Շտապ օգնություն (հեռուստասերիալ)

Շտապ օգնություն (անգլ.՝ «ER»` Emergency Room - շտապ օգնության բաժանմունք), ամերիկյան հեռուստասերիալ, որը պատմում է Չիկագո քաղաքի շրջանային հիվանդանոցի ընդունող բաժամունքի կյանքի, իր աշխատակիցների և հիվանդների մասին։ Սերիալը ստեղծվել է Մայքլ Քրեյթոնի կողմից, և առաջին անգամ ցուցադրվել է NBC հեռուստաալիքով (1994 թվականի սեպտեմբեր - 2009 թվականի մարտ)։ Սերիալը ներառում է 15 եթերաշրջաններ, և այն դարձել է ամենաերկար բժշկական դրաման, որը ևս դարձել է ամերիկյան հեռուստատեսության փրամ-թայմում ամենաերկարը։ 23 Էմմիի մրցանակակիր, այդ թվում՝ որպես լավագույն դրամատիկական սերիալ (1996)։ Առաջադրվել է Էմմիի 124 մրցանակի և այդ ցուցանիշով դարձել է երկրորդ հեռուստաշոուն «Շաբաթ երեկո ուղիղ եթերում» հեռուստածրագրից հետո^[3][4][5]։

Շտապ օգնություն
Ժանր	բժշկական դրամա
Թեմա	Շտապ բժշկական օգնություն և emergency department?
Ստեղծող	Մայքլ Քրայթոն
Երկիր	ԱՄՆ
Լեզու	անգլերեն
Ռեժիսոր	Christopher Chulack?[1] և Jonathan Kaplan?[1]
Գլխավոր դերերում	Էնթոնի Էդվարդս, Ջորջ Կլունի, Շերի Ստրինգֆիլդ, Նոյա Ուայլի, Էրիկ լա Սալ, Լինդա Քարդելինի, Շեյն Ուեսթ, Փարմինդեր Նագրա, Լորա Իննես, Մորա Տիրնի, Էրիկ Պալլադինո, Իվոն Զիմա, Ալեքս Քինգսթոն, Ջուլիանա Մարգուլիս, Փոլ Մաքքրեյն, Գլորիա Ռուբեն, Մարիա Բելո, Կելի Մարտին, Գորան Վիշնիչ, Մայքլ Միշել, Մինգ-Նա Վեն, Մեքայ Ֆայֆեր, Անջելա Բասեթ, Ջոն Սթեյմոս, Շարիֆ Աթքինս, Սքոթ Գրայմզ, Դևիդ Լայոնս, Ուիլյամ Մերսի, Սիսիէյչ Փաունդեր, Ալեքսիս Բլեդել, Ֆրենսիս Շտեռնհագեն, Մերի ՄաքԴոնել, Դենի Գլովեր, Վինգ Ռեյմս, Ալան Ալդա, Ջորջա Ֆոքս և Միշել Հյորդ
Պրոդյուսեր	Մայքլ Քրայթոն
Երաժշտություն	Զեյմս Նյուտոն Հովարդ
Պատմվածքի վայր	Չիկագո
Եթերաշրջանների քանակ	15[1]
Սերիաների քանակ	331
Էկրաններին է	սեպտեմբերի 19, 1994[2]-ից ապրիլի 2, 2009-ը
Հեռուստաալիք	NBC
Դիստրիբյուտոր	Warner Bros. Television և Հուլու
Պատկերի ձևաչափ	16:9
Պարգևներ	Zilveren Televizier-Tulp?
Պաշտոնական կայքէջ

