Օլե Ռյոմեր

Օլե Քրիստենսեն Ռյոմեր (դան․՝ Ole Christensen Rømer, սեպտեմբերի 25, 1644(1644-09-25)^{[1][2][3][…]}, Օրհուս, Դանիա - սեպտեմբերի 19, 1710(1710-09-19)^{[1][2][3][…]}, Կոպենհագեն), դանիացի աստղագետ։ 1676 թվականին առաջինը հաշվեց լույսի արագությունը։ Նաև Կոպենհագենում ստեղծել է տների կառուցման կանոններ, կարգավորել քաղաքի ջրամատակարարումը և ստեղծել փողոցային առաջին նավթային լապտերները։

Օլե Ռյոմեր դան․՝ Ole Christensen Rømer
Ծնվել է	սեպտեմբերի 25, 1644(1644-09-25)[1][2][3][…] Օրհուս, Դանիա
Մահացել է	սեպտեմբերի 19, 1710(1710-09-19)[1][2][3][…] (65 տարեկան) Կոպենհագեն
Բնակության վայր(եր)	Կոպենհագեն
Քաղաքացիություն	Դանիա
Դավանանք	լյութերականություն
Մասնագիտություն	աստղագետ, ֆիզիկոս, մաթեմատիկոս, համալսարանի դասախոս, դատավոր, գյուտարար և ոստիկան
Հաստատություն(ներ)	Կոպենհագենի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	աստղագիտություն
Անդամակցություն	Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա և Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Կոպենհագենի համալսարան և Aarhus Katedralskole?
Տիրապետում է լեզուներին	դանիերեն[1]
Ամուսին(ներ)	Anne Marie Bartholin?
Ստորագրություն
Ole Rømer Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Rundetårn ("round tower") in Copenhagen, on top of which the university had its observatory from the mid 17th century until the mid 19th century when it was moved to new premises. The current observatory there was built in the 20th century to serve amateurs.

Օլե Ռյոմերը ծնվել է 1644 թվականի սեպտեմբերի 25-ին Օրհուսում՝ վաճառական Քրիստեն Պեդերսենի (մահացել է 1663 թվականին) և Աննա Օլուֆսդաթեր Սթորմի ընտանիքում։ 1642 թ.-ից Քրիստեն Պեդերսենը սկսել է օգտագործել Ռյոմեր անունը, ինչը նշանակում էր, որ նա Դանիայի Ռյոմո կղզուց է, Ռյոմեր անունը նրան հնարավորություն էր տալիս տարբերվել Քրիստեն Պեդերսեն անունով մի քանի այլ մարդկանցից^[4]։

Մինչև 1662 թվականը Օլե Ռյոմերի գտրառումները քիչ են, այդ ընթացքում նա ավարտել է հին Օրհուսի Մայր տաճարային դպրոցը(Aarhus Katedralskole) և տեղափոխվել Կոպենհագեն և ընդունվել Կոպենհագենի համալսարան։ Նրա մենթորը համալսարանում եղել է Ռասմուս Բարտոլինը, ով 1668 թվականին հրապարակել է իսլանդական սպաթի (կալցիտի) լույսի կրկնակի բեկման իր հայտնագործությունը, այդ ընթացքում Ռյոմերն ապրում էր նրա տանը։ Ռյոմերն ունեցել է բոլոր հնարավորությունները մաթեմատիկայի և աստղագիտության ուսումնասիրման համար՝ օգտագործելով Տիխո Բրահեի իրականացրած աստղագիտական դիտարկումները. դրանք Բարտոլինին հանձնարարված առաջադրանքներ էին հրապարակման համար^[5]։

Ռյոմերն աշխատել է Ֆրանսիայի կառավարությում. Լուի XIV-ը վարձել է նրան, որպես ուսուցիչ Դաուֆինի համար, Ռյոմերն մասնակցել է նաև Վերսալի հոյակապ շատրվանների կառուցմանը։

1681 թվականին Ռյոմերը վերադարձել է Դանիա և նշանակվել աստղագիտության պրոֆեսոր Կոպենհագենի համալսարանում, նույն թվականին ամուսնացել է Աննա Մարիա Բարտոլինի՝ Ռասմուս Բարտոլինի դստեր հետ։ Նա նաև ակտիվորեն դիտարկումներ է իրականացնել, ինչպես Ռունդետորնի համալսարանի աստղադիտարանում, այնպես էլ իր տանը՝ օգտագործելով ստեղծած և կատարելագործած գործիքները։ Ցավոք, նրա դիտարկումները չեն պահպանվել։ Դրանք կորել են 1728-ի Կոպենհագենի մեծ հրդեհի հետևանքով։ Այնուամենայնիվ, Ռյոմերի նախկին օգնականը՝ Պեդեր Հորբոուն, հավատարմորեն նկարագրել և գրել է Ռյոմերի դիտարկումների մասին։

Ռյոմերը մահացել է 1710 թվականին՝ 65 տարեկանում և թաղվել Կոպենհագենի տաճարում^[6]։

Ծանոթագրություններ

Օլե Ռյոմերը աշխատելիս

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Kunstindeks Danmark (դան.)
3. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
4. Friedrichsen, Per; Tortzen, Chr. Gorm (2001). Ole Rømer – Korrespondance og afhandlinger samt et udvalg af dokumenter (Danish). Copenhagen: C. A. Reitzels Forlag. էջ 16. ISBN 87-7876-258-8.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
5. Friedrichsen; Tortzen (2001), pp. 19–20.
6. Virginia Trimble; Thomas R. Williams; Katherine Bracher; Richard Jarrell; Jordan D. Marché; F. Jamil Ragep (2007 թ․ սեպտեմբերի 18). Biographical Encyclopedia of Astronomers. Springer Science & Business Media. էջեր 983–. ISBN 978-0-387-30400-7.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օլե Ռյոմեր» հոդվածին։