Վասկո դա Գամա

Վասկո դա Գամա (պորտ.՝ Vasco da Gama, Վաշկու դա Գամա, 1469^[1] կամ մոտ 1460^[2], Սինիշ, Պորտուգալիայի թագավորություն - դեկտեմբերի 24, 1524, Կոչի, Kingdom of Cochin), պորտուգալացի ծովագնաց, առաջին եվրոպացին է, ով Աֆրիկա մայրցամաքը հարավից շրջանցելու միջոցով հասել է Հնդկաստան՝ հայտնագործելով դեպի այդ երկիր տանող ծովային ճանապարհը (1497-1499 թվականների ճանապարհորդության ընթացքում)։

Վասկո դա Գամա պորտ.՝ Vasco da Gama
Ծնվել է	1469[1] կամ մոտ 1460[2]
Ծննդավայր	Սինիշ, Պորտուգալիայի թագավորություն
Մահացել է	դեկտեմբերի 24, 1524
Մահվան վայր	Կոչի, Kingdom of Cochin
Գերեզման	Ժերոնիմուշ
Քաղաքացիություն	Պորտուգալիայի թագավորություն
Մասնագիտություն	ճանապարհորդ հետազոտող, world traveler, ծովային ճանապարհորդ և ռազմածովային սպա
Ամուսին	Catarina de Ataíde?
Ծնողներ	հայր՝ Էշտևան դա Գամա, մայր՝ Izabel Sodre?[3]
Զբաղեցրած պաշտոններ	Պորտուգալական Հնդկաստանի փոխարքա
Երեխաներ	Estêvão da Gama? և Քրիստովաու դա Գամա
Ստորագրություն
Vasco da Gama Վիքիպահեստում

Վասկո դա Գաման աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունների առաջին հաջողակներից էր և Եվրոպայից ուղիղ դեպի Հնդկաստան ուղևորվող նավերի առաջնորդը։ 1524 թվականին կարճ ժամանակով պորտուգալական Հնդկաստանի ղեկավարն էր և ուներ փոխարքայի կոչում։

Կենսագրություն

Վասկո դա Գամայի արձանը իր հայրենի Սինեշ քաղաքում։

Վասկո դա Գաման ծնվել է 1460^[4] կամ 1469^[5] թվականին Պորտուգալիայի հարավարևմտյան ափին գտնվող Սինեշ քաղաքում։ Նրա հայրը՝ Էշտեվան դա Գաման, Սինեշի քաղաքապետն էր։ Նա ամուսնացած էր Իզաբել Սոդրեի հետ. վերջինս ուներ անգլիական ծագում։ Վասկո դա Գաման ընտանիքի հինգ որդիներից երրորդն էր։ Շատ քիչ բան է հայտնի դա Գամայի կյանքի վաղ շրջանից։ Պորտուգալացի պատմագետ Տեյշեյրա դե Արագաոն նշում է, որ դա Գաման ուսումը ստացել է Էվորա քաղաքում, որտեղ էլ նա սովորել է մաթեմատիկա և նավագնացություն։ Կարծիք կա նաև, որ նա աշակերտել է աստղագետ Աբրահամ Սակուտոյին^[6]։

1480 թվականներին Վասկո դա Գաման, հետևելով իր հորը, միանում է Սանտյագոյի ուխտին։ Այնտեղ նրա գլխավորն էր արքայազն Ժուանը, ով 1481 թվականին պետք է դառնար Պորտուգալիայի Ժուան II թագավորը։ Ժուանի՝ գահին նստելուց հետո դա Գամայի ակնկալիքները մեծանում են։

1492 թվականին, Ժուան II-ը Վասկո դա Գամային հանձնարարում է ուղևորվել Սետուբալի նավահանգիստ և Ալգարվի՝ գրավելու խաղաղ ժամանակ պորտուգալական նավերը թալանած ֆրանսիական նավերը։ Վասկո դա Գաման արագ և հաջող կատարում է այս առաջադրանքը։

