ArmSCII

ArmSCII — Armenian Standard Code for Information Interchange, ՏՓԿՀՀ, Տեղեկատվության Փոխանակման Կոդի Հայկական Հիմնօրինակ, ստեղծվել է Հայաստանի մասնագետների համանուն նախաձեռնող խմբի կողմից 1987 թ․^[1]:

ArmSCII

Առաջին հայերեն համակարգիչը՝ Электроника-60, 1987 թ․

ArmSCII-ն տեղեկատվական ոլորտում հայերեն տառեր և նշաններ օգտագործելու համար ստեղծված կոդավորման ստանդարտ է, որն օգտագործվել է մինչև Յունիկոդի ներդրումը։ Անգլերեն հապավումը կարդացվում է Armenian Standard Code for Information Interchange, որը հեղինակները թարգմանել են Տեղեկատվության Փոխանակման Կոդի Հայկական Հիմնօրինակ (Ստանդարտ)։ Այն ստեղծվել է 1987 թ․-ին հասարակական հիմունքների վրա կազմակերպված նախաձեռնող խմբի կողմից։ Թեթևակի լրամշակման է ենթարկվել 1991 թվականին։ Վերջնականապես պետության կողմից հաստատվել է Հայաստանի Ստանդարտների Ազգային Ինստիտուտի կողմից 1997 թվականի հուլիսի 4-ին։

Ստանդարտների Ազգային Ինստիտուտում 1997 թ. քննարկման մասնակիցները (հերոսները),
ովքեր ստիպեցին ընդունել ArmSCII-ն որպես ՀՀ պետական ստանդարտ
Վերևում, ձախից աջ՝ Տիգրան Հարությունյան — «Նոյյան տապան» լրատվական-վերլուծական կենտրոնի տնօրեն
Գևորգ Մարկարով — «Դանմար» ՍՊԸ տնօրեն
Ռաֆիկ Մարության — HPL-ից, ծրագրավորող, KDWin-ի հեղինակ
Վարուժան Դանիելյան — ՀայՀամակարգիչ կենտրոն, «Լազերային տեխնիկա», ArmEGA, ArmVGA
Գագիկ Բաղդասարյան — ՀՀ Սոցիալական ներդրումների հիմնադրամ, ծրագրավորող
Հովիկ Մելիքյան — ՀայՀամակարգիչ կենտրոն, ԵրՖԻ, NLS-ի հեղինակ
Գէորգ Տէր-Վարդանեան — Ազգային Գրադարանի տնօրեն։ Ներքևում, ձախից աջ՝ Նորայր Հարությունյան —ՀՊՃՀ Համակարգչային հրատարակչական կենտրոնի տնօրեն
Ալբերտ Տոնեյան — ԵրՖԻ, Ինտերնետ միջազգային ցանցի ծառայության տնօրեն
Վահրամ Մխիթարյան — ՀայՀամակարգիչ կենտրոնի տնօրեն
Իվան Լուլուկյան — ՀայՀամակարգիչ կենտրոն, ծրագրավորող
Սամվել Ստեփանյան — Արմինքո համակարգչային կենտրոնի համակարգող
Ռուբեն Թարումյան-Հակոբյան — տառաստեղծ, Նախագահի աշխատակազմ Նրանց միացան այդ պահին բացակայող և
Հայաստանում չգտնվող գործընկերներ՝ Պավել Դալլաքյան — ծրագրավորող, տառաստեղծ, FM 106.5
Հովհաննես Կիզոգյանը — Իսրայելից, «Գանձասար» աստվածաբանական կենտրոն, Տեխնիկական տնօրեն
Ալեքսանդր Ֆարամազյանը — Վրաստանից, ՀՀ Սոցիալական ներդրումների հիմնադրամ, բաժնի վարիչ
Գարեգին Չուգասզյանը — ԱՄՆ-ից, «Առագաստ բեն» համակարգչային կենտրոնի փոխտնօրեն
Անդրեյ Քալանթարյանը — ԱՄՆ-ից, ծրագրավորող, WinKey-ի հեղինակ
Վռամ Ջիհանյանը — ԱՄՆ-ից, Լեզվի ինստիտուտ, բաժնի վարիչ
Արամ Հայրապետյանը — ԱՄՆ, ՀայՀամակարգիչ կենտրոնի նախագահ

