Սավվա Չևակինսկի

Սավվա Իվանովիչ Չևակինսկի (ռուս.՝ Савва Иванович Чевакинский, 1709^[1] կամ 1713, գ. Վեշկի, Տվերի մարզ, Ռուսական կայսրություն - ոչ վաղ քան 1772 և ոչ ուշ քան 1780 կամ 1783, Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն), ռուս ճարտարապետ։ 18-րդ դարի կեսի ռուս, բարոկկոյի ներկայացուցիչ։

Սավվա Չևակինսկի
Ի ծնե	Սավվա Իվանովիչ Չևակինսկի
Ծնվել է	1709[1] կամ 1713
Ծննդավայր	գ. Վեշկի, Տվերի մարզ, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	ոչ վաղ քան 1772 և ոչ ուշ քան 1780 կամ 1783
Վախճանի վայր	Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Ազգություն	Ռուսաստան
Ոճ(եր)	Բարոկկո
Գործունեություն	աշխատել է Լենինգրադում,Սանկտ Պետերբուրգում
Կրթություն	Naval Guard Academy?
Ուշագրավ աշխատանքներ	Սուրբ Նիկոլայ ծովային տաճար
Savva Chevakinsky Վիքիպահեստում

1732-1738 թվականներին սովորել է Իվան Կորոբովի մոտ։ 1741-1767 թվականներին՝ Ծովակալության կոլեգիայի գլխավոր ճարտարապետ։ Աշակերտներից են Վասիլի Բաժենովը, Իվան Ստարովը։

Կառույցներից են՝ Պյոտր Շերեմետևի (1750-1755) և Իվան Շուվալովի (1753- 1755) պալատները, Նիկոլսկի ծովային տաճարը (1753-1762), Կունստկամերայի վերակառուցումը (1754-1758), «Նոր Հոլանդիա» պահեստները (1765-1780) Լենինգրադում։

Կենսագրություն

Սավվա Չևակինսկին ծնվել է Տվերի նահանգի Նովոտորժսկի գավառի Վեշկի գյուղում ազնվական ընտանիքում։ 1729 թվականին աշխատանքի է նշանակվել Սանկտ Պետերբուրգի ռազմածովային ակադեմիայում, որտեղից էլ 1734 թվականին տեղափոխվել է Իզմաիլովսկի գունդ։ Ծովակալության կոլեգիայի պահանջով հեռացվել է (ակադեմիայից ինքնակամ հեռանալու համար) գնդից և ընդունվել Իվան Կորոբովի ճարտարապետական թիմ, որի ղեկավարությամբ աշխատել է յոթ տարի։ Իր բնակության համար սեփական տուն է կառուցել Գալերնայա փողոցի 58 հասցեում^[2]։

1739 թվականից զբաղվել է ինքնուրույն ստեղծագործական գործունեությամբ։ 1741-1767 թվականներին եղել է ծովակալության կոլեգիայի գլխավոր ճարտարապետը, 1745-1760 թվականներին՝ Ցարսկոյե Սելոյի ճարտարապետը, ղեկավարել պալատական զբոսայգու համալիրի վերակառուցումը։ Այնտեղ Չևակինսկին իր նախագծով կառուցել է երկու մասնաշենք (եկեղեցու շենք և դահլիճ), որոնք պատկերասրահներով կապված են եղել Եկատերինյան պալատի կենտրոնական մասի հետ, չպահպանված «Մոնոբիժու» որսորդական տաղավարը, պալատի աշխատակիցների տները, մասնակցել է «Էրմիտաժ» տաղավարի կառուցմանը։ Որպես նավատորմի գլխավոր ճարտարապետ՝ Նոր Հոլանդիա կղզում կառուցել է պահեստներ նավատորմի փայտանյութը պահելու համար և պատրաստել Կրոնշտադտի կառուցապատման գլխավոր հատակագիծը։

Սանկտ Պետերբուրգում Չևակինսկու կառուցած ամենամեծ շինությունը Սուրբ Նիկոլսկի ծովային տաճարն է (1753-1762)՝ առանձին հարկաշարքերով զանգակատնով (1756-1758)։ Խոշոր ազնվականների պատվերով Չևակինսկին նախագծել է նաև երկու շքահանդեսային պալատ՝ Շերեմետևների առանձնատունը Ֆոնտանկայի վրա (1750-1755, Ֆեոդոր Արգունովի հետ միասին) և Իվան Շուվալովի տունը Մալիյ Սադովոյ և Իտալական փողոցների անկյունում (1749-1756)։ Միլիոննայա փողոցի վրա Պյոտր Շերեմետևի համար նրա կառուցած այսպես կոչված, Միլիոննիյ տունը չի պահպանվել։

