From Wikipedia, the free encyclopedia
Խաչեն, գավառ Մեծ Հայքի Արցախ նահանգում (1979 թվականի ԼՂԻՄ-ում)։ 9-13-րդ դարերում Խաչենի անունով է կոչվել ամբողջ Արցախ նահանգը, երբ նրա նախարարական իշխանական տան հիմնական նստավայր էր դարձել Խաչենի բերդը։ Կոստանդին Ծիրանածինի վկայությամբ (X դար), բյուզանդական արքունիքը գրագրություն է վարել Խաչենի իշխանի հետ՝ այն դիտելով որպես Հայաստանի վարչական միավոր։ Մինչև 12-13-րդ դարերը գրաված տարածքով համապատասխանում էր Արցախին։ Սելջուկ-թուրքերի, ապա մոնղոլների նվաճումների ժամանակ Մուխանք գավառի (Մուղանի դաշտ) մեծ մասն անցավ Գանձակում բնակված քրդական Շադդադյան ամիրայությանն ու նրա ժառանգորդներին։ Խաչենը զբաղեցնում էր Արցախի լեռնային ու նախալեռնային մասերը՝ առանց Մյուս Հաբանդ գավառի հարավային կեսի, որին տիրում էր Արցախի Առանշահիկ իշխանական հարստության Դիզակի (Աբու-Մուսեի ժառանգներից սերված) ճյուղը։
Խաչենի նահանգի սահմաններն անցնում էին արևմուտքում Սևանա լճի արևելյան ափերով (ընդգրկելով Սոդք և Գեղամա գավառները), հարավ-արևմուտքում՝ Դարաբաղյան լեռնաշղթայի հարավային լանջերով և Աղավնո (Հագարի) գետի հոսանքով, հյուսիսում՝ Մռավ սարի հյուսիսային լանջերով, իսկ արևելքում ընդգրկում էին Մուխանքի արևմտյան մասը։
12-րդ դարի 2-րդ կեսին Խաչենի իշխանությունը բաժանված էր երեք ճյուղի, որոնցից յուրաքանչյուրի զբաղեցրած տարածքն ստացել էր իր հատուկ անունը.
Ուշ միջնադարյան աղբյուրներում Խաչեն անվան տակ հասկացվում էր հիմնականում Խաչենի մելիքության բռնած տարածքը Խաչենագետի ավազանում, քանի որ նախկին նահանգի տարբեր մասերը, 16-րդ դարի սկզբից սկսած, զբաղեցնում էին Գյուլիստանի, Ջրաբերդի, Ծարի, Սողքի, Վարանդայի մելիքությունները։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 25)։ |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.