Պանագիա Խալկեոն

Պանագիա Խալկեոն (հուն․՝ Παναγία τῶν Χαλϰέων՝ մետաղագործների Աստվածամայր), խաչա-գմբեթային եկեղեցի՝ նվիրված Աստվածածնին Սալոնիկ քաղաքում։ 1998 թվականին վաղ քրիստոնեական և բյուզանդական հուշարձանների կազմում Սալոնիկը ներառվեց Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։

Պանագիա Խալկեոն (հուն․՝ Παναγία τῶν Χαλϰέων
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	Խաչագմբեթային վանք
Երկիր	Հունաստան
Տեղագրություն	Սալոնիկ
Դավանանք	Ուղղափառ
Թեմ	ֆեսալոնիկական
Հիմնական ամսաթվերը	11-րդ դար
Մասն է	Paleochristian and Byzantine monuments of Thessaloniki?
Ժառանգության կարգավիճակ	գրանցված հնագիտական տարածք Հունաստանում և ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության մաս
Նվիրված	Մարիամ Աստվածածին
Հիմնադիր	Քրիստոֆոր
Ճարտարապետական ոճ	բյուզանդական ճարտարապետություն
Հիմնադրված	11-րդ դար
Մակերես	0,249 հեկտար
Church of Panagia Chalkeon, Thessaloniki Վիքիպահեստում

Ստեղծման պատմություն

Եկեղեցու ստեղծման մասին պատմում է տաճարի արևմտյան գլխավոր դարպասների վրայի արձանագրությունը։ Այն հաղորդում է․ «Այս վայրը, որը նախկինում պղծվել էր, նվիրվել է Աստվածամոր տաճարին ամենահռչակավոր թագավորական աստիճանավորի և Լոնգոբարդիայի կառավարչի՝ Քրիստոֆորի, իր կնոջ՝ Մարիայի և երեխաների՝ Նիկիֆորի և Աննայի կողմից 6537 թվականին սեպտեմբերին՝ աշխարհի արարչագործությունից հետո»^[1]։ Նույն եկեղեցու արձանագրությունները հավելյալ հաղորդում են, որ եկեղեցին կառուցվել է Քրիստոֆորի կողմից, իր և հարազատների համար, «փրկության և մեղքերի թողության համար»։ Քրիստոֆորի շիրիմը գտնվում է տաճարի հյուսիսային պատի մոտ, մի փոքր դուրս ցցված նրանից^[2]։

Աշխարհի ստեղծումից հետո 6537 տարեթիվը համարժեք է 1028 թվականին (ըստ բյուզանդական ժամանակագրության) կամ 1044 թվականին (ըստ ալեքսանդրյան ժամանակագրության)։ Հետախույզները համարում են, որ եկեղեցու կառուցման առավել ճշգրիտ թվական է համարվում 1028 թվականը։

Եկեղեցին վերածվել է մզկիթի 1430 թվականին, և նրան տրվել է Կազանտզիլար դզամի անվանումը, քանի որ այն գտնվում էր պղնձի արհեստանոցների տարածաշրջանում։ Դրանից էլ գալիս է եկեղեցու այժմյան՝ Խալկեոն անվանումը^[3][4]։

Ճարտարապետական առանձնահատկությունները

Նավի գմբեթը և լուսամուտախորշերը

Եկեղեցին կառուցված է դեկորատիվ տպավորություն ստեղծող աղյուսից (մեծաքանակ սլաքաձև կամարները վանքը շրջապատում են ատամնավոր ժապավենները)։ Վանքը չունի պատկերասրահ, գմբեթը հենված է վանքի քառակուսաձև կենտրոնական հատվածի չորս սյուների վրա։ Խորանի հատավածը ունի երեք աբսիդ (զոհասեղան, խորան, ավանդատուն)։ Արևմտյան մասում վանքն ունի նավ, որը միանում է վանքի հիմնական մասին երեք դարպասներով։ Նավին մոտ է գտնվում ավելի ուշ կառուցված պատկերասրահը^[5]։

Մինչև 1934 թվականը եկեղեցին մինչև հորիզոնական քարային գոտին ծածկված էր հողով։ Պեղումներ կատարել է պրոֆեսոր Դիմիտրի Եվանգելիդիսը, ով վերականգնողական աշխատանքների սկզբում տաճարին տվեց իր նախասկզբնական տեսքը։

Ներքին կահավորում

Տաճարում գտնվում են իր կառուցման ժամանակների վատ պահպանված ֆրեսկոներ։ Գմբեթը զարդարված է Հիսուսի Համբարձման ֆրեսկոյով․ Քրիստոսի պատկերի շուրջը տեղակայված է Աստվածածինը՝ շրջապատված երկու հրեշտակներով, ինչպես նաև տասներկու առաքյալներով։ Գմբեթի թմբուկի^{[Ն 1]} պատերից ներքև կան աստվածաշնչյան մարգարեների պատկերները՝ ձեռքերում թուղթ, որոնց վրա գրված են նրանց նախագուշակումները Հիսուս Քրիստոսի վերաբերյալ։

Խորանի հատվածը զարդարված է Խորհրդավոր ընթրիքի, Սուրբ Ծննդյան, Տյառնընդառաջի և Աստվածածնի վերափոխման տեսարանների ֆրեսկոներով։ Նավում հիմնական ֆրեսկո համարվում է Երկրորդ Գալստյան կոմպոզիցիան։

Ճարտարապետական զարդարանքներից պահպանվել են միայն գմբեթը պահող չորս սյուների խորաքանդակներով և խաչերով զարդարված խոյակները։

Ծանոթագրություններ

1. Tsitouridou, Anna. (1985). The Church of the Panagia Chalkeon. Thessaloniki: Institute for Balkan Studies. p. 10.
2. Kazhdan, Alexander, ed. (1991), Oxford Dictionary of Byzantium, Oxford University Press, p. 1569, ISBN 978-0-19-504652-6
3. Tsitouridou, Anna. The Church of the Panagia Chalkeon. p. 7.
4. "Panagia Chalkeon - Thessaloniki, Greece". www.sacred-destinations.com. Retrieved 2017-03-17.
5. «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Παναγία των Χαλκέων, Θεσσαλονίκη». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016.

Արտաքին հղումներ

ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն , օբյեկտ № 456 ռուս.. • անգլ.. • ֆր.

• Министерство культуры Греции. Панагия Халкеон Արխիվացված 2007-10-06 Wayback Machine(անգլ.)
• The church of the Panayia Chalkeon(անգլ.)
• Лазарев В.Н. Фрески Салоник

Գրականություն

• Папахатзис Н. Памятники Салоник. ISBN 960-7964-05-5

Նշումներ

1. գմբեթը պահող հիմք