Բարկություն (անգլ.՝ vexation)[1], ուժեղ հուզական ռեակցիա բացասական դեպքի նկատմամբ, որն արտահայտվում է չարություն գործելու ցանկությամբ։
«Բարկություն» և «զայրույթ» հասկացությունները, չնայած շատ մոտ են, բայց հոմանիշ չեն։ Բանասիրական գիտությունների թեկնածու Յուրի Վլադիմիրովիչ Կռիլովը առանձնացնում է նրանց միջև հետևյալ տարբերությունները.
- Զգացմունքի տարբեր պատճառները։ «Զայրույթը» ներառում է իրավիճակի բացասական ճանաչողական գնահատական, որը կարող է ունենալ ինչպես անձնական «զգայական» (դա վատ է ինձ համար), այնպես էլ բարոյական բնույթ։ «Բարկությունը» համապատասխանում է իրավիճակին ավելի անմիջական նյարդային արձագանքին։
- Արտաքին դրսևորման բազմազան ձևեր։ «Զայրույթի» համար բանավոր և դեմքի արտահայտությունն ավելի բնորոշ է, քան շարժումները կամ ժեստերը։ «Բարկության» համար բավականին բնորոշ են շարժիչի դրսևորումները (դող, ժեստեր, շարժումներ)։
- Զգացմունքների ուժգնության և խորության տարբերությունները։ Զգացմունքների հոմանիշ շարքում «զայրույթը» դիրքավորվում է զգացողության մեծ ինտենսիվության ոլորտում, որը, սակայն, մնում է գիտակցված և վերահսկվող։ «Բարկություն» զգացմունքն այդպիսի իմաստ չունի։
- Առարկայի զգացմունքը և առարկայի կարգավիճակի դերը։ «Զայրույթը» բնորոշ է մի իրավիճակին, որում հույզերի առարկան ավելի բարձր կարգավիճակ ունի տարիքային կամ սոցիալական հիերարխիայում, քան հույզերի մեղավորը։ Օրինակ՝ ծնողները կարող են բարկանալ երեխաների վրա, ենթակաների վրա՝ ղեկավարը, ուսանողների վրա՝ պրոֆեսորը, բայց ոչ հակառակը։ «Բարկության» համար նման սահմանափակումներ չկան։
Այսպիսով, «բարկություն» հասկացությունն ավելի լայն և իմաստաբանական է, քան «զայրույթը»։ Այն կիրառելի է այն առարկաների համար, որոնք չեն հանդիսանում էթիկայի և սոցիալական կարգավիճակի կրողներ, ներառյալ ցանկացած կենդանիներ, մինչդեռ «զայրույթը» բնորոշ է միայն իրավիճակներին զգալիորեն սահմանափակ տիրույթում գտնվող մարդկանց համար[2]։
Քրիստոներության մեջ «Բարկությունը» յոթ մահացու մեղքերից մեկն է[3]։
- Ատելություն
- Թշնամանք
- Զայրույթ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