Կոդավորման համար օգտագործվում է 6, 7 կամ 8 բիթ։ Հայաստանի տեղեկատվական ոլորտում մեծ տարածում է ստացել 8 բիթանոց տարբերակը, ArmSCII-8 անվանումով։ Ժողովրդի շրջանում այն ունի բազմաթիվ անուններ․ Արմսքի, ԱՆՍԻ և Արիալ Արմենիան։ Վերջինս թյուրիմացության հետևանք է, երբ կոդավորումը շփոթվում է տառատեսակի (ֆոնտ) հետ։

ArmSCII ստանդարտի կոդավորումները

Ընդունվել են հիմնականում այս 3 տարբերակները^[2]՝

• ArmSCII-7 նկարագրված է ՀՍՏ 34.005-ում, 7 բիթանոց կոդավորում է առանց լատինական տառերի
• ArmSCII-8 նկարագրված է ՀՍՏ 34.002-ում, 8 բիթանոց, լատինական տառերը գտնվում են իրենց ստանդարտ տեղում
• ArmSCII-8A նկարագրված է ՀՍՏ 34.002-ում, այլընտրանքային 8 բիթանոց, լատինական տառերը գտնվում են իրենց ստանդարտ տեղում, պահպանված է նաև կեղծգրաֆիկան (պսևդոգրաֆիկա)

ArmSCII-7

ՀՍՏ 34.005։1997 (ArmSCII-7)
	x0	x1	x2	x3	x4	x5	x6	x7	x8	x9	xA	xB	xC	xD	xE	xF
0x	չօգտագործված
1x
2x	SP	֍	և / §	։	)	(	»	«	―	·	՝	,	‐	֊	…	՜
3x	՛	՞	Ա	ա	Բ	բ	Գ	գ	Դ	դ	Ե	ե	Զ	զ	Է	է
4x	Ը	ը	Թ	թ	Ժ	ժ	Ի	ի	Լ	լ	Խ	խ	Ծ	ծ	Կ	կ
5x	Հ	հ	Ձ	ձ	Ղ	ղ	Ճ	ճ	Մ	մ	Յ	յ	Ն	ն	Շ	շ
6x	Ո	ո	Չ	չ	Պ	պ	Ջ	ջ	Ռ	ռ	Ս	ս	Վ	վ	Տ	տ
7x	Ր	ր	Ց	ց	Ւ	ւ	Փ	փ	Ք	ք	Օ	օ	Ֆ	ֆ	՚

ArmSCII-8

ՀՍՏ 34.002։1997 (ArmSCII-8)
	x0	x1	x2	x3	x4	x5	x6	x7	x8	x9	xA	xB	xC	xD	xE	xF
0x	չօգտագործված
1x
2x	SP	!	"	#	$	%	&	'	(	)	*	+	,	-	.	/
3x	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	:	;	<	=	>	?
4x	@	A	B	C	D	E	F	G	H	I	J	K	L	M	N	O
5x	P	Q	R	S	T	U	V	W	X	Y	Z	[	\	]	^	_
6x	`	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j	k	l	m	n	o
7x	p	q	r	s	t	u	v	w	x	y	z	{	|	}	~
8x	չօգտագործված
9x
Ax	NB SP	֍	և / §	։	)	(	»	«	―	·	՝	,	‐	֊	…	՜
Bx	՛	՞	Ա	ա	Բ	բ	Գ	գ	Դ	դ	Ե	ե	Զ	զ	Է	է
Cx	Ը	ը	Թ	թ	Ժ	ժ	Ի	ի	Լ	լ	Խ	խ	Ծ	ծ	Կ	կ
Dx	Հ	հ	Ձ	ձ	Ղ	ղ	Ճ	ճ	Մ	մ	Յ	յ	Ն	ն	Շ	շ
Ex	Ո	ո	Չ	չ	Պ	պ	Ջ	ջ	Ռ	ռ	Ս	ս	Վ	վ	Տ	տ
Fx	Ր	ր	Ց	ց	Ւ	ւ	Փ	փ	Ք	ք	Օ	օ	Ֆ	ֆ	՚

