Ասոս

Ասոս (հին հունարեն՝ Άσσος), փոքր քաղաք Թուրքիայի Չանաքքալե նահանգում։ Քաղաքը պատմական ժառանգություն է։ Հին հունական քաղաքի ավերակները հայտնաբերվել են 1881-1883-ական թվականների պեղումների ժամանակ։ Ջոզեֆ Թ. Կլարկի, Ֆրենսիս Հ. Բեկոնի, Ռոբերտ Քոլդեվեյի կողմից^[1]։

Բնակավայր
Ասոս
Երկիր	Թուրքիա
Համայնք	Չանաքքալեի մարզ և Ayvacık, Çanakkale?
Ասոս (Թուրքիա)
Ասոս Վիքիպահեստում

Այն լայնորեն հայտնի է նրանով, որ Աթենքում Պլատոնական ակադեմիան լքելուց հետո Արիստոտելը մեկնել է Ասոս։ Այստեղ նա, Հերմիայի տիրակալի աջակցությամբ, սկսել է դասավանդել տեղի Ակադեմիայում^[2][3]։ Արիստոտելը դարձել է առաջատար փիլիսոփա և այլ գիտնականների հետ միասին մեկնաբանություններ արել կենդանաբանության և կենսաբանության վերաբերյալ։

Պարսիկները հարձակվելով Ասոսի վրա, գրավվել Հերմիան և հրկիզել այն։ Արիստոտելը փախել է Մակեդոնիա, որտեղ այդ ժամանակ իշխում էր Ֆիլիպ 2-րդը։ Մակեդոնիայում Արիստոտելը ստանձնել է Ֆիլիպի որդու՝ Ալեքսանդր Մեծի ուսուցումը։ Քաղաքի մուտքի մոտ գտնվում է Արիստոտելի ժամանակակից արձանը։

Պողոս առաքյալը այցելել է Ասոս։

Պեղումների ընթացքում եզրակացվել է, որ բնակավայրը ի սկզբանե մոտ է եղել այն բլրին, որտեղ ավելի ուշ կանգնեցրել են միջնաբերդը (սա հաստատում է պատերի սկզբնական տեղակայումը)։ Այնուհետև, էյոլիայի գաղութացման ժամանակ քաղաքը զգալիորեն աճել է, տեղափոխել են նաև պատերը։ Հետագայում պատերը մի քանի անգամ վերակառուցվել են, այդ թվում պարսկական արշավանքի պատճառով։ Հռոմեական տիրապետության օրոք քաղաքը ծաղկել է տնտեսապես։

Ներկայումս քաղաքը հանգստավայր է Էգեյան ծովի ափին։ Քաղաքի պաշտոնական անվանումը Բեհրամկալ է, սակայն մարդկանց մեծ մասը դեռևս անվանում են այն Ասոս։

Աշխարհագրություն

Քաղաքը տեղակայված է Տրոադի հարավային մասում՝ Էդրեմիտ ծոցի ափին։ Քաղաքի այնպիսի ձեռնտու դիրքն է, որ Ասոսին դարձրել է Տրոադի առանցքային նավահանգիստ։ 80 կիլոմետր շառավղով մեկ լավ նավահանգիստ չկա։

Քաղաքի շրջակայքի մեծ մասը կարելի է տեսնել գտնվելով Աթենքի տաճարում, որը կառուցվել է տրախիտային ժայռի վերևում։ Այստեղից տեսանելի են Լեսվոսը հարավում, Պերգամոնը` հարավ-արևելքում և Իդա լեռը։ Հյուսիս-արևմուտքում դարպասի մնացորդներն են՝ պահպանված երկու սյուների տեսքով, որոնք ժամանակին քաղաքի դարպասն էին։

Պատմություն

Քաղաքի հիմնադրումը վերագրվում է մ.թ.ա. 10-րդ դարին և վերագրել այն հին հունական հիմնական ցեղերից մեկին՝ աեոլացիներին, որոնք եկել էին Միթգիմնից՝ Լեսբոս կղզուց։ Վերաբնակիչները մ.թ.ա. 530 թվականին ժայռի բարձունքում կառուցել են Աթենքի տաճարը։

