Չիապաս

Չիապաս (իսպ.՝ Chiapas, Իսպաներեն արտասանություն՝ [ˈtʃjapas] ( )), պաշտոնական անվանումը՝ Չիապասի ազատ և ինքնիշխան նահանգ (իսպ.՝ Estado Libre y Soberano de Chiapas), Մեքսիկայի 31 նահանգներից մեկն է, Դաշնային օկրուգի հետ միասին համալրում են Մեքսիկայի վարչական կազմը։ Ունի 125 համայնք, մայրաքաղաքը՝ Տուստլա Գուտիեռես։

Չիապաս իսպ.՝ Chiapas
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Մեքսիկա
Հիմն	Himno a Chiapas?
Կարգավիճակ	նահանգ
Մտնում է	Մեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ
Վարչկենտրոն	Տուստլա Գուտիեռես
Ամենաբարձր կետ	Տականա
ԲԾՄ	4080 մետր և 486 մետր
Օրենսդրական մարմին	Congress of Chiapas?
Բնակչություն (2012)	4․983․116[1]
Տարածք	73311[2]
Բարձրություն ծովի մ-ից՝  - Բարձրագույն կետ	4080[3] մ
Հիմնադրված է	1824 թ.
Սահմանակցում է	Տաբասկո, Վերակրուս, Օախակա, Սան Մարկոս, Huehuetenango Department?, Քիչե և Պետեն
Ժամային գոտի	UTC−6 DST = -5
ISO 3166-2 կոդ	MX-CHP
Փոստային ինդեքսներ	29 – 30
Ինտերնետ-դոմեն	.mx
կայքը
Չիապաս Վիքիպահեստում

Տվյալներ

Նահանգը գտնվում է հյուսիսարևելյան Մեքսիկայում։ Արևմուտքում սահմանակից է Օախակային, հյուսիս-արևելքում՝ Վերակրուսին, հյուսիսում՝ Տաբասկոյին, արևելքում Գվատեմալայի Պետեն, Կիչե, Ուեուետենանգո և Սան Մարկոս համայնքներին։ Հարավում ափամերձ սահման ունի Խաղաղ օվկիանոսի հետ։

Չիապասի կլիման խոնավ է, արևադարձային։ Հյուսիսում՝ Տաբասկոյի սահմանում, Տեապային մոտ, տարեկան տեղումները կազմում են 3,000 մմ տարեկան։

Չիապասում են գտնվում հին մայաների ժառանգություններից Պսալեկեի ավերակները, Յախչիլան, Բոնամպակը և Չինկուլտիկը։

Վարչական բաժանում

Մեքսիկայի վարչական քարտեզ

Չիապասի վարչական քարտեզ

Նահանգը բաժանվում է 122 համայնքներին։

INEGI կոդ	Համայնքներ (հայերեն)	Համայնքներ (բնօրինակ)
001	Ակակոյագուա	(Acacoyagua)
002	Ակալա	(Acala)
003	Ակապետաու	(Acapetahua)
004	Ալդամա	(Aldama)
005	Ալտամիրանո	(Altamirano)
006	Ամատան	(Amatán)
007	Ամատենանգո դե լա Ֆրոնտերա	(Amatenango de la Frontera)
008	Ամատենանգո դել Վալե	(Amatenango del Valle)
009	Անխել Ալբինո Կորսո	(Angel Albino Corzo)
010	Արիագա	(Arriaga)
011	Բեխուկալ դե Օկամպո	(Bejucal de Ocampo)
012	Բելա Վիստա	(Bella Vista)
013	Բենեմերիտո դե լաս Ամերիկաս	(Benemérito de las Américas)
014	Բերիոսաբալ	(Berriozábal)
015	Բոչիլ	(Bochil)
016	Էլ Բոսկե (համայնք)	(El Bosque)
017	Կակաոատան	(Cacahoatán)
018	Կատասախա	(Catazajá)
019	Չալչիուիտան	(Chalchihuitán)
020	Չամուլա	(Chamula)
021	Չանալ	(Chanal)
022	Չապուլտենանգո	(Chapultenango)
023	Չենալխո	(Chenalhó)
024	Չյապա դե Կորսո	(Chiapa de Corzo)
025	Չյապիլյա	(Chiapilla)
026	Չիկոասեն	(Chicoasén)
027	Չիկոմուսելո	(Chicomuselo)
028	Չիլոն	(Chilón)
029	Սինտալապա	(Cintalapa)
030	Կոապիլյա	(Coapilla)
031	Կոմիտան դե Դոմինգես[	(Comitán de Domínguez)
032	Լա Կոնկորդիա	(La Concordia)
033	Կոպայնալա	(Copainalá)
034	Էսկուինտլա	(Escuintla)
035	Ֆրանսիսկո Լեոն	(Francisco León)
036	Ֆրոնտերա Կոմալապա	(Frontera Comalapa)
037	Ֆրոնտերա Իդալգո	(Frontera Hidalgo)
038	Լա Գրանդես	(La Grandeza)
039	Ուեուետան	(Huehuetán)
040	Ուիստան	(Huixtán)
041	Ուիտյուպան	(Huitiupán)
042	Ուիստլա	(Huixtla)
043	Լա Ինդեպենդենսիա	(La Independencia)
044	Իսուատան	(Ixhuatán)
045	Իստակոմիտան	(Ixtacomitán)
046	Իստապա	(Ixtapa)
047	Իստապանգախոյա	(Ixtapangajoya)
048	Խիկիպիլաս	(Jiquipilas)
049	Խիտոտոլ	(Jitotol)
050	Խուարես(համայնք)	(Juárez)
051	Լարայնսար	(Larráinzar)
052	Լա Լիբերտադ	(La Libertad)
053	Լաս Մարգարիտաս	(Las Margaritas)
054	Լաս Ռոսաս	(Las Rosas)
055	Մապաստեպեկ	(Mapastepec)
056	Մարավիլա Տենեխապա	(Maravilla Tenejapa)
057	Մարկես դե Կոմիլյաս	(Marqués de Comillas)
058	Մասապա դե Մադերո	(Mazapa de Madero)
059	Մեսատան	(Mazatán)
060	Մետապա	(Metapa)
061	Միտոնտիկ	(Mitontic)
062	Մոնտեկրիստո դե Գերերո[	(Montecristo de Guerrero)
063	Մոտոսինտլա	(Motozintla)
064	Նիկոլաս Ռուիս	(Nicolás Ruíz)
065	Օկոսինգո	(Ocosingo)
066	Օկօտեպեկ	(Ocotepec)
067	Օկոսոկոաուտլա դե Էսպինոզա	(Ocozocoautla de Espinosa)
068	Օստուական	(Ostuacán)
069	Օսումասինտա	(Osumacinta)
070	Օսչուկ	(Oxchuc)
071	Պալենկե	(Palenque)
072	Պանտելխո	(Pantelhó)
073	Պանտեպեկ	(Pantepec)
074	Պիչուկալկո	(Pichucalco)
075	Պիխիխյապան	(Pijijiapan)
076	Էլ Պորվենիր	(El Porvenir)
077	Պուեբլո Նուևո Սոլիստաուկան	(Pueblo Nuevo Solistahuacán)
078	Ռայոն	(Rayón)
079	Ռեֆորմա	(Reforma)
080	Սաբանիլյա	(Sabanilla)
081	Սալտո դե Ագուա	(Salto de Agua)
082	Սան Անդրես Դուրասնալ	(San Andrés Duraznal)
083	Սան Կրիստոբալ դե լաս Կասաս	(San Cristóbal de las Casas)
084	Սան Ֆերնանդո	(San Fernando)
085	Սան Խուան Կանկուն	(San Juan Cancuc)
086	Սան Լուկաս	(San Lucas)
087	Սանտյագո էլ Պինար	(Santiago el Pinar)
088	Սիլտեպեկ	(Siltepec)
089	Սիմոխավել	(Simojovel)
090	Սիտալա	(Sitalá)
091	Սոկոլտենանգո	(Socoltenango)
092	Սոլոսուչյապա	(Solosuchiapa)
093	Սոյալո	(Soyaló)
094	Սուչյապա	(Suchiapa)
095	Սուչյատե	(Suchiate)
096	Սունուապա	(Sunuapa)
097	Տապաչուլա	(Tapachula)
098	Տապալապա	(Tapalapa)
099	Տապիլուլա	(Tapilula)
100	Տեկպատան	(Tecpatán)
101	Տենեխապա	(Tenejapa)
102	Տեոպիսկա	(Teopisca)
103	Տիլա	(Tila)
104	Տոնալա	(Tonalá)
105	Տոտելապա	(Totolapa)
106	Լա Տրինիտարիա	(La Trinitaria)
107	Տումբալա	(Tumbalá)
108	Տուստլա Չիկո	(Tuxtla Chico)
109	Տուստլա Գուտիեռես	(Tuxtla Gutiérrez)
110	Տուսանտան	(Tuzantán)
111	Ցիմոլ	(Tzimol)
112	Ունիոն Խուարես	(Unión Juárez)
113	Վենուստիանո Կարանսա	(Venustiano Carranza)
114	Վիլա Կոմալտիտլան	(Villa Comaltitlán)
115	Վիլա Կորսո	(Villa Corzo)
116	Վիլաֆլորես	(Villaflores)
117	Յախալոն	(Yajalón)
118	Սինականտան	(Zinacantán)

