Սյանյան

Սյանյան ( չինարեն հեշտ. 咸阳 , պինին: Xiányáng), քաղաքային համայնք Չինաստանի Շենսի նահանգում։ Չինաստանի նախկին մայրաքաղաք, որը հետագայում տեղափոխվել է հարևան Չանան։ Պատմական քաղաքը ներկայիս վարչական բաժանմամբ համապատասխանում է Վեիչեն շրջանին։

Քաղաք
Սյանյան
չինարեն՝ 咸阳市
Երկիր	Չինաստան
Համայնք	Շենսի
Ներքին բաժանում	Qindu District?, Yangling District?, Weicheng District?, Sanyuan County?, Jingyang County?, Qian County?, Liquan County?, Yongshou County?, Binzhou?, Changwu County?, Xunyi County?, Chunhua County?, Wugong County? և Xingping?
Հիմնադրված է	1950 թ.
Մակերես	10 323,99 կմ²
Բնակչություն	▼4 983 340 մարդ (2020)[1]
Ժամային գոտի	UTC+8
Հեռախոսային կոդ	29
Փոստային դասիչ	712000
Ավտոմոբիլային կոդ	陕D
Պաշտոնական կայք	xianyang.gov.cn
Սյանյան (Չինաստան)
Սյանյան Վիքիպահեստում

Պատմություն

Մ․ թ․ ա․ 350 թվականին Լիյանայից այս տարածք է տեղափոխվել Ցին կայսրության մայրաքաղաքը^[2]։ Այն բանից ի վեր, երբ քաղաքը Վեիհե գետի հյուսիսից տեղափոխվել է Ցզյուցզյունշան լեռան հարավ, համապատասխան հին բնափիլիսոփայության, բոլոր իմաստներով այն սկզբում համընկել է «Յան»–ին, ահա թե ինչու անվանվել է Սյանյան («ամբողջությամբ յան»)^[2]։ Այն բանից հետո երբ Ցին կայսրությունը նվաճել է մյուս բոլոր կայսրությունները և ստեղծել Չինաստանի պատմության մեջ առաջին կենտրոնացած կայսրությունը, մերձակա վարչական հողերը միավորվել և կազմել են Սյանյան (咸阳县) գավառը։

Սյանյանի վարչական բաժանումը

Մ․ թ․ ա․ 206 թվականին Սյանյանը վերանվանվել է Սինչեն (新城县, «նոր քաղաք»), երբ Ցին կայսրության անկումից հետո Լյու Բանգը հաղթել է Սան Յուային՝ ոչնչացնելով մի քանի արգելված գրքերի միակ օրինակները, որոնք պահվում էին արքայական գրադարանում^[3][4]։ Խան կայսրության հիմնադրումից հետո մայրաքաղաքը վերանվանվել է Չանան, սակայն Սյանյանը շարունակում էր պահպանել կարևոր դեր, քանի որ նրանից հյուսիս ընկած էին Խան կայսրերի գերեզմանները։ Մ․ թ․ ա․ 114 թվականին Սինչենը վերանվանվել է Վեիչեն (渭城县, «քաղաք Վեիհե գետի վրա»)։

1950 թվականին ստեղծվել է Սյանյանի հատուկ շրջանը (咸阳专区), որի կազմի մեջ են անցել 13 կոմսություններ։ 1952 թվականին Սյանյանի կոմսության ուրբանիզացված հատվածը առանձնացել–դարձել է նոր քաղաք՝ Սյանյան։ 1953 թվականին Սյանյան հատուկ շրջանը կազմալուծվել է, Սյանյան քաղաքը և երեք հարակից կոմսություններ անցել են Շենսի նահանգի իշխանության անմիջական ենթակայության տակ, 5 կոմսություններ անցել են Վաինան (渭南专区) Հատուկ շրջանի կազմի մեջ, և էլի 5 կոմսություններ՝ Բաոցզի (宝鸡专区) Հատուկ շրջանի կազմի մեջ։ 1958 թվականին Սյանյան կոմսությունը վերամիավորվել է Սյանյան քաղաքին։

1983 թվականի սեպտեմբերին ՉԺՀ Պետխորհրդի վճռով Սյանյան շրջանը և Սյանյան քաղաքը կազմացրվել են, և ստեղծվել է Սյանյան քաղաքային համայնքը, նախկին Սյանյան քաղաքը դարձել է Սյանյան քաղաքային համայնքի Ցինդու շրջանը, Գաոլին, Չժոուչժի և Խուսյան կոմսությունները անցել են Սիանի կազմի մեջ։ 1986 թվականին Ցինդու շրջանի արևելյան հատվածը բաժանվել–դարձել է նոր շրջան՝ Վեիչեն։

1993 թվականին Սինպին կոմսությունը վերափոխվել է Քաղաքային կոմսության։

2018 թվականին Բինսյան կոմսությունը վերափոխվել է Բինչժոու քաղաքային կոմսության։

Վարչատարածքային բաժանում

Սյանյան քաղաքային համայնքը բաժանվում է 3 շրջանի, 2 քաղաքային կոմսության, 10 կոմսության․

Կարգավիճակ	Անվանում	Հիերոգլիֆ	Փինյին	Տարածք կմ²	Բնակչությունը (2009)
Շրջան	Ցինդու	秦都区	Qíndū qū	259	490 000
Շրջան	Յանլին	杨陵区	Yánglíng qū	114	190 000
Շրջան	Վեիչեն	渭城区	Wèichéng qū	268	410 000
Քաղաքային կոմսություն	Սինպին	兴平市	Xīngpíng shì	475	585 000
Քաղաքային կոմսություն	Բինչժոու	彬州市	Bīnzhōu shì	1185	340 000
Կոմսություն	Սանյուան	三原县	Sānyuán xiàn	569	420 000
Կոմսություն	Ցզինյան	泾阳县	Jīngyáng xiàn	792	510 000
Կոմսություն	Ցիանսիան	乾县	Qián xiàn	1002	590 000
Կոմսություն	Լիցյուան	礼泉县	Lǐquán xiàn	1017	500 000
Կոմսություն	Յունշոու	永寿县	Yǒngshòu xiàn	889	210 000
Կոմսություն	Չանու	长武县	Chángwǔ xiàn	583	180 000
Կոմսություն	Սյունի	旬邑县	Xúnyì xiàn	1697	280 000
Կոմսություն	Չունխուա	淳化县	Chúnhuà xiàn	965	200 000
Կոմսություն	Ուգուն	武功县	Wǔgōng xiàn	392	440 000

Ըստ Չինական բյուրոյի վիճակագրության Սյանյանի քաղաքային բնակչությունը 1990-ական թվականներին կազմել է 316 641 մարդ, 2000-ականներին ցուցանիշն աճել է մինչև 814,625, իսկ 2010 թվականին քաղաքային բնակչությունը կազմել է 835,648 մարդ^[5]։

Պատկերասրահ

• 
  Սիան Սյանյան միջազգային օդանավակայանը Սյանյան քաղաքում
• 
  Սյանյանի օդանավակայանը
• 
  Մոլինգի թանգարանը, Սյանյան
• 
  Կանգ Քուան հրապարակը

Ծանոթագրություններ

1. 国务院第七次全国人口普查领导小组办公室 中国人口普查分县资料—2020 (չին.) — 北京市: 中国统计出版社, 2022. — 983 p. — ISBN 978-7-5037-9772-9
2. 中国古今地名大词典 [Չինական հին և ժամանակակից տեղանունների բառարան] (Chinese (China)). Շանհայի բառապաշարային հրատարակչություն (Shanghai Lexicographical Publishing House). էջ 2134. ISBN 9787532617432.
3. Կոտտերելլ (Cotterell)։ Էջ 29։
4. Մայեր, Միլթոն Վոլտեր (1997). Ասիա․ հակիրճ պատմություն. Rowman & Littlefield. էջ 92. ISBN 0847680681. OCLC 33276519.
5. «Չինաստան. մարզեր և խոշոր քաղաքներ. Բնակչության վիճակագրություն, քարտեզներ, գծապատկերներ, եղանակ և ինտերնետային տեղեկատվություն». citypopulation.de.

Արտաքին հղումներ

• Սյանյան վարչատարածքային միավորի տարածքի, բնակչության և պատմության մասին տեղեկություններ կարող եք գտնել 行政区划网 կայքում

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սյանյան» հոդվածին։