Հնդկացորենազգիներ

Հդնկացորենազգիները կամ մատիտեղազգիները (լատին․՝ Polygonaceae) երկշաքիլավորների դասին պատկանող բույսերի ընտանիք է։ Նկարագրված է շուրջ 1500 տեսակ^[1] և շուրջ 50 ցեղ։ Խոտաբույսեր են, ծառեր և թփեր են։

՞ Հնդկացորենազգիներ
Հնդկացորեն թռչնային
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Ընտանիք Հնդկացորենազգիներ
Լատիներեն անվանում
Polygonaceae
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS20842 NCBI3615 EOL4364 IPNI30000532-2

Ձևաբանություն

Տերևները հերթադիր են, հազվադեպ հակադիր, պարզ, հիմքում կա փողակ, որը կազմված է միաձուլված տերևակիցներից։ Ծաղիկները կանոնավոր են, կիցվարսանդային, ավելի սակավ՝ ենթավարսանդային, երկսեռ կամ բաժանասեռ, ծաղկապատը պարզ է կամ կրկնակի, թերթերը՝ 3-6, առէջները՝ 6-9։ Վարսանդը կազմված է 2-4 պտղաթերթերից, սերմնարանը միաբուն է, սռնակները՝ 2-4, ազատ։ Սերմնասկզբնակը մեկն է (ռեդուկցիայի հետևանքով)։ Պտուղը եռանիստ հատիկ է (կամ ընկուզիկ)։ Սերմն ունի ալրային մեծ էնդոսպերմ։

Ծաղկի բանաձևը՝ ${\displaystyle \ast Ca_{6-3}\;A_{3+3}\;G_{({\underline {3}})}}$^[2], կամ ${\displaystyle \mathrm {\ast \;P_{(5-6)}\;A_{3-9\;or\;3+3}\;G_{({\underline {2-4}})}} }$^[3].

Ցեղեր

Առավել հայտնի ցեղերից են՝

• Ավելուկ (Rumex), թրթնջուկ։ Բազմամյա և միամյա խոտաբույսեր են, ցողունները հասունանալուց հետո հաճախ ձողանման են դառնում, տերևներն ամբողջական են։ Ծաղիկները երկսեռ են, ավելի սակավ՝ միասեռ։ Պտուղը պատված է ծաղկապատի ներքին 3 մեծացած թերթերով։ Տեսակներից են՝
  • թրթնջուկ թթու, թթվաշ (R. acetosa)
  • թրթնջուկ փոքր (R. acetosella)
  • ավելուկ սովորական (R. confertus)
  • ավելուկ գանգուր (R. crispus)
• Գեղածնկիկ (Calligonum)(ջուզգուն)։ Մեծ, ճյուղավորված են, տերևները՝ աննշան, թելանման։ Ծաղիկները երկսեռ են։ Պտուղն ընկուզիկ է, խոշոր և ծակոտկեն գնդաձև հավելուկով, որն առաջացնում է առագաստայնության մեծ գործակից։ Պտուղները տարածվում են քամու միջոցով։
• Մատիտեղ (Polygonum)։ Բազմամյա և միամյա խոտաբույսեր են և կիսաթփեր։ Ցողունները ուղիղ և սակավաճյուղ են, կամ փռված և ուժեղ ճյուղավորվող կամ թե փաթաթվող են։ Տերևներն ամբողջական են, ծաղկաբույլերը ծոցային կամ գագաթնային են։ Ծաղիկները երկսեռ են։ Ծաղկապատը մի փոքր մեծանում է։ Տեսակներից են՝ ճնճղկապաշար (առինջ) (P. aviculare), ջրապղպեղ (P. hydropiper), մանդիկ (P. bistorta), մատիտեղ դաբաղային (P. coriarium), մատիտեղ պատատուկանման (P. convolvulus), մատիտեղ թփային (P. dumetorum), մատիտեղ փռված (P. lapathifolium), մատիտեղ սախալինային (P. sachalinense)։
• Հնդկացորեն (Fagopyruon)։ Միամյա և բազմամյա խոտաբույսեր են, նման մատիտեղ ցեղին, բայց ծաղկապատը չի մեծանում։ Տեսակներից են հնդկացորեն մշակովի (F. esculentum) – ցողունը ցածր է կարմիր։ Ծաղկաբույլերը ծոցային են, ծաղիկները երկսեռ են, տարբերասռնակ, հոտավետ։ Առէջները 8-ն են, վարսանդն ունի 3 սռնակ։ Պտուղը թուխ է, սերմը՝ օսլային։ հնդկացորեն թաթարական (F. tataricum)։

Ծանոթագրություններ

1. David J. Mabberley. 2008. Mabberley's Plant-Book third edition (2008). Cambridge University Press: UK. ISBN 978-0-521-82071-4
2. Миркин Б. М., Наумова Л. Г., Мулдашев А. А., Высшие растения: краткий курс систематики с основами науки о растительности: Учебник, «Логос», ISBN 5-94010-041-4։
3. Сербин А. Г. и др., Медицинская ботаника. Учебник для студентов вузов, Харьков, ISBN 966-615-125-1։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հնդկացորենազգիներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հնդկացորենազգիներ» հոդվածին։