Սկանդինավիայի պատմություն

Սկանդինավիայի պատմություն, հասարակական գիտությունների մի համալիր, որն ուսումնասիրում է Սկանդինավիայում մարդկային հասարակության անցյալը։

Արեգակնային կառք  — մանրանկարչական քանդակ, բրոնզի դարաշրջան (մ. թ. ա. XVIII-XVII դարեր)՝ ոսկեզօծ արևի սկավառակով (Սկանդինավյան արևի աստվածուհի Սոլ)

Նեղ իմաստով Սկանդինավիայի պատմությունը հասկացվում է որպես Հյուսիսային Եվրոպայի տարածաշրջանի պատմություն, որն ընդգրկում է Դանիան, Նորվեգիան և Շվեդիան։ Երբեմն այդ երկրներին ավելացվում են Ֆինլանդիան և Իսլանդիան, ինչը բացատրվում է ոչ միայն երկրների աշխարհագրական դիրքով, այլ նաև այն փաստով, որ Ֆինլանդիայի պատմությունը մեծապես կապված է Շվեդիայի պատմության հետ, իսկ Իսլանդիայի պատմությունը՝ Նորվեգիայի և Դանիայի։ Լայն իմաստով այն տարածաշրջանները, որոնց պատմությունը դիտարկվում է Սկանդինավիայի պատմության շրջանակներում, ներառում են նաև Գրենլանդիան, Շոտլանդիան և Բալթյան երկրները:

«Սկանդինավիայի պատմություն» անվանմանը զուգահեռ նույն իմաստով երբեմն օգտագործվում է նաև «Հյուսիսային Եվրոպայի պատմություն» անվանումը։

Նախապատմական ժամանակաշրջան

1996-ին Կարիոխոկիի քաղաքապետարանի տարածքում գտնվող Պոհյանմա նահանգում գտնվող Գայլի քարանձավում հայտնաբերված գտածոները շատ հետազոտողների կողմից մեկնաբանվել են որպես այստեղ նեանդերթալյանների առկայության իրեղեն ապացույց։ Գտածոների նվազագույն տարիքը գնահատվում էր 40 հազար տարի։ Գայլի քարանձավի նմուշները եզակի են. մինչ դրանց հայտնագործումը Հյուսիսային Եվրոպայում մարդկային ներկայության ամենավաղ ապացույցները թվագրվում են մ.թ.ա. մոտ 8500 թվականով։ Դանիայում, Նորվեգիայում, Բալթյան երկրներում, Ֆինլանդիայում և Շվեդիայում բնակավայրերի ամենահին հայտնաբերված մնացորդները թվագրվում են այս ժամանակաշրջանից^[1]։

Վիսլինյան սառցադաշտի ժամանակ (վերջին սառցե դարաշրջանի ավարտին) ամբողջ Սկանդինավյան թերակղզին սառույցի տակ էր։ Թերակղզու առաջին տարածքները սառույցից սկսեցին ազատվել շուրջ 12 հազար տարի առաջ (ժամանակակից Դանիայի և հարավային Շվեդիայի տարածքում), որից հետո որսորդների ցեղերը, որոնք ապրում էին այդ ժամանակ սառույցի սահմանի մոտ, սկսեցին աստիճանաբար գաղթել հյուսիս`

հյուսիսային եղջերուների նախիրների  հետ^[2]։

Սկանդինավիայում բավականին մեծ թվով հնագիտական գտածոներ կան, որոնք թվագրվում են նեոլիթյան ժամանակաշրջանից (մ.թ.ա. 25-րդ դար)^[2]։

Հուղարկավորության իրերը ցույց են տալիս, որ Սկանդինավիայում բնակվող ցեղերը ակտիվ առևտրային կապերի մեջ են եղել կելտական և հռոմեական քաղաքակրթությունների հետ^[2]։

Վիկինգների դարաշրջան

Հիմնական հոդված՝ Վիկինգների դարաշրջան

Վիկինգների նավ (վերակառուցված)

Վիկինգները՝ սկանդինավյան ռազմիկները և առևտրականները, ութերորդ դարից սկսած  նշանակալից ուժ են դարձել։ Իրենց բավականին արագ նավերով նրանք նավարկեցին Եվրոպայով դեպի Միջին Արևելք և Հյուսիսային Աֆրիկա, ինչպես նաև Իսլանդիա, Գրենլանդիա և Հյուսիսային Ամերիկա (Նյուֆաունդլենդ կղզի)։ Նրանք զբաղվում էին առևտրով, բայց ավելի հաճախ՝ տեղի բնակչության թալանով։ Նրանք նաև գաղութներ հիմնեցին նոր երկրներում։

