Բոնն

Բոնն (գերմ.՝ Bonn), Հռենոս գետի ափին կառուցված քաղաք Հյուսիսային Հռենոս-Վեստֆալիա երկրում (Գերմանիա)։ Բնակչությունը 309869 մարդ է։ Քաղաքը Գերմանիայի նախագահի երկրորդ պաշտոնական նստավայրն է։ Բոննը գտնվում է Հռենոս-Ռուրից հարավ։ Գերմանիայի ամենաընդարձակ մետրոպոլիտեն ունեցող քաղաքն է։

Բնակավայր
Բոնն
գերմ.՝ Bonn
Դրոշ Զինանշան
Հին քաղաքի պալատ (տեսարանը՝ շուկայից)
Երկիր	Գերմանիա
Համայնք	Քյոլնի վարչական շրջան
Ներքին բաժանում	Բադ Գոդեսբերգ[1], Բոել[1], Բոն[1] և Հարտբըրց[1]
Մակերես	141,06 կմ²
ԲԾՄ	60±1 մետր
Բնակչություն	▲336 465 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)[2]
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	0228
Փոստային դասիչ	53111–53229
Ավտոմոբիլային կոդ	BN
Պաշտոնական կայք	bonn.de​(գերմ.) և international.bonn.de​(անգլ.)
Բոնն (Գերմանիա)
Բոնն Վիքիպահեստում

Կառուցվել է 1-ին դարում՝ որպես հռոմեական նստավայր։ Այն Գերմանիայի ամենահին քաղաքներից է։ 1597-1794 թվականներին Բոննը եղել է Քյոլնի ընտրազանգվածի մայրաքաղաքը։ 1949 թվականին Բոննում ընդունեց Գերմանիայի սահմանադրությունը։ 1949-1990 թվականներին Բոննը արևմտյան Գերմանիայի փաստացի մայրաքաղաքն էր։ 1990-1999 թվականներին Բեռլինի պատի փլուզումից հետո Բոննը դարձավ կառավարության նստավայրը։

Բոննում են տեղակայված «Deutsche Post DHL»-ը և «Deutsche Telekom»-ը։ Այն հայտնի է որպես Միացյալ Ազգերի Կազմակերպության 19 համալսարաններով, ինչպես նաև Բոննի համալսարանով։

Աշխարհահռչակ կոմպոզիտոր Լյուդվիգ վան Բեթհովենը, ում ծննդավայրն է Բոննը

Պատմություն

Քաղաքի պատմությունը թվագրվում է Հռոմեական ժամանակաշրջանին։ Մոտ 11-րդ դարում հռոմեական բանակը հայտնվում է փոքր տարածքում տեղակայվելու, որը համարվում էր քաղաքի պատմական հատվածը։ Ավելի շուտ բանակը վերակազմավորել էր գերմանական ցեղական խմբին՝ Ուբիին (անգլ.՝ Ubii)։ Տարածքի համար հաստատված «Bonna» անունը կարող է կապված լինել տեղում բնակված Էբերունների գերմանական տոհմի անվան հետ։

11-րդ և 13-րդ դարերում՝ Գերմանական կայսրության տարիներին, ստեղծվում է Բոննի ռոմանական արվեստը, և 1597 թվականին Բոննը դարձավ Քյոլնի արքպիսկոպոսի նստավայրը։ Քաղաքը սկսեց ավելի մեծ ազդեցություն թողնել և արագորեն աճել։ Օգյուստ Քլեմենը հանձնարարեց կատարել բարոկկո ոճի շինությունների վերանորոգման աշխատանքներ, որոնք այժմ էլ քաղաքին առանձնահատուկ տեսք են հաղորդում։ Մաքս Ֆրանցը, ով կառավարել է 1784-1794 թվականներին հիմնադրել է Բոննի դպրոցը։ Նաև նա երիտասարդ Լյուդվիգ վան Բեթհովենի հովանավորն էր։

1794 թվականին քաղաքը դարձավ Ֆրանսիական առաջին Կայսրության մասը։ 1815 թվականին Նապոլոնական պատերազմի հետևանքով՝ Բոննը դարձավ Պրուսիայի Թագավորության մասը։ Այն կառավարվում էր Պրուսական Հռենոսի թագավորության կողմից, սակայն մտնում էր Գերմանական Կայսրության կազմում։ Բոնն այս ժամանակահատվածում ոչ էական դեր էր կատարում։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ Բոննը շնորհիվ իր ռազմավարական հարմար դիրքի մեծ դեր կատարեց։ Այն գտնվում էր Հռենոս գետի մոտ, ինչը բնական խոչընդոտ էր համարվում գերմանական տարածքներ ներթափանցելու համար։