Դա Գամայի հետախուզությունները

Վասկո դա Գաման ճանապարհվում է Լիսաբոնի նավահանգստից։

15-րդ դարի հենց առաջին տարիներից արքայազն Ժուանը կազմակերպում էր Պորտուգալական արշավանքներ դեպի Աֆրիկայի ափամերձ շրջաններ՝ Աֆրիկայի գանձերը գտնելու նպատակով։ 1481 թվականին թագադրվելուց հետո Պորտուգալիայի Ժուան 2-րդ թագավորն իրականացնում է մի շարք բարեփոխումներ։ Ֆեոդալական ազնվականությունից անկախանալու համար անհրաժեշտ էր, որ ստեղծվի թագավորական հարստություն և զարգանա առևտուրը։ Բացի Աֆրիկյան ոսկու և ստրուկների առևտրից, Ժուան II-ը մտադիր էր նաև Եվրոպայի և Ասիայի միջև հաստատել մեծ շահույթներ բերող համեմունքների առևտրի կապեր։ Շուտով նա հանձնարարում է իր նավապետերին Ասիայից Աֆրիկա տանող ծովային ճանապարհ գտնել։

Այդ ժամանակ դա Գաման արդեն 20 տարեկան էր։ Ժուանի երկու լրտեսները՝ Պերու դա Կովիլյան և Ալֆոնսու դի Պայվուն ուսումնասիրություններ էին իրականացրել Եգիպտոսում, արևմտյան Աֆրիկայում և Հնդկաստանում։ Հետախույզներին մնում էր այս ուսումնասիրությունները հաստատել և ելք գտնել դեպի Հնդկական օվկիանոս։ Այս առաջադրանքը, նախապես հանձնարարված լինելով դա Գամայի հորը, ի վերջո առաջարկվեց Վասկոյին։

Առաջին նավագնացությունը

Պորտուգալիայից Հնդկաստան տանող համեմունքների ուղին (կանաչ գիծը) եւ Վասկո դա Գամայի (սեւ գիծը), Պերու դա Կովիլյանայի (նարնջագույն) եւ Ալֆոնսու դի Պայվայի (կապույտ) անցած ճանապարհները։

1497 թվականի հուլիսի 8-ին Վասկո դա Գաման գլխավորեց 4 նավից և 170 հոգուց բաղկացած նավատորմիղը։ Այն ճանապարհը, որ իրենք պիտի անցնեին, ավելի երկար էր, քան հասարակածը։ 4 նավերն ունեին հետևյալ անունները. Սան Գաբրիել (նավապետ՝ Վասկո դա Գամա), Սան Ռաֆայել (նավապետ՝ Պաուլու դա Գամա), Բերիու (նավապետ՝ Նիկոլաու Կոելյո) և բեռնատար մի նավ, որի անունը հայտնի չէ։

1497 թվականին Լիսաբոնից մեկնարկեց հետազոտական արշավը դեպի Աֆրիկա։ Այժմյան Սիեռա Լեոնեի ափերին հասնելով՝ դա Գաման հանդիպակաց քամիներից խուսափելու համար ուղղություն է վերցնում դեպի հարավ-արևմուտք՝ խորանալով Ատլանտյան օվկիանոսի մեջ՝ դեպի 1487 թվականին Բարտոլոմեու Դիաշի բացահայտած տարածքները։ Հասարակածը հատելուց հետո ծովագնացներն ուղղությունը փոխում են դեպի հարավ-արևելք և 1497 թվականի նոյեմբերի 4-ին նորից հասնում են Աֆրիկայի ափերին^[7].։ Ավելի քան 3 ամսվա ընթացքում նավերը բաց օվկիանոսում կտրել-անցել էին գրեթե 6000 մղոն տարածություն՝ կատարելով ժամանակի ամենաերկար ճանապարհորդությունը։

