Ամասիայի մարզ

Ամասիայի մարզ (թուրքերեն՝ Amasya ili), վարչական միավոր Թուրքիայի հյուսիսում՝ Սևծովյան տարածաշրջանում։

Ամասիայի մարզ թուրքերեն՝ Amasya ili
Երկիր	Թուրքիա
Մասն է	Սամսունի ենթաշրջան
Կարգավիճակ	մարզ
Մտնում է	Սևծովյան տարածաշրջան
Ներառում է	7 շրջան
Վարչկենտրոն	Ամասիա
Հիմնական լեզու	թուրքերեն
Բնակչություն (2018)	337,508
Ազգային կազմ	թուրքեր
Կրոնական կազմ	սուննի իսլամ
Տարածք	5,520
Ժամային գոտի	+03:00
ISO 3166-2 կոդ	TR-05
Հեռախոսային կոդ	+90 358
Փոստային ինդեքսներ	05000–05999
Ավտոմոբիլային կոդ	05
amasya.gov.tr
Ամասիայի մարզ Վիքիպահեստում

Աշխարհագրություն

Ամասիայի մարզը գտնվում է Փոքր Ասիայի հյուսիսում, սահմանակցում է հետևյալ մարզերով. Սամսուն (հյուսիս), Թոքաթ (արևելք), Չորում (արևմուտք), Յոզգաթ (հարավ)։

Մարզի տարածքը գտնվում է Սև ծովի և ներքին Անատոլիայի միջև։ Հիմնականում լեռնային է, հովիտներում հոսում են Եշիլըրմաք, Չեքերեք և Թերսաքան գետերը։ Սև ծովի մերձակայքում լինում են տաք ամառներ և չափավոր ցուրտ ձմեռներ։

Պատմություն

Մարզի տարածքը բնակեցված է եղել հնագույն ժամանակներից՝ խեթերի, ապա նաև՝ փռյուգիացիների, կիմերների, լիդիացիների կողմից։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի կեսին այստեղ իրենց գերիշխանությունն են հաստատել Աքեմենյանները։ Ալեքսանդր Մակեդոնացու գլխավորությամբ ողջ թերակղզին ազատագրվեց պարսիկներից, ապա և վերացվեց նրանց պետականությունը։ Դրանից հետո սևծովյան ափերին հիմնվեց Պոնտոսի հունական թագավորությունը, որն արագորեն իր գերիշխանությունը հաստատեց Գալաթիայում (կենտրոնական Անատոլիա) և Փոքր Հայքում։ Մինչ այժմ պահպանվել է Պոնտոսի արքաների դամբարանը։ Մ.թ.ա. 1-ին դարում թագավորությունը նվաճվեց Հռոմի կողմից։ Այստեղ է ծնվել հույն աշխարհագրագետ Ստրաբոնը։ Հունա-հռոմեական, ապա բյուզանդական դարաշրջանը տևել է մոտ 1.5 հազարամյակ (մ.թ.ա. 4-րդ դար - մ.թ. 11-րդ դար)։

11-րդ դար վերջից մարզի և ամբողջ Փոքր Ասիայի տարածքը գրավվել էր թյուրքալեզու առաջնորդների կողմից։ Տեղի հույն կամ հելլենացած բնակչության կողքին աստիճանաբար հայտնվում են բազմաթիվ թյուրքալեզու ցեղեր։ Այդուհանդերձ՝ հույները շարունակել են մնալ բացարձակ մեծամասնություն։ Ամասիան նվաճվում է Սելջուկյան պետության, Դանեշմանդի ամիրայության, Իկոնիայի (Ռումի) սուլթանության, ապա՝ Իլխանության կողմից։ Անատոլիայի թյուրքական իշխանությունների շրջանում տարածքը գրավում են Էրեթնիները (1335-1390)։ Օսմանյան պետության գերիշխանությունն այստեղ հաստատվել է 14-րդ դարի վերջից։ Տարածքը մտել է Ռումի կուսակալության (1398-1864)։ 19-րդ դարի թանզիմաթի դարաշրջանում ստեղծվում է առանձին միավոր՝ Սեբաստիայի վիլայեթը (Ամասիայի գավառ-սանջաք)։ 1920-ական թվականներին ձևավորվել են ժամանակակից մարզերը, այդ թվում՝ Ամասիան։

Վարչական բաժանում

Հիմնական հոդված՝ Թուրքիայի շրջաններ

Մարզի տարածքը 5,520 կմ² է, բաժանվում է 7 շրջանների։ Դրանք են՝

1. Ամասիա, թուրքերեն՝ Amasya
2. Գյոյնյուջեք, (թուրքերեն՝ Göynücek
3. Գյումյուշհաջըքյոյ, թուրքերեն՝ Gümüşhacıköy
4. Թաշովա, թուրքերեն՝ Taşova
5. Համամյոզյու, թուրքերեն՝ Hamamözü
6. Մարզվան, թուրքերեն՝ Merzifon
7. Սուլուովա, թուրքերեն՝ Suluova

Բնակչությունը հասել է 337,508 մարդու (2018 թվականի տվյալներով)^[1]։ Կենտրոնը Ամասիա քաղաքն է։ Այստեղ գործում է մարզի միակ՝ Ամասիայի համալսարան համալսարանը, հիմնադրված 2006 թվականին։

Տնտեսություն

Մարզի եկամտի հիմնական աղբյուրներն է գյուղատնտեսությունը։ Հայտնի է որպես երկրի խնձորի աճեցման լավագույն մարզ, նաև արտադրում են ծխախոտ, դեղձ, կեռաս։ Մարզում երկաթուղիներ չկան, գործում է տեղական նշանակության մեկ օդային դարպաս՝ Ամասիայի Մերզիֆոն օդանավակայանը։

Պատկերասրահ

• 
  Ամասիա քաղաք
• 
  Բայազետ II-ի մզկիթ
• 
  Եշիլըրմաք գետ

Ծանոթագրություններ

1. "Population of provinces by years - 2000-2018". Turkish Statistical Institute. Retrieved 9 March 2019.

Արտաքին հղումներ

• Amasya Weather Forecast Information

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ամասիայի մարզ» հոդվածին։