Օքսֆորդի անգլերեն բառարան

Օքսֆորդի անգլերեն բառարան (անգլ.՝ Oxford English Dictionary, OED), Օքսֆորդի բառարան, Օքսֆորդի Մեծ բառարան, Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչության^[2] անգլերենի հայտնի և խոշոր ակադեմիական բառարան։ 2005 թվականի հրատարակությունը պարունակում է մոտ 301 100 հոդվածներ (350 միլիոն տպագիր նշաններ)։ Օքսֆորդի անգլերեն բառարանում ներառված են անգլիական գրականության և հաղորդակցման բառեր, որոնք կիրառվում են 1150 թվականից սկսած։

Օքսֆորդի անգլերեն բառարան անգլ.՝ Oxford English Dictionary[1]
Հեղինակ	John Simpson?, Edmund Weiner? և Ջեյմս Մարրի
Տեսակ	online dictionary?, dictionary of the English language? և historical dictionary?
Ժանր	dictionary of the English language?
Բնօրինակ լեզու	անգլերեն
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Հրատարակման վայր	Օքսֆորդ
Հրատարակիչ	Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն
OCLC	17648714
Կայք	oed.com​(անգլ.)

Բառարանը հայտնի է նաև խոսակցական, ոչ պաշտոնական «Մարրիի բառարան» (Murray’s) անվանմամբ (առաջին գլխավոր խմբագրի՝ Ջեյմս Մարրի ազգանվամբ)։ Այն ուսումնասիրում է անգլերենի պատմական զարգացումը, գիտնականների և ակադեմիական հետազոտողների տրամադրելով համապարփակ ռեսուրսներ, ինչպես նաև նկարագրում անգլերենի օգտագործումը աշխարհի տարբեր բնագավառներում^[3][4]։

Բառարանի էլեկտրոնային առաջին տարբերակը պատրաստվել է 1988 թվականին։ Առցանց տարբերակը հասանելի է 2000 թվականից, իսկ 2014 թվականի ապրիլին այն ունեցել է, ավելի քան, երկու միլիոն այցելություն։ Բառարանի երրորդ հրատարակությունը, ամենայն հավանակությամբ, միայն էլեկտրոնային կլինի։ Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչության քարտուղար Նայջել Փորթվուդը քիչ հավանական է համարում, որ այն երբևէ կտպագրվի^[5][6]։

Զարգացման պատմություն

Ժամանակակից անգլերենի բարձր մակարդակի բացատրական բառարան։

Բառարան ստեղծելու գաղափարը պատկանում է Լոնդոնի լեզվաբանական ընկերությանը դեռևս 1857 թվականից։ Ապագա բառարանի նախագիծը ձևավորվել էր 1859 թվականին, երբ հրապարակվեց անգլերենի նոր բառարանի վերաբերյալ մանրամասն առաջարկ։ Խմբագիր նշանակվեց Ջեյմս Մարրին։ Բառարանի վրա աշխատել են նաև Հենրի Բրեդլին և Ուիլյամ Քրեյգին։

Որպես պատմական բառարան, Օքսֆորդի անգլերեն բառարանը բառերը բացատրում է ցույց տալով դրանց պատմական զարգացումը, ոչ թե միայն ներկայիս գործածությունը^[7]։

1884 թվականի փետրվարի 1-ին սկսվել է առաջին հրատարակության տպագրությունը, որն անվանվել է «Նոր անգլերեն բառարան՝ հիմնված պատմական սկզբունքների վրա» (անգլ.՝ «New English Dictionary on Historical Principles», NED): 1895 թվականից գրքի կազմի վրա զուգահեռ հայտնվեց «Օքսֆորդի անգլերեն բառարան» անվանումը (անգլ.՝ «Oxford English Dictionary»): Բառարանը պարունակում էր 10 հատոր, որոնք լույս են տեսել մինչև 1928 թվականը։

Հրապարակումների ամսաթվեր
1888	A	A New ED	Vol. 1
1893	C	NED	Vol. 2
1897	D	NED	Vol. 3
1900	F	NED	Vol. 4
1901	H	NED	Vol. 5
1908	L	NED	Vol. 6
1909	O	NED	Vol. 7
1914	Q	NED	Vol. 8
1919	Si	NED	Vol. 9/1
1919	Su	NED	Vol. 9/2
1926	Ti	NED	Vol. 10/1
1928	V	NED	Vol. 10/2
1928	all	NED	12 vols.
1933	& sup.	Oxford ED	13 vols.
1972	A	OED Sup.	Vol. 1
1976	H	OED Sup.	Vol. 2
1982	O	OED Sup.	Vol. 3
1986	Sea	OED Sup.	Vol. 4
1989	all	OED 2nd Ed.	20 vols.
1993	all	OED Add. Ser.	Vols. 1—2
1997	all	OED Add. Ser.	Vol. 3

1933 թվականին բառարանը վերահրատարակվել է և պարունակել է 12 հատոր գումարած 1 լրացուցիչ հատոր։ Հենց այդ ժամանակ նա ձեռք է բերել իր ներկայիս անվանումը՝ «Օքսֆորդի անգլերեն բառարան»։