Ստեղծման պատմություն

1974 թվականին Մայքլ Քրեյթոնը գրել է սցենար, որը հիմնված է սեփական փորձի՝ շտապ օգնության բաժանմունքում բժիշկ-օգնական աշխատելու վրա^[6]։ Սցենարը առաջարկվել է մի քանի հեռուստաընկերություններին, սակայն նրանք հրաժարվել են դրանից նրա համար, որ այն պահանջում է մեծ փոփոխություններ։ Իր սցենարի գաղափարը ուրիշներին դուր եկավ, և դրա համար որոշեց ինքն իրենով սկսել աշխատանքը, քանի որ նա շատ վարպետացած էր, գործը բավականին արագ առաջ էր գնում, և այդ ամենի հետ համատեղ կային չապազանց շատ «չոր» բժշկական տերմինաբանություն։ Հեղինակը դեմ է եղել սցենարն ադապտացնելու և որոշակի տողեր պարզեցնելու, դրա համար սցենարը չի էկրանավորվել և Քրեյթոնը կենտրոնացել է ուրիշ աշխատանքի վրա։ 1990 թվականին նա հրատարակեց «Յուրայի դարաշրջանի այգին» ռոմանը, իսկ 1993 թվականին սկսեց աշխատել ռեժիսոր Սթիվեն Սփիլբերգի հետ գրքի ադապտացիայի շուրջ, ֆիլմի համար^[7]։ Այնուհետև Քրեյթոնը և Սփիլբերգը վերադարձան «Շտապ օգնություն» սցենարին, և որոշեցին, որ ավելի լավ է նկարահանել երկու ժամ տևողությամբ պիլոտային սերիա հեռուստասերիալի համար, քան լիամետրաժ ֆիլմ այս սցենարի հիման վրա^[8]։ Սթիվեն Սփիլբերգի Amblin Entertainmen կինոընկերությունը հաստատել է Ջոն Ուելսին որպես հեռուստասերիալի գործադիր պրոդյուսեր։

Սերիալի դեկորացիան, որը գտնվում է Warner Bros. ստուդիայում, քաղաք Բըրբանք

Պիլոտային սերիայի սցենարը, ըստ էության, չէր տարբերվում նրանից, որը Քրեյթոնը գրել էր 1974 թվականին։ Միակ նշանակալից փոփոխությունները, արվել են պրոդյուսերների վրա, և անդրադարձել են Սյուզան Լյուիս ու Փիթեր Բենթոնի կերպարների վրա։ Նաև նա ստիպված է եղել կրճատել պիլոտային սերիայի տևողությունը 20 րոպեով, որպեսզի տեղավորի իր երկու ժամ տևողությամբ հեռուստատեսային բլոկը^[9]։ Ժամանակի սուղ լինելու պատճառով և դեկորացիայի կառուցման համար միջոցների անբավարարության պատճառով, «Շտապ օգնություն» պիլոտային սերիան նկարահանվել է Լոս Անջելեսի նախկին տարածաշրջանային հիվանդանոցում, որը 1990 թվականից դադարել է գործել որպես բժշկական կենտրոն^[10]։ Ավելի ուշ նկարահանող հրապարակը կառուցվեց Warner Bros. կինոընկերությունում՝ քաղաք Բըրբանքում, Կալիֆոռնիա նահանգ։ Սերիալում հաճախ օգտագործվում են Չիկագո քաղաքից տեսարաններ, հատկապես Չիկագոյի հայտնի մետրոպոլիտեն^[11]։

Ուորեն Լիթլեֆիլդը, ով աշխատել է NBC-ում այն ժամանակ, երբ տպավորված է եղել սերիալով։ "Մենք հետաքրքրվեցինք, բայց ես պետք է ասեմ, և մի քիչ վախեցնեմ, որ նրանք փորձել են սկսել բժշկական դրաման մի քանի տարի անց, երբ հաջողություն ունեցավ մեկ այլ բժշկական հեռուսատաշարք՝ «Սենթ Էլսվեր» (հեռարձակվել է NBC ալիքով 1982 թվական հոկտեմբերից մինչև 1988 մայիսը)^[12]։ Այն բանից հետո, երբ Սթիվեն Սփիլբերգը միացել է հեռուստասերիալին որպես պրոդյուսեր, NBC-ն պատվիրել է ևս 6 դրվագ։ "Շտապ օգնություն" սերիալի հաջողությունը զարմացրել է ինչպես հեռուստասերիալի արտադրողներին, այնպես էլ քննադատներին։

