From Wikipedia, the free encyclopedia
Վաասա (ֆիններեն՝ Vaasa), Վասա (շվեդ.՝ Vasa), հին տարբերակ Վազա (շվեդ.՝ Wasa[2]) քաղաք և քաղաքապետարան Ֆինլանդիայի արևմուտքում՝ Բալթիկայի Բոտնիկ ծոցի ափին (Վազասկա նահանգի նախկին վարչական կենտրոն), հայտնի է նաև որպես Նիկոլայստադ (շվեդ.՝ Nikolaistad), Նիկոլայստադտ կամ Նիկոլայշտադտ (от գերմ.՝ Nikolaistadt; ֆիններեն՝ Nikolainkaupunki, Նիկոլաինկաուպունկի)[2]։
Վաասա | |
---|---|
Տեսակ | քաղաք և municipality of Finland? |
Երկիր | Ֆինլանդիա |
Վարչատարածք | Օստրոբոտնիա |
ԲԾՄ | 6 մետր |
Մակերես | 364,84 կմ² (հունվարի 1, 2023)[1] |
Մասն է | Swedish-speaking Ostrobothnia? |
Ձևավորում | հոկտեմբերի 2, 1606 |
Անվանված է | Վազա |
Վաասայի բնակչությունը կազմում է 68 969 մարդ (2023 թվական)։ Քաղաքը Օստրոբոտնիա նահանգի վարչական կենտրոնն է, իսկ շվեդերենը Վաասայի բնակչության մոտ 25%-ի մայրենի լեզուն է։
Ստացել է քաղաքային կանոնադրություն 1606 թվականին, Շվեդիայի թագավոր Կառլ IX-ի օրոք և անվանվել Վասայի (Վասա) թագավորական տան պատվին։ 1808-1809 թվականների պատերազմի ժամանակ քաղաքը մի քանի անգամ մարտում գրավվել է ռուսական զորքերի կողմից[2]։
Ի սկզբանե գտնվում էր Բոտնիկի ծոցի ափին, հետագայում, ափերի բարձրացման շնորհիվ, 19-րդ դարում այն արդեն գտնվում էր ափից զգալի հեռավորության վրա, ուստի 1852-ի հրդեհից հետո, որը լիովին ոչնչացրեց այն, քաղաքը տեղափոխվեց արևմուտք՝ դեպի ծովափ[2]։
Ըստ Ֆ. Ա. Բրոքհաուսի և Ի. Ա. Էֆրոնի հանրագիտարանային բառարանի, 1887 թվականին բնակչությունը հասնում էր 8689 մարդու։ Քաղաքում գտնվում էր նահանգապետի և դատական պալատի նստավայրը (Hofrätt), որի իրավասությունը տարածվում էր Ֆինլանդիայի Մեծ Դքսության Վասա և Ուլեոբորգ (Ուլեբորգ) նահանգների վրա։ Գործում էին դասական լիցեյ՝ շվեդերենով, մասնավոր դասական լիցեյ՝ ֆիններեն, 4-դասարանական ֆիննական նախակրթարան, շվեդական ռեալ դպրոց և շվեդական աղջիկների ավագ դպրոց (Fruntimmerskola)։ Վասայում էին գտնվում Վասա բանկի գլխավոր գրասենյակը, որը հիմնադրվել է 1879 թվականին, և Ֆինլանդիայի պետական բանկի մասնաճյուղը։ Վասա-Տամմերֆորս երկաթուղին արդեն միացրել է Վասային ֆիննական երկաթուղային ցանցի մնացած մասի հետ։ Ըստ 1886 թվականի տվյալների՝ Վասայում կար 361 գործարան և արհեստանոց՝ 1171 աշխատողներով և 3709320 ֆիննական մարկ արտադրական արժեքով հատկապես նշանակալի էր բամբակի արտադրությունը՝ մոտ 2 մլն մարկ։ Վասան մեծ առևտրային նշանակություն ուներ Վասա նահանգի համար, այն ուներ բրենդ (Brändö) առևտրային նավահանգիստ։ Արտահանման առարկաներն էին՝ հացահատիկային հաց (վարսակ՝ 300,000 հեկտոլիտր և տարեկանի մշակաբույսերի համար), կենդանի անասուններ (որոնք հիմնականում արտահանվում էին Շվեդիա), կովի կարագ (միլիոն կիլոգրամ), խեժ և այլն: Մաքսատուրքերի գումարը հասնում էր տարեկան 1½ միլիոն մարկի[2]։
1940 թվականի սեպտեմբերի 21-ին, համաձայն ֆիննական տարածքով դեպի հյուսիսային Նորվեգիա և հակառակ ուղղությամբ գերմանական զորքերի տեղափոխման («տարանցման») համաձայնագրի, գերմանական առաջին փոխադրամիջոցները զորքերով և զենքով ժամանեցին Վաասա նավահանգիստ[3]։
Տարիների ընթացքում Վաասան մի քանի անգամ փոխել է իր անունը՝ ուղղագրության, քաղաքական որոշումների և լեզվի վիճակի փոփոխության արդյունքում։
Սկզբում քաղաքը կոչվում էր Մուստասարի ( ֆիններեն՝ «Սև կղզի») կամ Մուսոր (այն գյուղի անունով, որի տեղում հիմնադրվել է 1606 թվականին), բայց մի քանի տարի անց անունը փոխվել է Վասա (Վասա)՝ ի պատիվ շվեդական թագավորական դինաստիայի: 1606 - 1855 թվականներին քաղաքը հայտնի է եղել Վասա անունով։ 1855 թվականին, Ռուսաստանի կայսր Նիկոլայ I-ի մահվան կապակցությամբ, որը միաժամանակ կրում էր Ֆինլանդիայի Մեծ Դքսի տիտղոսը, քաղաքը ստացավ պաշտոնական անվանումը՝ Նիկոլայիստադտ կամ Նիկոլաիստադ ( գերմաներեն ՝ Nikolaistadt, շվեդերեն ՝ Nikolaistad և ֆիններեն ՝ Nikolainkaupunki ), չնայած. սա, հին անունը, որը սերում էր շվեդ թագավորների Վասա ընտանիքից, մնաց ամբողջ ժամանակ գործածության մեջ (ի տարբերություն հին Վասա - Գամլա Վասայի, այն կոչվում էր Նոր Վասա - Նյա Վասա [4]): 1918 թվականից այն պաշտոնապես հայտնի է դարձել Vasa ( շվեդերեն) և Vaasa ( ֆիններեն) անուններով։
Ֆիննական անունը հիմնական դարձավ մոտավորապես 1930 թվականից ի վեր, երբ քաղաքի բնակիչների շրջանում ֆիններեն խոսողները դարձան մեծամասնություն: Մոտավորապես այս ժամանակից մինչև 1989 թվականը ռուսալեզու քարտեզների վրա քաղաքի անունը գրվել է որպես Վաասա, ավելի ուշ ուղղագրությունը մոտ է եղել ֆիննական անվանը։
Քաղաքը գտնվում է Բալթիկ ծովի Բոտնիկ ծոցի ափին՝ իր ամենանեղ վայրում, որը կոչվում է Նորրա-Կվարկեն։ Հեռավորությունը Շվեդիայի ափին այս վայրում պակաս, քան 80 կմ։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.