Նոյեմբերի վերջին տորմիղը, շրջանցելով Բարեհուսո հրվանդանը, ուղղություն է վերցնում դեպի հյուսիս արևելք։

Դեկտեմբերի 16-ին տորմիղը անցել էր արդեն Ձկների Մեծ Գետը և, քանի որ Ամանորը մոտ էր, մինչ այդ եվրոպացիներին անհայտ երկրները անվանեցին Նատալ, որը պորտուգալերենից թարգմանաբար նշանակում է Քրիստոսի Ծնունդ։

Հնդկաստան

Լինելով Մոմբասայում և Մալինդիում` Դա Գաման շուտով հասնում է Հնդկաստան՝ Կալիկուտ (ներկայումս՝ Կոժիկոդե)։ Տեղի բնակչությունը նորեկներին իրենց հատուկ հյուրասիրությամբ են ընդունում, սակայն Կոժիկոդեի կառավարչին՝ զամորինին չեն բավարարում դա Գամայի ընծաները և նա կարծիք է հայտնում, թե նրանք ծովահեններ են։ Վասկո դա Գամային չի հաջողվում համոզել ցեղապետին, որ թույլ տա իրենից հետո նշաններ թողնել` հետագայում առևտուր անելու համար։ Այնուամենայնիվ, դա Գամայի ճանապարհորդությունը գերազանցում է բոլոր սպասելիքները. նա իր հետ բերում է ճանապարհորդության արժեքից 6 անգամ շատ արժեք ունեցող ավար։

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/da_gama_vasco.shtml
3. Pas L. v. Genealogics — 2003.
4. Modern History Sourcebook: Vasco da Gama: Round Africa to India, 1497-1498 CE Արխիվացված 2011-08-28 Wayback Machine, fordham.edu, Retrieved June 27, 2007
5. Catholic Encyclopedia: Vasco da Gama Retrieved June 27, 2007
6. Subrahmanyam, 1997, էջ 63
7. James Bruce, Travels to Discover the Source of the Nile (1805 edition), vol. 3, p. 135