Երկրորդ Համաշխարհային պատերազմի ընթացքում Բոննը Բրիտանական գաղութ էր, իսկ 1949 թվականին փաստացի դարձավ նոր ձևավորված Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության մայրաքաղաքը։ Սակայն Գերմանիայի կանցլեր Ադենյուրը և այլ առաջատար քաղաքական գործիչներ առաջարկեցին Բեռլինը դարձնել մայրաքաղաք։

Համեմատաբար փոքր չափերի պատճառով Բոննը հաճախ կատակով նշվում է որպես «'Bundeshauptstadt ohne nennenswertes Nachtleben» (Դաշնային մայրաքաղաք առանց արժանի անվան) կամ որպես «'Bundesdorf» (Դաշնային գյուղ)։ Սառը պատերազմից հետո Բոննում է գտնվում Ամերիկայի դեսպանատունը, որն ունի հազարավոր մարդկանցից բաղկացած անձնակազմ։

Գերմանիայի վերամիավորումից (1990 թվական) հետո Բեռլինը կրկին դարձավ Գերմանիայի մայրաքաղաքը։ Սակայն դա չէր նշանակում, որ քաղաքական կառույցները նույնպես պետք է տեղափոխվեն։ Առաջարկվեց դրանք պահպանել Բոննում։

Թեժ բանավեճից հետո Գերմանիայի պառլամենտը՝ Բունդեսթագը 1991 թվականի հունիսի 20-ին տեղափոխվեց Բեռլին։

Մինչ կառավարությունը տեղափոխվում էր Բեռլին, պատգամավորներից շատերը շարունակում էին մնալ Բոննում և գնում Բեռլին միայն խիստ անհրաժեշտության դեպքում։ Չկար ոչ մի պլան այս բաժինները տեղափոխելու համար, ուստի Բոննը ոչ պաշտոնապես կոչվեց Գերմանիայի երկրորդ մայրաքաղաք։ Բոննում մնում էին 8,000 դաշնային բյուրոկրատական կառավարիչներ՝ 18,000-ից։

• 
  ՄԱԿ-ի կենտրոնը
• 
  Բոննի հին կառույցներից

Հիմնական տեսարժան վայրերը

Բեթհովենի ծննդավայրը տեղակայված է Բոնգասսում՝ շուկայի մոտ։ Շուկայի դիմաց Հին քաղաքի պալատն է՝ կառուցված 1737 թվականին՝ ռոկոկո ոճում։ Այն օգտագործվում է քաղաքի հյուրերի ընդունելության համար։ Այն նաև քաղաքապետի նստավայրն է։ Դրա մոտ է գտնվում «Kurfürstliches Schloss»-ը, որը կառուցաված է որպես թագավորանիստ և այժմ այն Բոննի համալսարանի հիմնական շենքն է։

«Poppelsdorfer Allee»-ը միավորում է «Kurfürstliches Schloss-ը Poppelsdorfer Schloss»-ին, այն ստեղծվել է 18-րդ դարի առաջին կեսին, և նրա հիմքն այժմ բուսաբանակն այգի է։ Այդ առանքը ընդհատվել է «Bonn Hauptbahnhof» երկաթուղային գծի պատճառով։ Շինությունը ապամոնտաժվել է 1883-1884 թվականներին։

Բեթհովենի հուշարձանը կանգնած է Münsterplatz-ում՝ Բոննի աշտարակում, որը Գերմանիայի ամենահին եկեղեցիներից է։

Քաղաքի ամենաբարձր 3 շենքերն են Bonn-Venusberg-ի «WDR» ռադիոկայանը, «Գերմանական ամրոց» կոչվող Փոստ աշտարակը և «Langer Eugen» կառավարության նստավայրը, որն այժմ «UN Campus»-ի նոր նստավայրն է։

Եկեղեցիներ

• Bonn Minster^[3]
• Doppelkirche Schwarzrheindorf՝ կառուցված 1151 թվականին
• Old Cemetery Bonn, Գերմանիայի ամենահայտնի վայրերից մեկը^[4]
• Kreuzbergkirche՝ կառուցվել է 1627 թվականին, Ջոն Բալթասար Նյումանի սուրբ աստիճաններն են^[5]։

Ժամանակակից կառույցներ

Beethovenhalle

Բեթհովենի դաշնամուրը Բեթովենի տուն-թանգարանում

• Beethovenhalle
• Bundesviertel
  • Post Tower
  • Maritim Bonn
  • Schürmann-Bau
  • Langer Eugen
• Deutsche Telekom
• T-Mobile
• Kameha Grand

Թանգարաններ

• Museum Mile with
  • Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland (Սոլոմոն Գուգոնհեյնի՝ 2006-2008 թվականների հավաքածուի ցուցադրություններ)^[6]
  • Kunstmuseum Bonn (Ժամանակակից արվեստի թանգարան) Բոննում^[7]
  • Haus der Geschichte (Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության պատմության թանգարան)^[8]
  • Museum Koenig Այստեղ է տեղի ունեցել խորհրդարանի առաջին հանդիպումը^[9]։
• Beethoven House, (Բեթհովենի տուն-թանգարան)^[10]
• Rheinisches Landesmuseum Bonn (Բոննի տարածաշրջանային թանգարան)^[11]
• Bonn Women's Museum
• August-Macke-Haus, Օգյուստ Մեքին նվիրված թանգարան
• Arithmeum

Բնություն

• Arboretum Park Härle
• Botanischer Garten (Botanical Garden) Այստեղ է վայրէջք կատարել «Տիտան» տիեզերանավը^[12]
• Rheinaue (Bonn), Ազատ այգի՝ Րայնի դաշտում^[13]
• Kottenforst, Հատուկ նշանակության պահպանվող տարածք^[14]
• Rhine promenade and the Alter Zoll (Old Toll Station)
• Rodderberg հրաբուխ

Կրթություն

Բոննի համալսարանը Գերմանիայի ամենամեծ համալսարաններից է։ Այստեղ է տեղակայված նաև գերմանական «Deutsche Forschungsgemeinschaft» համալսարանի հետազոտական համալսարանը։

Բոննի՝ նախկինում գործած համալսարանները

• Aloisiuskolleg
• Amos-Comenius-Gymnasium
• Bonn International School
• King Fahd Academy
• Libysch Schule
• Independent Bonn International School
• École de Gaulle - Adenauer
• Ernst-Kalkuhl-Gymnasium
• Otto-Kühne-Schule
• Collegium Josephinum Bonn("CoJoBo")
• Akademie fuer Internationale Bildung
• Jugenddorf-Christophorusschule Königswinter (CJD)

Շրջաններ

Բոննի շրջանում ապրում է մոտ 70,000 մարդ։ Այն բաժանված է մի քանի մասի՝

• Բեդ Գոդեսբերգ
• Բյուել
• Բոնն
• Հարթբերգ

• 
  Բոննի շրջանները
• 
  «Ստադհաուս» քաղաքային սրահ
• 
  Դիմակահանդես Բոննում 2006 թվականին

Բոննի տրանսպորտային ցանցը

Համայնքներ Բոննում

Հորիզոնական	Ազգություն	Բնակչություն(2014)
1		8,531
2		7,492
3		5,694
4		3,879

Բոնն քաղաքի տեսարանը

Ծանոթագրություններ

1. Stadt Bonn - Die Stadtbezirke
2. Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
3. «Bonn Minster». Արխիվացված է օրիգինալից 2005 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
4. «Old Cemetery Bonn». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
5. «Kreuzbergkirche». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 28-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
6. «Kunst- und Ausstellungshalle der Bundesrepublik Deutschland». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունվարի 7-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
7. Kunstmuseum Bonn
8. Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության պատմության թանգարան
9. «Museum Koenig». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
10. «Բեթհովենի տուն-թանգարան». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
11. «Բոնի տարածաշրջանային թանգարան». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 22-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
12. {{Բուսաբանական այգի Արխիվացված 2014-07-30 Wayback Machine
13. «Րայնի դաշտ». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 31-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.
14. «Հոդվածը գերմաներեն վիքիպեդիայում». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 20-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բոնն» հոդվածին։

(անգլ.)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 518)։