Սփիլբերգը լքել է հեռուստասերիալը որպես պրոդյուսեր մեկ տարի աշխատելուց հետո։ Նա նաև բնագիր սցենարում մեկ կարևոր փոփոխություն արեց. բուժքույր Քերոլ Հեթեուեը, ըստ նախնական հայեցակարգի, պիլոտային սերիայում պետք է մեռներ, սակայն նրա կերպարը պահպանվեց։ Մայքլ Քրեյթոնը մնաց որպես գործադիր պրոդյուսեր հեռուստասերիալի բոլոր 15 եթերաշրջանների ընթացքում։

Սերիալի վրա աշխատել է սցենարիստների մեծ թիմ, նրանց թվում՝

• Ջոն Ուելս - գործադիր պրոդյուսեր և սերիալի առավել արդյունավետ սցենարիստներից մեկն է։
• Լիդիա Վուդվարդ - սցենարիստ, դարձել է երրորդ եթերաշրջանից գործադիր պրոդյուսեր։ Վեցերորդ եթերաշրջանի վերջում լքել է այդ պաշտոնը, մնալով սերիալի սցենարիստների շարքում
• Ջեք Օրման - չորրորդ եթերաշրջանում միացել է սցենարիստների թիմին, լքել է սերիալը իններորդ եթերաշրջանի վերջում
• Դևիդ Էյբել - վերջին եթերաշրջաններին սցենարիստ և պրոդյուսեր, 41 սերիայի համար գրել է սցենար։
• Քրիստոֆեր Չուլակ - պրոդյուսեր բոլոր 15 եթրաշրջաններում, աշխատել է որպես գործադիր պրոդյուսեր չորրորդ եթերաշրջանում, սակայն հետագայում կենտրոնացել է այլ նախագծերի վրա։

Սերիալի թեման

Սերիալի կենտրոնում - բժշկի և հիվանդի հարաբերությունները, բժիշկների փոխհարաբերությունները, դասախոսների և ուսանողների, ինչպես նաև սերիալի հերոսների անձնական կյանքը։ Հաճախ շոշափվում են հարցեր որոշ վնասվածքների և հիվանդությունների, հիվանդների և բժիշկների վերաբերմունքը մահվան, ինչպես նաև ինքնասպանությունների հարցը։ Բացի այդ, քննարկվում են այնպիսի անբուժելի հիվանդություններ, ինչպիսիք են. Պարկինսոնի հիվանդությունը, Ամիոթրոֆիկ կողային սկլերոզ, դաունի համախտանիշ, ինչպես նաև ՄԻԱՎ և ՁԻԱՀ։ Մասնավորապես, անդրադարձ է կատարվում այն խնդրին, թե արդյոք կարող է ՄԻԱՎ-ով վարակված մասնագետը շարունակի աշխատանքը շտապ օգնությունում, թե՞ պետք է մեկուսացվի։ Այս ամենը տեղի է ունենում ամերիկյան խոշոր քաղաքների սոցիալական խնդիրների վրա, դրանցից են՝ ռասիզմը, ավազակությունը, հարբեցողությունը, թմրամոլությունը։

Բազմիցս անդրադարձ է կատարվում էվթանազիայի էթիկական խնդիրներին և հիվանդի կամքին. ընդունելի է արդյոք հակառակվել անբուժելի հիվանդի կամքին, պահպանելու իր կյանքը հատուկ սարքերի միջոցով։ Բացի այդ, քննարկվում են հղիության ընդհատման խնդիրները, երեխաների որդեգրման խնդիրները։

Սերիալում հաճախ շոշափվում են կառույցների հարցեր և բուժօգնության կազմակերպումը ԱՄՆ-ում, դրա ֆինանսավորման և ապահովագրության, ինչպես նաև մասնագիտական անձնակազմի բացակայությունը։ Հաճախ հեղինակներն առաջարկում են բժշկական օգնության ողջ համակարգը նայել հիվանդների և բժիշկների աչքերով, այլ ոչ թե պաշտոնյաների և խոշոր ընկերությունների ներկայացուցիչների աչքերով։ Այս առումով դիտվում է նույնիսկ բուժքույրական անձնակազմի գործադուլի հարցը, ինչը կարող է բացասաբար անդրադառնալ ամբողջ շտապ օգնության աշխատանքի վրա։

