Ջեֆրի Սաքս

Ջեֆրի Սաքս (անգլ.՝ Jeffrey David Sachs, նոյեմբերի 5, 1954(1954-11-05)^[1][2][3], Դետրոյթ, Միչիգան, ԱՄՆ), ամերիկացի տնտեսագետ, ակադեմիկոս, հանրային քաղաքականության վերլուծաբան, պրոֆեսոր, տնտեսական զարգացման և աղքատության դեմ պայքարի փորձագետ^[8]։

Ջեֆրի Սաքս անգլ.՝ Jeffrey David Sachs
Ծնվել է	նոյեմբերի 5, 1954(1954-11-05)[1][2][3] (70 տարեկան)
Ծննդավայր	Դետրոյթ, Միչիգան, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Ազգություն	հրեա
Կրթություն	Հարվարդի համալսարան, Հարվարդի քոլեջ և Oak Park High School?
Մասնագիտություն	տնտեսագետ, համալսարանի դասախոս և գրող
Աշխատավայր	Հարվարդի համալսարան, Միավորված ազգերի կազմակերպություն և Կոլումբիայի համալսարան
Ամուսին	Sonia Ehrlich Sachs?
Պարգևներ և մրցանակներ	Հարվարդի համալսարանի Արվեստի և գիտության բարյրագույն դպրոցի հարյուրամյակի մեդալ "Կապույտ մոլորակ" մրցանակ [4] Համաշխարհային տնտեսական մրացանկ [5][6] Էկոնոմետրիկ միության անդամ [7] և Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ
Անդամություն	Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Բժշկության ազգային ակադեմիա (ԱՄՆ) և Տնտեսաչափական ընկերություն[7]
Կայք	jeffsachs.org
Jeffrey Sachs Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ջեֆրի Սաքսը մեծացել է Միչիգան նահանգի Դետրոյթի արվարձաններից մեկում՝ Օուք Պարկում, հրեայի ընտանիքում։ Ավարտել է տեղի միջնակարգ դպրոցը և ընդունվել Հարվարդի համալսարան, որտեղ 1976 թվականին ստացել է բակալավրի, 1978 թվականին՝ մագիստրոսի, իսկ 1980 թվականին՝ փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորի կոչումները^[9]։ 1980 թվականին Ջեֆրի Սաքսը ընդունվում է Հարվարդի համալսարան որպես ասիստենտ, իսկ 1982 թվականին ստանում է դոցենտի կոչում։ Մեկ տարի անց՝ 28 տարեկանում, նա դարձավ Հարվարդի տնտեսագիտության պրոֆեսոր^[10]։ Հարվարդում հաջորդ 19 տարիների ընթացքում Սաքսը դարձավ Գալեն Լ. Սթոունի միջազգային առևտրի պրոֆեսոր, 1995-1999 թվականներին՝ Քենեդու անվան կառավարման դպրոցի, Հարվարդի միջազգային զարգացման ինստիտուտի տնօրեն, 1999-2002 թվականներին՝ Միջազգային զարգացման կենտրոնի տնօրեն^[11]։ 2002-2016 թվականներին աշխատել է Կոլումբիայի Eart(Ըռֆ) ինստիտուտի տնօրեն։ 2016 թվականին նշանակվում է Կոլումբիայի համալսարանի պրոֆեսոր։ Ջեֆրի Սաքսը ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար՝ Անտոնիու Գուտեռեշի հատուկ խորհրդականն է^[12]։ Մշտապես հանդես է եկել կայուն զարգացման ուղղությամբ համալսարանական կրթության ընդլայնման օգտին։ Ջեֆրի Սաքսը Ավստրիայի Լաքսենբուրգ քաղաքի Կիրառական համակարգերի վերլուծության միջազգային ինստիտուտի պատվավոր անդամ է^[13]։

Մասնագիտական խորհրդատվություն

1985 թվականին Սաքսը հրավիրվեց Բոլիվիա Ուգո Բանզերի կուսակցության կողմից հակագնաճային տնտեսական ծրագրի շուրջ խորհրդատվության, որը կենտրոնացած էր գների ապակարգավորման, մասնավորապես՝ նավթի, ինչպես նաև՝ ազգային բյուջեի կրճատումների շուրջ։ Նա առաջարկում էր կիրառել հարկաբյուջետային և դրամավարկային կարգապահություն և վերջ տալ տնտեսական կարգավորմանը, որը պաշտպանում էր էլիտաներին և արգելափակում ազատ շուկան։ Մի քանի շաբաթվա ընթացքում Բոլիվիայում սկսեց նվազել հիպերինֆլյացիան Սաքսի՝ գնաճի նվազման առաջարկի շնորհիվ^[14]։ Սաքսը աշխատել է որպես տնտեսական խորհրդատու Լատինական Ամերիկայի, Արևելյան Եվրոպայի և նախկին Խորհրդային Միության կառավարությունների համար^[15][16]։ Իր աշխատանքային գործունեության ընթացքում Ջեֆրի Սաքսը բարձրաձայնել է տնտեսական զարգացման, աղքատության հաղթահարման, առողջապահության և օգնության քաղաքականության ու շրջակա միջավայրի կայունության գլոբալ խնդիրները։ Նա շատ է գրել կլիմայի փոփոխության, հիվանդությունների վերահսկման և գլոբալիզացիայի մասին։ 1995 թվականից ի վեր նա զբաղվում է Աֆրիկայում աղքատությունը նվազեցնելու ուղղությամբ^[17][18]։

Քննադատական կարծիքներ

Ջեֆրի Սաքսի տնտեսական ծրագրերը արժանացել են նաև քննադատության։Չնայած Սաքսի կողմից հաստատված աղքատության վերացման նախագծերը նպատակային են, սակայն դրանք այնքան էլ չեն բարելավել մարդկանց բարեկեցությունը^[19][20], իսկ Բոլիվիայում, Լեհաստանում և Ռուսաստանում նրա առաջարկությունները հանգեցրին նրան, որ միլիոնավոր մարդիկ հայտնվեցին փողոցներում^[21]։

Աշխարահռչակ տնտեսագետ

1993 թվականին Նյու Յորք Թայմսը Ջեֆրի Սաքսին անվանեց «աշխարհի, հավանաբար, ամենակարևոր տնտեսագետը»^[22]։ 2004 և 2005 թվականներին Ջեֆրի Սաքսը ճանաչվել է աշխարհի 100 ամենաազդեցիկ մարդկանցից մեկը՝ ըստ Նյու Յորք Թայմսի։ Նա նաև ճանաչվել է «Արտաքին քաղաքականության 500 ամենաազդեցիկ մարդկանցից» մեկը Ամերիկայի Համաշխարհային հարաբերությունների խորհրդի կողմից^[23]։ 2007 թվականին նրան շնորհվել է Պադմա Բհուշան՝ երրորդ բարձրագույն քաղաքացիական մրցանակը, որը տրվել է Հնդկաստանի կառավարության կողմից^[24]։ 2007թ.-ին Սաքսը ստացավ Ս. Ռոջեր Հորչոու մրցանակը` մասնավոր քաղաքացու կողմից ակնառու հանրային ծառայության համար Ջեֆերսոնի ամենամյա մրցանակաբաշխության կողմից^[25]։ 2017 թվականին Ջեֆերսոն Սաքսը և նրա կինը եղել են Համաշխարհային կայունության առաջին մրցանակի համատեղ դափնեկիրներ^[26]։ 2015 թվականին Սաքսը արժանացել է «Կապույտ մոլորակ» մրցանակին՝ գլոբալ բնապահպանական խնդիրներում ունեցած ներդրման համար^[27]։ 2017 թվականի մայիսին Սաքսին շնորհվել է Բորիս Մինցի ինստիտուտի մրցանակ՝ համաշխարհային խնդիրների ռազմավարական քաղաքականության լուծումների վերաբերյալ իր հետազոտության համար^[28]։

Գիտական ժառանգություն

Ջեֆրի Սաքսը իր մասնագիտական գործունեության ընթացքում գրել է բազում հոդվածներ^[29], գրքեր^[30], հրապարակախոսություններ և այլ գիտական ու ակադեմիական աշխատություններ, որոնք նպաստել են համաշխարհային տնտեսության զարգացմանը։

Ծանոթագրություններ

1. Encyclopædia Britannica
2. Munzinger Personen (գերմ.)
3. Դավոս 2014 մասնակիցների ցանկ
4. https://www.af-info.or.jp/en/blueplanet/list.html
5. https://www.ifw-kiel.de/konfer/wwp
6. https://www.ifw-kiel.de/de/institut/veranstaltungen/preisverleihungen/weltwirtschaftlicher-preis/
7. https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/current
8. «JEFFREY D. SACHS», sachs_cv.pdf
9. « Jeffrey D. Sachs»0, Center for Susyainable Development, Earth Institute/ Columbia University
10. « Jeffrey D. Sachs» , by the Editors of Encyclopaedia Britannica
11. « Jeffrey Sachs» , John Harvard's Journal, September-October 2002
12. « Jeffrey D. Sachs» , UCL Institute for Innovation and Public Purpose
13. «Jeffrey D. Sachs, Director, Center for Sustainable Development, Earth Institute» , IIASA website, 12 March 2014
14. «Dr. Jeffrey Sachs, Shock Therapist», by Peter Passell June 27, 1993
15. « Our Political System Is Very Corrupt», Economist Jeffrey Sachs on the U.S. Election, by Benjamin Bidder 10.11.2020
16. «The Shock Therapy Process of Transition», John Marangos
17. «Jeffrey Sachs, Elizabeth Littlefield and William Easterly Speak at NYU: The Role of Microfinance in Achieving the MDGs Is Highlighted», by Mindy Booth, Robert F. Wagner Graduate School of Public Service, New York University
18. «Jeffrey Sachs Calls for Mass Distribution of Insecticidal Bednets to Fight Malaria», Article Date: 24 Jun 2007
19. «The Quest to End Poverty» , Nina Munk
20. «Celebrated Rwanda-Based Nonprofit Faces Harrowing Misconduct Accusations» , Feiger, Leah (August 13, 2020)
21. «The Rise of Disaster Capitalism» , Naomi Klein
22. Passell, Peter (1993 թ․ հունիսի 27). «Dr. Jeffrey Sachs, Shock Therapist». The New York Times.
23. «The Lecturer: Professor Jeffrey Sachs» , BBC, 2007-04-11
24. «Year_Wise_main_25042017_0.pdf» , Year wise list of recipients-1954 to 2017
25. « National Winners for Public Service Awards» , http://jeffersonawards.org/pastwinners/national
26. ««World Sustainability Award 2021» , General Information». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 1-ին.
27. «ニュース ブループラネット賞英米2経済学者に ( Премия Blue Planet для британских и американских экономистов 2) , Science Portal, 2015.06.19
28. «The Digital Revolution and the Distribution of Income" with Prof Jeffrey D. Sachs, Oxford Martin School
29. «JEFFREY D. SACHS», sachs_cv.pdf, Academic and Journal Articles and Reports» , page 5
30. «JEFFREY D. SACHS», sachs_cv.pdf, Books», page 14