Ֆենոմենոլոգիա

Ֆենոմենոլոգիա (ֆենոմեն և լոգիա բառերից), սկզբում՝ փիլիսոփայական գիտակարգ, հետագայում՝ իդեալիստական փիլիսոփայության ուղղություն, որը ձգտում է փիլիսոփայական գիտակցությունը ազատագրել նատուրալիստական դիրքորոշումներից (որոնք խստորեն բաժանում են օբյեկտն ու սուբյեկտը), հասնել գիտակցության ռեֆլեքսիայի, բացահայտել ճանաչողության, մարդկային գոյության և մշակույթի սահմանային բնութագրերն ու նախասկզբնային հիմքերը։

Սկզբում ֆենոմենոլոգիայի նպատակը հանգեցվում Էր հիմնականում զգայական փորձի առարկաների քննադատական նեգատիվ վերլուծությանը (Յոհան Հենրիխ Լամբերտ, Իմանուիլ Կանտ)։ Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգելը «Ոգու ֆենոմենոլոգիա»-ում ֆենոմենոլոգիան դիտարկել է որպես փիլիսոփայության գիտակարգ գիտակցության կազմավորման պատմական ձևերի և փիլիսոփայության գիտելիքի ձևավորման մասին։ XIX դ․ ֆենոմենոլոգիան մեկնաբանվել է որպես հոգեբանության ճյուղ (Մ․ Լացառուս, Ֆրանց Բրենտանո, Կառլ Շտումպֆ, Ա․ ֆոն Մայնոնգ)։

Ֆենոմենոլոգիայի այսպիսի ընկալումից էր ելնում իր վաղ շրջանում նաև Էդմունդ Հուսերլը, որը հետագայում զարգացրել է ֆենոմենոլոգիայի մի ամբողջ համակարգ՝ յուրահատուկ իդեալիստական փիլիսոփայական ուղղություն, որը XX դ․ բուրժական փիլիսոփայության հիմնական ուղղություններից է։

Ֆենոմենոլոգիան էական ազդեցություն է գործել արդի փիլիսոփայության վրա, մասնավորապես ֆենոմենոլոգիայի գաղափարները կազմում են էկզիստենցիալիզմի փիլիսոփայական հիմքը։ Բացահայտելով ֆենոմենոլոգիայի հիմնական սկզբունքների և դրույթների սնանկությունը՝ նրա սուբյեկտիվիզմը, բնական գիտությունների մեթոդաբանությունից կտրվածությունը, սխոլաստիկականությունը, մարքսիստները նշում են նաև ֆենոմենոլոգիայի որոշ ռացիոնալ կողմերը՝ սցիենտիզմի և պոզիտիվիզմի քննադատությունը, արևմտաեվրոպական մշակույթի ճգնաժամի գիտակցումը։

Գրականություն

• Ժամանակակից բուրժուական փիլիսոփայություն, Ե․, 1983։
• Мотрошилова Н․ В․, Принципы и противоречия феноменологической философии, М․» 1968․
• Гуссерль Э. Идеи к чистой феноменологии и феноменологической философии. Т. 1. [1] (недоступная ссылка с 12-05-2013 (162 дня)) М.: ДИК, 1999.
• Гуссерль Э. Картезианские размышления (недоступная ссылка с 12-05-2013 (162 дня)) / Пер. с нем. Д. В. Скляднева. СПб.: Наука, 2001.
• Гуссерль Э. Логические исследования. Т. 2. — М.: ДИК, 2001. [2]
• Хайдеггер М. Бытие и время / М. Хайдеггер; Пер. с нем. В. В. Бибихина. — Харьков: «Фолио», 2003. — 503, [9] с. — (Philosophy) — ISBN 966-03-1594-5. [3]
• Шпет Г. Явление и смысл (Феноменология как основная наука и её проблемы). М.։ Гермес, 1914. 219 с.
• Ингарден Р. Введение в феноменологию Эдмунда Гуссерля / Пер. А. Денежкина, В. Куренного. М.։ Дом интеллектуальной книги, 1999.
• Мерло-Понти М. Феноменология восприятия (1945) / Пер. с фр. под ред. И. С. Вдовиной, С. Л. Фокина. — СПб.։ Ювента; Наука, 1999.
• Handbook of Phenomenological Aesthetics. Edited by Hans Rainer Sepp and Lester Embree. (Series։ Contributions To Phenomenology, Vol. 59) Springer, Dordrecht / Heidelberg / London / New York 2010. ISBN 978-90-481-2470-1
• Герберт Шпигельберг. Феноменологическое движение. М., 2003.
• Tymieniecka A.-T. Phenomenology World-Wide։ Foundations, Expending Dynamics, Life-Engagements։ A Guide for Research and Study. / Edited by A.-T. Tymieniecka. — NY։ Springer, 2002. — 740 pages. — ISBN 1-4020-0066-9

Արտաքին հղումներ

• What is Phenomenology? Արխիվացված 2000-08-17 Wayback Machine (անգլ.)
• Stanford Encyclopedia of Philosophy entry (անգլ.)
• Phenomenology Online (անգլ.)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։