Հերիմիայի բռնակալի տիրապետության օրոք տեղի է ունեցել Ասոսի ծաղկունքը։ Այս ժամանակահատվածում նրա բնակչությունը հասնում էր մինչև 15 հազար մարդու։ Ֆրակիայի և Պարսկաստանի իր արշավանքը պլանավորելիս՝ Ֆիլիպ Մակեդոնացին Հերմիան տեսավ որպես խոստումնալից դաշնակից, քանի որ Ֆիլիպին սկզբնակետ էր անհրաժեշտ ներխուժման համար։ Հերմիայի տարածքը իդեալականորեն հարմար էր այս դերի համար։ Պլատոնի մահվան և Մակեդոնիայի հզորացման կապակցությամբ, Արիստոտելը, մ.թ.ա. 347 թվականին ուղևորվել է Փոքր Ասիա։ Այստեղ Արիստոտելը և Քսենոկրատը, սկսում են կապեր հաստատել Հերմիայի և Ֆիլիպոսի միջև։ Արիստոտելի ազդեցությունը Հերմիայի վրա թուլացրել է իշխող բռնապետական հակումները, որոնք այնուհետև անցան պլատոնական գաղափարների։

Ասոսի զարգացման գագաթնակետը ավարտվել է մ.թ.ա. 341 թվականին, երբ քաղաքը գրավվել է Արտաքսեռքս 3-րդի կողմից։ 334 թվականին քաղաքը հայտնվել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու տիրապետության տակ, որը պարսիկներին վտարել է Ասոսից։ Մ.թ.ա. 241-133-ական թվականների ընթացքում քաղաքը ղեկավարում էին Պերգամոնի իշխանները։ Սակայն մ.թ.ա. 133 թվականից Ասոսը գրավվել է Հռոմի կողմից։

Պողոս առաքյալի այցը Ասոս վերագրվում է Փոքր Ասիա կատարած երրորդ միսիոներական ճանապարհորդությանը (53-57)։ 1-ին դարից ի վեր Ասոսը աստիճանաբար կորցրել է իր կարգավիճակը, նավահանգիստը կորցրել է իր նշանակությունը։ Ասոսը վերածվել է փոքր բնակավայրի։ 20-րդ դարի սկզբին փորձ է արվել Աթենքի տաճարի պարունակությունը թանգարաններ տեղափոխել։ Արվեստի առարկաներից շատերը, որոնք պարունակում են առասպելական արարածների պատկերներ, տեղափոխվել են Լուվր։

Պատկերասրահ

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Մեր օրեր

Այսօր շատ հին կառույցներ ավերակների մեջ են։ Քաղաքի Ակրոպոլիսում (ծովի մակարդակից 238 մ բարձրության վրա) գտնվում են Աթենքի տաճարի մնացորդները, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 530 թվականին:Մեզ են հասել 38 սկզբնական սյունակներից միայն 6-ը։ Ակրոպոլիսի արևմուտք գտնվում է մ.թ.ա 4-րդ դարի լավ պահպանված պարիսպը, որի երկու կողմերում գտնվում է 14 մ երկարությամբ աշտարակներ։

Ծանոթագրություններ

1. Investigat ions at Assos // American Journal of Archaeology, Vol. 6, No. 3 (Jul. - Sep., 1902), pp. 340-342 Published by: Archaeological Institute of America.
2. Ancient Greece: Aristotle
3. Кембриджская история древнего мира. Т. VI: Четвёртый век до нашей эры. М., 2017. С. 737—738, 902.

Գրականություն

• Հետաքննություններ Assos- ում // Ամերիկյան ամսագրի հնագիտության, հատոր։ 6, ոչ։ 3 (հուլիս. - սեպտեմբեր, 1902), էջ. 340-342 Հրապարակված է՝ Ամերիկայի Հնագիտական ինստիտուտի կողմից։
• Richard Norton Երկու Reliefs Assos // Ամերիկյան ամսագիր հնագիտության, հատոր։ 1, ոչ։ 6 (նոյեմբեր - դեկտեմբեր, 1897), էջ. 507-514 Հրապարակված է՝ Ամերիկայի Հնագիտական ինստիտուտի կողմից։
• Josephոզեֆ Թասեր Քլարկ. Ասկոսում գտնված Դորիկ լիսեռ և բազա // Ամերիկյան ամսագիր հնագիտության և կերպարվեստի պատմության, հատոր։ 2, ոչ։ 3 (հուլիս. - սեպտեմբեր, 1886), էջ. 267-285 Հրապարակված է՝ Ամերիկայի Հնագիտական ինստիտուտի կողմից։
• Ամերիկյան ուսումնասիրությունները Assos- ում // Science, Vol. 2, ոչ։ 41 (1883 թ. Նոյեմբերի 16), էջ. 646-651 Հրապարակված է՝ Ամերիկյան գիտության առաջխաղացման ասոցիացիայի կողմից։
• F. B. Tarbell A "Mensa Ponderaria" from Assos // The American Journal of Archaeology and of the History of the Fine Arts, Vol. 7, No. 4 (Dec., 1891), pp. 440-443.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ասոս» հոդվածին։