Գրականություն

• Vasco da Gama (Ernst Georg Ravenstein, Gaspar Corrêa, Alvaro Velho) [2011] Viartis 978-1-906421-04-5
• Vasco da Gama: Renaissance Crusader (Glen J.Ames) [2004] Longman 0-321-09282-1
• Ames,Glenn J. Vasco da Gama: Renaissance Crusader, 2004 Longman ISBN 0-321-09282-1
• Ames, Glenn J. The Globe Encompassed: The Age of European Discovery, 1500–1700, 2007 Prentice Hall, ISBN 978-0-13-193388-0
• Aragão, Augusto Carlos Teixeira de. D. Vasco da Gama e a Villa da Vidigueira. Lisboa: Typographia Universal, 1871.
• Aragão, Augusto Carlos Teixeira de. Vasco da Gama e a Vidigueira: Estudo historico. Lisboa: Imprensa Nacional, 1887. 303p.
• Bouchon, Geneviève. Vasco da Gama. Rio de Janeiro: Record, 1998. 338p. ISBN 85-01-05385-6
• Corrêa, Gaspar. The Three Voyages of Vasco da Gama, and His Viceroyalty, 2001 Adamant Media Corporation, ISBN 1-4021-9543-5 - reedição fac-símile de uma edição de 1869 da Sociedade Hakluyt, Londres.
• Disney, Anthony. The Indian Ocean in World History, Emily Booth (eds.), 2000, Universidade de Oxford, Nova Delhi e New York
• Fernández-Armesto, Felipe. Civilizations, 2001, Macmillan Basingstoke and Oxford, U.K. ISBN 0-7432-0248-1
• Fernández-Armesto |nome=Felipe |título=Pathfinders: A Global History of Exploration |ano=2006 |editora=W.W. Norton |local= |isbn=978-0393062595 | páginas=177–181 }}
• Jayne |nome=Kingsley Garland |título=Vasco Da Gama and his successors, 1460–1580 |autorlink= |coautor= |ano=1910 |editora=Methuen |local=Londres |isbn= | páginas= |url=http://www.archive.org/details/vascodagamahissu00jaynuoft }}
• Panikkar |nome=K. M. |título=Asia and Western Dominance: A Survey of the Vasco da Gama Epoch of Asian History, 1498–1945 |autorlink=Kavalam Madhava Panikkar |coautor= |edição=new ed. |ano=1959 |editora=Allen & Unwin |local=Londres |isbn= |asin=B000Q5T6X6 |url=http://www.archive.org/details/asiaandwesterndo009963mbp }}
• Ravenstein |nome=E. G. |título=A Journal of the First Voyage of Vasco da Gama, 1497–1499 |autorlink=Ernst Georg Ravenstein |coautor=ed. and trans. |ano=1898 |editora=Hakluyt Society |local=Londres|url=https://books.google.am/books?id=13stAAAAMAAJ&printsec=frontcover&dq=intitle:Vasco+inauthor:Ravenstein&lr=&num=30&as_brr=0&ei=Lzm2R6iwEo3AsQPrtv2RBQ }}
• Russell-Wood|nome=A. J. R. |título=A World on the Move: The Portuguese in Africa, Asia, and America, 1415–1808|ano=1993 |editora=Macmillan |local= |isbn=978-0312094270}}
• Subrahmanyam, Sanjay "The Career and Legend of Vasco da Gama", 1997, Cambridge University, ISBN 978-0-521-47072-8
• Towle |nome=George Makepeace |título=Vasco da Gama, his voyages and adventures |ano=c. 1878 |editora=Lothrop, Lee & Shepard |local=Boston |url=http://www.archive.org/details/vascodagamahisvo00towl }}

• Харт Г. Морской путь в Индию: Рассказ о плаваниях и подвигах португальских мореходов, а также о жизни и времени дона Васко да Гамы, адмирала, вице-короля Индии и графа Видигейры / Генри Харт; Н. В. Банникова; Вступительная статья и редакция И. П. Магидовича; Художник Н. А. Мунц. — М.: Издательство иностранной литературы, 1954. — 332 с. (в пер.)
• Вязов Е. И. Васко да Гама: Первооткрыватель морского пути в Индию. — М.: Географгиз, 1956. — 40 с. — (Замечательные географы и путешественники). — 50 000 экз.
• Хазанов А. М. Тайна Васко да Гамы. — М.: Крафт+, 2010. — 160 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-93675-168-4 (обл.)
• Кунин К. И. Васко да Гама. — Изд. 2-е. — М.: Молодая гвардия, 1947. — 324 с. — (Жизнь замечательных людей). — 30 000 экз.
• Субботин В. А. Великие открытия. Колумб. Васко да Гама. Магеллан. — М.: Изд-во УРАО, 1998. — 272 с.
• Sanjay Subrahmanyam. The Career and Legend of Vasco da Gama. — USA: Cambridge University Press., 1997. — 428 p. — ISBN 978-0521470728

Արտաքին հղումներ

• Biografia de Vasco da Gama no Centro Virtual Camões - Navegações Portuguesas Արխիվացված 2007-09-30 Wayback Machine
• Vasco da Gama's Round Africa to India Արխիվացված 2011-08-28 Wayback Machine, fordham.edu
• Vasco da Gama web tutorial with animated maps, ucalgary.ca
• A Portuguese East Indiaman from the 1502–1503 Fleet of Vasco da Gama off Al Hallaniyah Island, Oman: an interim report, IJNA
• Васко Да Гама: между Колумбом и Магелланом. Программа «Эха Москвы» из цикла «Всё так»

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վասկո դա Գամա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 671)։