Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսություն From Wikipedia, the free encyclopedia
Ատրպատականի թեմ[1] կամ Ատրպատականի հայոց թեմ, Հայաստանյայց առաքելական սուրբ եկեղեցու՝ Մերձավոր Արևելքի տարածքում գտնվող, Մեծի Տանն Կիլիկիո Կաթողիկոսությանը պատկանող թեմերից մեկը։ Ներկայացնում է առաքելական իրանահայության հոգևոր կյանքը՝ Թեհրանի և Սպահանի թեմերի հետ միասին։
Առաջնորդանիստը՝ պատմական Ատրպատական երկրամասի կենտրոն Թավրիզ քաղաքի սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցի։ 2001 թվականից թեմի առաջնորդն է Կիլիկիո աթոռի կաթողիկոսական փոխանորդ Նշան ծայրագույն վարդապետ Թոփուզյանը։
Ատրպատականի թեմը հայերի առաջին հոգևոր կազմակերպությունն է Իրանի տարածքում։ Առաջին հիշատակությունները թվագրվում են 12-րդ դարին։ Նախքան 1833 թվականին Թավրիզ տեղափոխվելը, գտնվում էր սուրբ Թադեոս առաքյալի վանքում (Մակու քաղաքի մոտ)։ Ազգային առաջնորդարանը մինչև 1936 թվականը գտնվում էր սուրբ Մարիամ Աստվածածին եկեղեցում՝ Ղալա թաղամասում։ Հետագայում այն տեղափոխվեց նախկին թեմական միջնակարգ դպրոցը, որը գտնվում է Թավրիզի հարավային Շարիաթի փողոցում, և մինչև այժմ էլ գտնվում է այնտեղ։
Մինչև 1956 թվականը Ատրպատականի թեմը ենթարկվել է Մայր աթոռ սուրբ Էջմիածնին, այնուհետև՝ Մեծի Տանն Կիլիկիո կաթողիկոսությանը։ 20-րդ դարի սկզբին թեմի տարածքում բնակվել է ավելի քան 30,000 հայ, հետագայում հայրենադարձության և արտագաղթի հետևանքով նրանց թիվը նվազել է և 1980-ական թվականների սկզբին կազմել շուրջ 17,000, իսկ 21-րդ դարի սկզբին հասել էր 2,000-ի[2]։
Ատրպատականի թեմի բարձրագույն օրենսդիր մարմինը չորս տարով ընտրվող թեմական պատգամավորական ժողովն է՝ բաղկացած 17 անդամից։ Պատգամավոր. ժողովն ընտրում է 7 հոգուց բաղկացած թեմական խորհուրդ, որի նախագահը թեմակալ առաջնորդն է։ 1967 թվականին Ատրպատականի առաջնորդարանը և թեմական խորհուրդը պաշտոնապես ճանաչվել են որպես կրոնամշակութային և բարեգործական ընկերակցություն և արձանագրվել «Ատրպատականի ընդհանուր հայության Առաջնորդարանի խորհուրդ» անունով։ Թավրիզ տեղափոխվելուց ի վեր թեմն ունեցել է 14 առաջնորդ, որոնցից ամենանշանավորներն են Կարապետ եպիսկոպոս Տեր-Մկրտչյանը, Ներսես արքեպիսկոպոս Մելիք-Թանգյանը։
Թավրիզի գործող եկեղեցիներն են'
Եվս 12 այլ կանգուն եկեղեցիներ են գտնվում Թավրիզի շրջակայքում։ Ատրպատականի թեմի եկեղեցիները ավելի քան տասը հարյուրամյակի պատմություն ունեն։ Արևելյան և Արևմտյան Ադրբեջանի եկեղեցիների թիվը 223 է, որոնցից 42-ը կանգուն են, մի մասն էլ՝ վերանորոգվում։ Այդպիսիններից է Մարաղայի սուրբ Հովհաննես եկեղեցին՝ միակը այդ քաղաքում, որի նորոգումն ավարտվել է 2013 թվականին, ինչպես նաև Ուրմիա քաղաքի սուրբ Ստեփանոսը։
Ատրպատականում եկեղեցուն կից (1670 թվականից) գործել են հայկական դպրոցներ։ 1835 թվականից բացվել են աշխարհիկ դպրոցներ. հայտնի են 1852 թվականին բացված Ներսիսյան (1875 թվականից՝ Արամյան), 1875 թվականին՝ Հայկազյան, 1909-1936 թվականներին՝ թեմական, կենտրոնական և այլ դպրոցներ։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.