1755-1758 թվականներին Չևակինսկին եղել է Գիտությունների ակադեմիայի ճարտարապետը։ Այդ տարիներին նրա մոտ ստաժավորում են անցել Վասիլի Բաժենովը և Իվան Ստարովը։ 1757-1758 թվականներին Չևակինսկու նախագծով Վասիլևսկի կղզում կառուցվել է Գիտությունների ակադեմիայի արհեստանոցների շենքը։ Այդ նպատակով Մեծ Նևայի ափին գտնվող երկուկիսակառույց շենքեր միավորվել են մեկ ամբողջական կառույցի մեջ։ Աշխատանքների ավարտից հետո նոր շենքում տեղակայվել են տառաձուլարանի, կազմարանի, գործիքային, ծանրաչափական և խառատագործական արտադրամասերը, ինչպես նաև տպարանն ու փորագրության արվեստանոցը։ Այդ շենքի ճակատի հարդարանքում բարոկկոյի տարրեր կան՝ հարթ և կոպտատաշ որմնասյուներ, ձևավոր շրջակալներ։ Միաժամանակ Չևակինսկու մասնակցությամբ վերակառուցվել է հրդեհից վնասված Կունստկամերայի աշտարակը։ 19-րդ դարի սկզբին Չևակինսկու նախագծով կառուցված ակադեմիական արհեստանոցների շենքը կրկին վերակառուցվել է և դարձել բնակելի շենք, որը Սանկտ Պետերբուրգի պատմության մեջ հայտնի է որպես Ակադեմիկոսների տուն^[3][4]։

1767 թվականին՝ կլասիցիզմի դարաշրջանի սկիզբում, Չևակինսկին հրաժարական է տվել և տեղափոխվել իր կալվածք։ Դրանից հետո նրա մասին տեղեկությունները գործնականում բացակայում են։

Հուշատախտակ Տվերի մարզի Սպիրովսկի շրջանի Վիդրոպուժսկ գյուղի Սմոլենսկի Աստվածամոր եկեղեցու պատին

Չևակինսկին թաղվել է Վիդրոպուժսկ գյուղի (Տվերի մարզի Սպիրովսկի շրջան) ընտանեկան դամբարանում 1779 թվականին, Սմոլենսկի (Վիդրոպուժսկի) Աստվածամոր տաճարի կողքին, որն ինքն է կառուցել։

Ոճային առանձնահատկություններ

Շուվալովի պալատը Սանկտ Պետերբուրգում

Ճակատային գծերը կլորացնելու համար Չևակինսկին գերադասել է շենքերի դուրս ցցված անկյունները զարդարել երեք սյուների ճառագայթներով, որոնցից միջինը սովորաբար դուրս է բերվել հենց անկյուն։ Այս տեխնիկան, ենթադրաբար, նա վերցրել է հին ռուսական ճարտարապետությունից։ Ինչպես ելիզավետյան դարաշրջանի մյուս ճարտարապետները, Չևակինսկին առատաձեռնորեն օգտագործել է քանդակագործական հարդարանքը ճակատների ձևավորման համար։ Չևակինսկու պաշտամունքային շինությունները (այդ թվում Սուրբ Իսահակի տաճարի և Պետրոպավլովյան տաճարների վերակառուցման մրցույթային նախագծերը) առանձնանում են դարբնագործական պատշգամբներով և այդ ժամանակվա պալատական շինությունների համալիրից փոխառված բուսական նախշերով զարդարված բարձակներով։

Վերագրումներ

Բացի Սանկտ Պետերբուրգի և Ցարսկոյե Սելոյի շենքերից, Չևակինսկուն են վերագրվում նաև որոշ գավառական տաճարներ, որոնք այժմ ավերված են, օրինակ՝ Դիլիցի Տրուբեցկոների կալվածքի եկեղեցին և Բոլոգովսկի շրջանի Խոտիլովո գյուղի Միքայել Հրեշտակապետի եկեղեցին կայսերական ճամփորդական պալատում (1764-1767)։

Գրականություն

• Жуков К. С. Раздел I, II, III // Дом академиков. История и судьбы. — СПб.: Сохраненная культура, 2016. — С. 10—129. — 380 с. — ISBN 78-5-9908957-9-9.
• Петров А. Н. Савва Чевакинский. — Л.: Лениздат, 1983. — (Зодчие нашего города).
• Петров А. Н. Савва Чевакинский // Зодчие Санкт-Петербурга, XVIII век. — СПб., 1997. — С. 291—322.
• Савва Чевакинский — архитектор Российской Империи / подг. публ., науч. ред., сост. альбом. илл. И. Е. Путятин, Д. М. Ивлев; предисловие Д. М. Ивлев. — М., 2020. — 512 с. — ISBN 978-5-7572-0503-8.
• Санкт-Петербургский филиалал АРАН. Фонд 3. Опись 1. Дело 496. Лист 266.
• Труды архива Академии наук СССР. — М.—Л.: АН СССР, 1953. — Т. вып. 11. — С. 480.
• Цалобанова В. А. Зарождение Дылицкой усадьбы. / Петербургские искусствоведческие тетради. СПб, 2009, вып. 14, с. 128 - 149. ISBN 5-85574-282-1
• Цалобанова В. А. Военно-исторические и художественные метаморфозы усадьбы Дылицы. // Художественный вестник. СПб., 2016, № 3, с. 5 - 90. ISBN 978-5-906649-36-2

Ծանոթագրություններ

1. http://www.tzar.ru/museums/history/architects/chevakinsky
2. Энциклопедия Санкт-Петербурга — Чевакинский С. И. (1713—1783), арх.
3. Труды архива АН СССР, 1953
4. Дом академиков, 2016

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սավվա Չևակինսկի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։