ArmSCII-8A

ՀՍՏ 34.001։1997 (ArmSCII-8A)
	x0	x1	x2	x3	x4	x5	x6	x7	x8	x9	xA	xB	xC	xD	xE	xF
0x	չօգտագործված
1x
2x	SP	!	"	#	$	%	&	'	(	)	*	+	,	-	.	/
3x	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	:	;	<	=	>	?
4x	@	A	B	C	D	E	F	G	H	I	J	K	L	M	N	O
5x	P	Q	R	S	T	U	V	W	X	Y	Z	[	\	]	^	_
6x	`	a	b	c	d	e	f	g	h	i	j	k	l	m	n	o
7x	p	q	r	s	t	u	v	w	x	y	z	{	|	}	~
8x	Ա	ա	Բ	բ	Գ	գ	Դ	դ	Ե	ե	Զ	զ	Է	է	Ը	ը
9x	Թ	թ	Ժ	ժ	Ի	ի	Լ	լ	Խ	խ	Ծ	ծ	Կ	կ	Հ	հ
Ax	Ձ	ձ	Ղ	ղ	Ճ	ճ	Մ	մ	Յ	յ	Ն	ն	Շ	շ	«	»
Bx	չօգտագործված
Cx
Dx	չօգտագործված												֍	֊	…	՞
Ex	Ո	ո	Չ	չ	Պ	պ	Ջ	ջ	Ռ	ռ	Ս	ս	Վ	վ	Տ	տ
Fx	Ր	ր	Ց	ց	Ւ	ւ	Փ	փ	Ք	ք	Օ	օ	Ֆ	ֆ	՚	NB SP

Հայերենի գրանշաններ Յունիկոդում

Հայերենի տառեր և կետադրական նշաններ Յունիկոդում

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

A

B

C

D

E

F

U+053x

Ա

Բ

Գ

Դ

Ե

Զ

Է

Ը

Թ

Ժ

Ի

Լ

Խ

Ծ

Կ

U+054x

Հ

Ձ

Ղ

Ճ

Մ

Յ

Ն

Շ

Ո

Չ

Պ

Ջ

Ռ

Ս

Վ

Տ

U+055x

Ր

Ց

Ւ

Փ

Ք

Օ

Ֆ

ՙ

՚

՛

՜

՝

՞

՟

U+056x

ՠ

ա

բ

գ

դ

ե

զ

է

ը

թ

ժ

ի

լ

խ

ծ

կ

U+057x

հ

ձ

ղ

ճ

մ

յ

ն

շ

ո

չ

պ

ջ

ռ

ս

վ

տ

U+058x

ր

ց

ւ

փ

ք

օ

ֆ

և

ֈ

։

֊

֍

֎

֏

U+201x

‐

―

U+202x

․

…

Հայերենի կրճատագրեր Յունիկոդում

U+FB1x

ﬓ

ﬔ

ﬕ

ﬖ

ﬗ

Էմոջի

U+1F1E6 U+1F1F2

🇦🇲

Ծանոթագրություն

1. ArmSCII-ի ստեղծման պատմություն, 1987-2012, Հայերեն համակարգեր - արդեն 25 տարեկան, Վահրամ Մխիթարյան, ԵՊՀ, ապրիլի 20, 2012
2. ԳՈՐԾՈՂ ՍՏԱՆԴԱՐՏՆԵՐ, ՆԱԽԱԳԾԵՐ ԵՒ ԱՅԼ ՓԱՍՏԱԹՂԹԵՐ, Տեղեկատվության Փոխանակման Կոդի Հայկական Հիմնօրինակ (Ստանդարտ)

Արտաքին հղումներ

• YouTube, Aram Palian, Armenian in MS DOS - Հայերեն MS-DOS-ում (1989, ArmVGA 0.1 Ա)
• YouTube, Aram Palian, Armenian Norton Commander - Հայերեն Նորթըն հրամանաշար (1989, v. 2.0)