From Wikipedia, the free encyclopedia
Պարտավորություն, լայն իմաստով դա ներքին կամ արտաքին հանգամանքներով պայմանավորված պարտքի կատարման անհրաժեշտությունն է։
Իրավական իմաստով դա հարաբերական քաղաքացիական իրավական հարաբերություն է, որի ուժով մի կողմը (պարտապանը) պարտավոր է որոշակի գործողություններ կատարել հօգուտ մյուս կողմի (պարտատիրոջ) կամ ձեռնպահ մնալ որոշակի գործողություններից։ Նման գործողությունները կարող են լինել՝ որոշակի գույքի փոխանցում, աշխատանքի կատարում, ծառայությունների մատուցում, փողի վճարում, ինչպես նաև այլ գործողություններ։ Պարտատերը, որի օգտին պետք է կատարվի նման գործողությունը, իրավունք ունի պարտապանից պահանջել կատարելու իր պարտականությունը։
Պարտավորությունները ծագում են պայմանագրերից, միակողմանի գործարքներից, վնաս պատճառելու, անհիմն հարստացնելու, ակնհայտ կեղծ տեղեկություններ տարածելու ակտերից և այլ հիմքերով։ (Պետական մարմինների ակտերի հրատարակում, դատական որոշումներ, իրադարձությունների առաջացում, որոնց հետ օրենքը կապում է որոշակի հետևանքներ, գիտության, արվեստի գործերի ստեղծում և այլն)[1]։
Պարտավորության կողմերն են պարտատերը և պարտապանը։
Պարտավորությունների կողմերի և երրորդ անձանց միջև հարաբերությունները կարգավորվում են քաղաքացիական օրենսդրությամբ։
Որպես պարտավորության կողմերից մեկը կարող է հանդես գալ մեկ կամ մի քանի անձինք։ Պարտավորությունը չի ստեղծում պարտականություններ այն անձանց համար, ովքեր չեն մասնակցում դրան որպես կողմ, այսինքն՝ երրորդ անձանց համար, սակայն օրենքով, կողմերի համաձայնությամբ կամ որևէ այլ իրավական ակտերով նախատեսված դեպքերում պարտավորությունը կարող է երրորդ անձանց համար իրավունքներ ստեղծել պարտավորության մեկ կամ երկու կողմերի նկատմամբ:.
Երրորդ անձինք, որոնք սովորաբար այս պարտավորության մեջ չեն հանդիսանում ոչ պարտապաններ, ոչ պարտատերեր, կարող են կապված լինել պարտավորության հիմնական սուբյեկտների հետ (պարտատիրոջ կամ պարտապանի հետ կամ երկուսն էլ միաժամանակ)։ Երրորդ անձանց մասնակցությամբ պարտավորությունները կազմում են պարտավորությունների հատուկ տեսակ՝ դրանց առարկայական կազմի տեսանկյունից։
Դրանք ներառում են․
Երրորդ անձանց մասնակցությամբ պարտավորությունները դասակարգվում են հետևյալ կերպ․
Կախված ծագման հիմքից, բոլոր պարտավորությունները բաժանվում են․
1. պայմանագրային և ոչ պայմանագրային։ Պայմանագրային պարտավորությունները ծագում են կնքված պայմանագրի հիման վրա, և դրանց պայմանները որոշվում են ինչպես օրենքով, այնպես էլ կողմերի համաձայնությամբ։ Ոչ պայմանագրային պարտավորությունները իրենց հիմքում կարող են ունենալ տարբեր իրավական փաստեր։
ա) գույքի փոխանցման վերաբերյալ
— կախված այն բանից, թե արդյոք գույքը փոխանցվում է սեփականության (ինչպես տնտեսական կառավարման և գործառնական կառավարման դեպքերում), այն բաժանվում է վճարովի (առք ու վաճառք, վարձավճար, փոխանակում, մատակարարում) և անհատույց (նվիրատվություն)
— եթե գույքը փոխանցվում է օգտագործման, նաև հատուցելի (վարձակալություն, լիզինգ, վարձույթ) և անհատույց (վարկեր)
բ) աշխատանքի կատարման հետ կապված (Գիտահետազոտական և փորձակոնստրուկտորական աշխատանքների իրականացում, անընդմեջ)
գ) ծառայությունների մատուցում (ապահովագրություն, լիզինգ, վարկային պարտավորություններ, ֆակտորինգ, առևտրային կոնցեսիա (Ֆրանչայզինգ))
2. իրավունքների և պարտականությունների հարաբերակցությամբ
3. ըստ պարտավորությունների հիերարխիայի
4. ըստ մասնակիցների թվի
5. պարտավորությունների բնույթով
6. կատարման բնույթով
Պարտավորության ապահովում, իրավական միջոցներ, որոնք նպատակ ունեն նվազեցնել պարտատիրոջ՝ որպես պարտավորության կողմի շահերը չբավարարելու հավանականությունը։
Քաղաքացիական օրենսդրության համաձայն, առանձնանում են պարտավորությունների կատարումն ապահովելու հետևյալ եղանակները․
Իրավական նախագծման մեջ հնարավոր է ստեղծել այնպիսի կառույցներ, որոնք բավարարում են պարտավորության ապահովման ֆունկցիոնալ պահանջը՝ որպես պարտատիրոջ շահերը չբավարարելու հավանականության նվազում, բայց, այնուամենայնիվ, օրենքով նախատեսված չեն։ իրավական շինարարության մեջ հնարավոր է ստեղծել այնպիսի կառույցներ, որոնք բավարարում են պարտավորության ապահովման ֆունկցիոնալ պահանջը՝ որպես պարտատիրոջ շահերը չբավարարելու հավանականության նվազում, բայց, այնուամենայնիվ, օրենքով նախատեսված չեն։ Նման կառույցները հնարավոր են պայմանագրի ազատության սկզբունքի շնորհիվ։
Պարտավորությունը պետք է կատարվի պատշաճ կերպով՝ պարտավորության ձեռք բերված պայմաններին համապատասխան և օրենքի պահանջներին համապատասխան։ Եթե այդպիսի պահանջներ և պայմաններ չկան, ապա պարտավորությունը պետք է կատարվի սովորույթներին կամ այլ պահանջներին համապատասխան, որոնք սովորաբար ներկայացվում են նման պարտավորությունը կատարելիս։
Եթե պարտավորության կատարման ապահովման մասին համաձայնությունն անվավեր է, ապա այն չի հանգեցնում այդ պարտավորության (հիմնական պարտավորության) անվավերության։ Եթե հիմնական պարտավորությունն անվավեր է, ապա դա հանգեցնում է այն ապահովող պարտավորության անվավերության։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.