Վիկինգների դարաշրջանի սկիզբը

Վիկինգների դարաշրջանը սովորաբար հաշվվում է 793 թվականից, երբ վիկինգները թալանեցին բրիտանական Լինդիսֆարն կղզու Սբ. Կաթբերտ խոշոր վանքը^[3]։ Կան նաև վկայություններ բրիտանական բնակավայրերի վրա ավելի վաղ վիկինգների հարձակման մասին՝ 789 թվականին, օրինակ, վիկինգները հարձակվեցին Պորտսմութ քաղաքի վրա^[3]։

Վիկինգների դարաշրջանի ավարտը

Վիկինգների դարաշրջանը պայմանականորեն ավարտվում է 1066 թվականին՝ նորմանների կողմից Անգլիայի նվաճմամբ։

Վիկինգների դարաշրջանի ավարտը սկանդինավյան ժողովուրդների քաղաքական միավորման սկիզբն է։

Վիկինգների դարաշրջանի ավարտին սկիզբ դրվեց նաև սկանդինավյան ժողովուրդների համատարած քրիստոնեացմանը։

Սկանդինավիայի քրիստոնեացումը

Սկանդինավյան ժողովուրդների քրիստոնեացման առաջին փորձը կատարվել է 830-ականներին` «Հյուսիսային Առաքյալ» Համբուրգի և Բրեմենի եպիսկոպոս Անսգարի կողմից։ 965 թվականին Դանիան սկանդինավյան երկրներից առաջինն էր, ով պաշտոնապես ընդունեց քրիստոնեությունը։ Քրիստոնեությունը վերջնականապես հաղթեց Դանիայում 1080-ականների սկզբին Կնուդ IV Սրբի օրոք։ Նորվեգիայում քրիստոնեությունը հաստատվեց Սիգուրդ I Խաչակրի կողմից, որը հիմնեց եպիսկոպոսություն և սահմանեց եկեղեցու տասանորդը։ Շվեդների քրիստոնեացումը մեծ դժվարությամբ ընթացավ։ Վերջնականապես Շվեդիայում քրիստոնեությունը հաղթեց միայն XIII դարի կեսերին։ Շվեդիան քրիստոնեությունն ընդունած վերջին երկիրն է ոչ միայն Սկանդինավիայում, այլև Արևմտյան Եվրոպայի բոլոր կաթոլիկ երկրների շարքում։

Սկանդինավիզմ

Սկանդինավիզմի խորհրդանիշը: 19-րդ դարի կեսերի քաղաքական պաստառ: Ձախից `Նորվեգիայի դրոշը, կենտրոնում` Դանիայի դրոշը, աջ կողմում `Շվեդիայի դրոշը

19-րդ դարում Սկանդինավյան երկրներում ստեղծվեցին քաղաքական և հասարակական ուժեր, որոնք կողմնորոշված էին սկանդինավյան բոլոր երկրների քաղաքական, տնտեսական և մշակութային մերձեցման վրա։ Այս ինտեգրացիոն գաղափարները ստացել են «սկանդինավիզմ» ընդհանրացված անվանումը։

Սկանդինավիզմի գաղափարներն ակտիվորեն իրականացվել են 1950-ականներին՝ 1952-ին Դանիան, Իսլանդիան, Նորվեգիան, Ֆինլանդիան և Շվեդիան ստեղծեցին Հյուսիսային խորհուրդը, իսկ 1954-ին՝ Հյուսիսային անձնագրային միությունը։

Ծանոթագրություններ

1. Мейнандер Х. «У истоков» // История Финляндии = Henrik Meinander. Finlands historia. Linjer, strukturer, vändpunkter / Пер. со швед. З. Линден. — М.: Издательство «Весь Мир», 2008. — С. 1—16. — 248 с. — (Национальная история). — 3000 экз. — ISBN 978-5-7777-0429-0 — УДК 94(480)
2. History of Scandinavia: статья на сайте historyworld.net Արխիվացված 2021-05-13 Wayback Machine(անգլ.) (Ստուգված է 11 հունվարի 2011)
3. Хронология эпохи викингов (Ստուգված է 13 հունվարի 2011)

Գրականություն

• T. K. Derry A history of Scandinavia: Norway, Sweden, Denmark, Finland, and Iceland. U of Minnesota Press, 2000. ISBN 0-8166-3799-7, ISBN 978-0-8166-3799-7.(անգլ.)
• The Cambridge History of Scandinavia. Volume 1, Prehistory to 1520. Edited by: Knut Helle, Universitetet i Bergen, Norway. 2003. ISBN 978-0-521-47299-9, DOI: 10.2277/0521472997.(անգլ.)
• Harm G. Schröter, Geschichte Skandinaviens, Beck Verlag München 2007, ISBN 978-3-406-53622-9.(գերմ.)
• Хейвуд Дж. Люди Севера: История викингов, 793–1241 = John Haywood: NORTHMEN. The Viking Saga. — М.: Альпина Нон-фикшн, 2016. — 452 p. — ISBN 978-5-91671-630-6