1972 թվականին, երբ լույս տեսավ առաջին հատորը, դրան հաջորդեց բառարանի եռահատոր լրացուցիչ տպագրությունը։ 1972 և 1986 թվականների միջակայքում հրապարակվել է ևս 4 հատոր։

1989 թվականին լույս է տեսել բառարանի երկրորդ հրատարակությունը՝ 20 հատորով։

Կա նաև «Compact edition of the Oxford English dictionary»-ի երկու հատորների միկրովերատպման օրինակներ։ Պարբերաբար վերահրատարակում են «Shorter Oxford English dictionary» և «Concise Oxford dictionary of current English» կրճատ տարբերակները։

Ամբողջովին վերամշակված տարբերակը լույս կտեսնի 2017 թվականին։ Հրատարակությունը կլինի միայն էլեկտրոնային տարբերակով (այսինքն՝ տպագիր տարբերակ չի լինի)։ Ներկայումս հրատարակության վրա աշխատում են 80 մասնագետ, որոնք, ըստ 2011 թվականի մարտի 24-ի տվյալների, հասել են Ryvita բառին։

Ծանոթագրություններ

1. https://www.oed.com/information/about-the-oed/history-of-the-oed/
2. «Guide to the Third Edition of the OED». Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 30-ին.
3. "As a historical dictionary, the OED is very different from those of current English, in which the focus is on present-day meanings."
4. "The OED is a historical dictionary, with a structure that is very different from that of a dictionary of current English." Արխիվացված 2015-09-05 Wayback Machine
5. Jamieson, Alastair (2010 թ․ օգոստոսի 29). «Oxford English Dictionary 'will not be printed again'». The Telegraph. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 11-ին.
6. Flanagan, Padraic (2014 թ․ ապրիլի 20). «RIP for OED as world's finest dictionary goes out of print». The Telegraph. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 8-ին.
7. «The Oxford English Dictionary». Oxford Dictionaries. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 26-ին.

Գրականություն

• Willinsky, John (1995), Empire of Words: The Reign of the Oxford English Dictionary (hardcover), Princeton University Press, ISBN 0-691-03719-1
• Green, Jonathon; Cape, Jonathan (1996), Chasing the Sun: Dictionary Makers and the Dictionaries They Made (hardcover), ISBN 0-224-04010-3
• Winchester, Simon (1998), The Professor and the Madman: A Tale of Murder, Insanity, and the Making of the Oxford English Dictionary (hardcover), Harper Collins, ISBN 0-06-017596-6
• Winchester, Simon (2003), The Meaning of Everything: The Story of the Oxford English Dictionary (hardcover), Oxford University Press, ISBN 0-19-860702-4
• Gilliver, Peter; Marshall, Jeremy; Weiner, Edmund (2006), The Ring of Words: Tolkien and the Oxford English Dictionary (hardcover), Oxford University Press, ISBN 0-19-861069-6
• Brewer, Charlotte (2007), Treasure-House of the Language: the Living OED (hardcover), [Yale University Press, ISBN 978-0-300-12429-3.
• Kite, Lorien (15 November 2013), "The evolving role of the Oxford English Dictionary", Financial Times (online edition). Retrieved 24 November 2013.
• Gilliver, Peter (2016), The Making of the Oxford English Dictionary (hardcover), Oxford University Press, ISBN 978-0-199-28362-0:

Արտաքին հղումներ

• The Oxford English Dictionary's official website
  • Archive of documents, including
    • Trench's original "On some deficiencies in our English Dictionaries" Արխիվացված 2016-05-08 Wayback Machine paper
    • Murray's original appeal for readers Արխիվացված 2016-05-08 Wayback Machine
  • Their page of OED statistics Արխիվացված 2016-05-08 Wayback Machine, and another such page Արխիվացված 2008-10-06 Wayback Machine.
  • Two «sample pages» (PDF). (1.54 MB) from the OED.
• Oxford University Press pages: Second Edition, Additions Series Volume 1, Additions Series Volume 2, Additions Series Volume 3, The Compact Oxford English Dictionary New Edition, 20-volume printed set+CD-ROM(չաշխատող հղում) , CD 3.1 upgrade(չաշխատող հղում) , CD 4.0 full(չաշխատող հղում) , CD 4.0 upgrade(չաշխատող հղում)
• The Oxford Dictionaries Online Արխիվացված 2013-12-04 Wayback Machine by the Oxford University Press
• Examining the OED Արխիվացված 2005-11-18 Wayback Machine: Charlotte Brewer's analysis of the principles and practices used by OED editors
  • Արխիվացված 2014-09-01 Wayback Machine Bibliography of "[c]ritical assessments of OED or accounts of its history", from Examining the OED
• Արխիվացված 2013-01-14 Wayback Machine The OED Meets Cyberspace: James Gleick's 2006 article.
• Simon Winchester (2007 թ․ մայիսի 27). «History of the Oxford English Dictionary». TVOntario (Podcast). Big Ideas. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 16-ին. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 1-ին.