Չիապասի կենդանական և բուսական աշխարհը

Չիապասի կենդանական և բուսական աշխարհը
Cuniculus paca	Alouatta palliata	Eretmochelys imbricata	Pharomachrus mocinno	Tapirus bairdii
Panthera onca	Ramphastidae	Tayassu pecari	Leopardus pardalis	Boa constrictor
Ceiba pentandra	Abies religiosa	Cedrela odorata	Dysoxylum pettigrewianum	Bursera simaruba

Ճարտարապետություն

Նահանգի ճարտարապետական ավանդույթները ծագում են Մայաների և այլ վայրերի այլ բնիկների հնագիտական հուշարձաններով։ Իսպանացիները իրենց հետ բերեցին իսպանական ճարտարապետության ոճը։ Շատ գաղութային շենքեր կապված են դոմինիկների հետ, որոնք այստեղ եկել են Սևիլիայից, քաղաքը, որտեղ ուժեղ է արաբական ճարտարապետության ազդեցությունը և այն նկատելի է նաև Չիապասում, հատկապես բնորոշ է XVI - XVIII դարերի շենքերին։ Միևնույն ժամանակ, գաղութային ճարտարապետության մեջ նկատելի են շատ այլ ոճեր։ Գլխավոր գաղութային շրջանի շենքերից են Սան Կրիստոբալում գտնվող Սանտո Դոմինգո եկեղեցին, Սանտո Դոմինգո վանքը, Չյապա դե Կորսոյում գտնվող Լա Պիլան։ Սան Կրիստոբալ տաճարի ճակատային հատվածը բարրոկո ոճի է, կառուցումը սկսվել է XVI դարում և ավարտվել է միայն XVII դարում։ Այն կրում է իսպանա-արաբական ազդեցություն և համարվում է Մեքսիկայի առավել գեղազարդ տաճարներից մեկը։

Պատկերասրահ

• 
  Սումիդերո կիրճը
• 
  Սան Մարկոս տաճարը Տուստլայում
• 
  Սանտո Դոմինգո եկեղեցին Սան Կրիստոբալ դե լաս Կասասում
• 
  Մոնտեբելլո ազգային զբոսայգին

Ծանոթագրություններ

1. «ENOE». Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին.
2. «Resumen». Cuentame INEGI. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 12-ին.
3. «Relieve». Cuentame INEGI. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.

Արտաքին հղումներ

• (Իսպաներեն) Chiapas State Government
• (Իսպաներեն) Chiapas.com web's most comprehensive source of information about Chiapas.
• (Իսպաներեն) Zapatista National Army of Liberation
• (անգլերեն) brief history of the conflict in Chiapas (1994–2007) Արխիվացված 2012-01-19 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չիապաս» հոդվածին։