Ավելի ուշ ցուցադրվող եթերաշրջաններում քննարկվում են Աֆրիկայի և Մերձավոր Արևելքի խնդիրները։ Պատմում է Կոնգոյի պատերազմի մասին (9-10-րդ եթերաշրջաններ), Իրաքի պատերազմի (11-12-րդ եթերաշրջաններ) և Դարֆուրի հակամարտության մասին (12-րդ եթերաշրջան)։

Բժիշկ Ա. Լ. Մյասնիկովը, որը հայտնի է առաջատար հեռուստատեսային «Ամենակարևորի մասին» թոք-շոուից, հաստատում է, որ հեռուստասերիալում ցուցադրվողը (ծանր հիվանդների հոսքը, աշխատանք առավոտից մինչև գիշեր, արագ տեմպերով, առանց թեյախմության և ընդմիջումների) շատ մոտ է ամերիկյան կլինիկաների իրական առօրիային^[13]։

Դերակատարներ

Դերասան/դերասանուհի	Անուն	Գլխավոր դեր		Էպիզոդային դեր		Ամբողջ էպիզոդնեորւմ
		Եթերաշրջան	Էպիզոդ	Եթերաշրջան	Էպիզոդ
Էնթոնի Էդվարդս	Բժիշկ Մարկ Գրին	1-8, 15	1-179, 316			180
Ջորջ Քլունի	Բժիշկ Դագ Ռոս	1-5, 15	1-106, 328	6	134 (վերնագրում նշված չէ)	108
Շերի Սթրինգֆիլդ	Բժիշկ Սյուզեն Լյուիս	1-3, 8-12, 15	1-55, 161—246, 331			142
Նոյ Ուայլ	Ջոն Քարթեր	1-11, 15	1-245, 325—328, 331	12	259-260, 264—265	254
Էրիկ Լա Սալ	Բժիշկ Փիթեր Բենթոն	1-8, 15	1-167, 172, 178, 328, 331			171
Ջուլիանա Մարգուլիս	Բուժքույր Քերոլ Հեթուեյ	1-6, 15	2-134, 328	1	1	135
Գլորիա Ռուբեն	Բուժակ Ջինի Բուլ	2-6	31-119	1, 2, 14	14-17, 20-28, 301	103
Լորա Ինես	Բժիշկ Քերի Ուիվեր	3-13, 15	48-280, 331	2, 15	26-29, 31, 34-35, 38, 40, 43-47, 316	248
Մարիա Բելո	Բժիշկ Աննա դել Ամիկո	4	70-91	3	67-69	25
Ալեքս Քինգսթոն	Բժիշկ Էլիզաբեթ Քորդեյ	4-11, 15	70-227, 331	1,15	19, 321	160
Քելի Մարթին	Ուսանողուհի Լյուսի Նայթ	5-6	92-127			36
Փոլ Մաքրեյն	Բժիշկ Ռոբերտ Ռոմանո	6-10	114-209	4, 5, 15	74-75, 77-81, 84-90, 93, 95-96, 100—101, 103—107, 109—113, 316	126
Գորան Վիսնիչ	Բժիշկ Լուկա Քովաչ	6-15	114-290; 295, 298—300, 304, 306, 309, 312			185
Մայքլ Միշել	Բժիշկ Քլեո Ֆինչ	6-8	114-167, 178			55
Էրիկ Փալադինո	Բժիշկ Դեյվ Մալուչի	6-8	120-161	6	115-119	47
Մինգ Նա Վեն	Դեբրա (Ջին Մեյն) Չեյն - ուսանողուհի, հետո բժիշկ	1, 6-11	123-232	1	13-17, 19-21	118
Մորա Թիրնի	Էբի Լոքհարթ - բուժքույր և ուսանողուհի, իսկ հետո բժիշկ	6-15	125-310, 312	6, 15	121, 329	189
Շարիