Արխիվագիտություն

Արխիվագիտություն գիտություն է, որն ուսումնասիրում և զարգացնում է արխիվային գործերի և դրա պատմության տեսական, մեթոդաբանական և կազմակերպչական հարցերը^[1]։

Արխիվային գործի համառոտ պատմություն

Առաջին արխիվները առաջացել են հին աշխարհում։ Դրանք այսպես կոչված բանավոր արխիվներն էին։

Ռուսաստանում առաջին արխիվները առաջացել են եկեղեցիներում և վանքերում։ Բոլոր փաստաթղթերը պահվում էին մեծ տուփերում՝ սնդուկներում։ Սնդուկների անվտանգության համար պատասխանատվություն էր կրում հատուկ անձնավորություն՝ սարանոցը։

Հիմնական փաստաթղթերը ներառում էին դիվանագիտական և վարչական ակտեր, իշխանների միջև համաձայնագրեր, բողոք-նամակներ և ծանուցումներ, կենցաղային փաստաթղթեր։ Առաջին արխիվներն էին.

• Իշխանի արքունիքի գանձարանը;
• տեղական արխիվ;
• եկեղեցիների և վանքերի արխիվներ։

Արխիվային փաստաթղթերն օգտագործվել են իրավական, տնտեսական, գաղափարական կյանքում, արտաքին հարաբերություններում և եղել տարեգրության հիմքը։ Բաժանմունքներ՝ Սպիտակ պալատ (տնօրինում է Մեծ Դքսի անձնական հողերը) և Պետական դատարան (ֆինանսական հարցերով պատասխանատու)։

Աշխարհում արխիվային ուսումնասիրությունները զարգացել են դասագրքերի տեսքով։ Այս գիտական ավանդույթի սկզբնական ծագումն անհայտ է։ Այնուամենայնիվ, կարելի է նշել այս թեմայով պատմականորեն հայտնի ամենահին գրքերը։ Արխիվային գիտության այս նախադրյալները տպագրվել են 1571 թվականին, բայց հավանաբար գրվել են դեռևս 16-րդ դարի առաջին կեսին։ Հեղինակին՝ գերմանացի ազնվական Յակոբ ֆոն Ռամմինգենին, թերեւս կարելի է համարել այս ուսումնական առարկայի «հայրը»։ Նա հիմնեց արխիվային ավանդույթ, որը գոյատևեց առնվազն մի երկու դար Գերմանիայում։ Հենց նա է առաջինը ձևակերպել արխիվային գիտության տեսությունը։ Արխիվային գիտության ամենավաղ նախորդները. Յակոբ ֆոն Ռամմինգենի գրանցամատյանի և արխիվային կառավարման երկու ձեռնարկներ, տպագրված 1571 թվականին, թարգմանված JBLD Strömberg-ի կողմից։ Lund: Wallin & Dalholm, Lundaboken, 2010 թվականին։

Արխիվային գործն այսօր

Արխիվային փաստաթղթերի ամբողջ համալիրը կոչվում է արխիվային ֆոնդ։ Ռուսաստանի Դաշնության արխիվային ֆոնդը բաժանված է երկու խոշոր մասի՝ պետական և ոչ պետական։ Ռուսաստանի Դաշնության արխիվային ֆոնդի պետական մասի պահպանումն իրականացվում է պետական և գերատեսչական արխիվների կողմից։

Պետական արխիվները բաժանված են դաշնային և քաղաքային։ Դաշնային արխիվները պահում են փաստաթղթերը խստորեն համապատասխան արխիվային պրոֆիլին և ձեռքբերման աղբյուրների ցուցակներին։

Ծանոթագրություններ

1. Главное архивное управление при Совете Министров СССР. Всесоюзный научно-исследовательский институт документоведения и архивного дела. Московский государственный историко-архивный институт. Краткий словарь архивной терминологии. — Москва-Ленинград, 1968, с. 13

Գրականություն

• Архивоведение, или Наука об архивах // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
• Алексеева Е. В., Афанасьева Л. П., Бурова Е. М. Архивоведение. Учебник для начального профессионального образования. — М.: РГГУ, 2002. – 272 с.
• Воронов А. П. Архивоведение. — Санкт-Петербург: тип. А. П. Лопухина, 1901. — [4], 51 с.; 23. — (Конспекты лекций, читанных в Санкт-Петербургском археологическом институте)
• Гюльназаров В. Лекции по архивоведению (читанные архивным работникам гор. Баку и его районов в 1929-30 уч. году). — Баку, 1931. www.academia.edu. Дата обращения: 13 марта 2020.
• Автократов В. Н. Общая теория архивоведения // Вопросы истории, 1973, № 8.
• Автократов В. Н. К вопросу о методологии архивоведения // Археографический ежегодник за 1969 год — М., 1971.
• Автократов В. Н. Архивоведение в кругу других областей знания // Советские архивы, 1973, № 2.
• Автократов В. Н. Теоретические проблемы отечественного архивоведения. — М.: РГГУ, 2001. — 396 с.
• Савин В. А. «Хранить нельзя уничтожить». Формирование и организация Государственного архивного фонда РСФСР – СССР. 1918—1950-е годы. — М.: РГГУ, 2000. — 225 с.
• Самошенко В. Н. История архивного дела в дореволюционной России: Учеб. пособие для вузов / Рецензенты: А. В. Черноухов, В. Н. Автократов. — М.: Высшая школа, 1989. — 216 с. — 12 000 экз. — ISBN 5-06-000429-5. (обл.)
• Хорхордина Т. И. История Отечества и архивы. 1917 - 1980-е гг. — М.: РГГУ, 1994. – 358 с.
• Хорхордина Т. И. История архивоведческой мысли в России: генезис, становление и развитие: Середина XIX — начало XX вв. www.dissercat.com. Дата обращения: 13 марта 2020. Архивировано 13 июля 2020 года. Диссертация… доктор исторических наук. — М., 2004. 402 с.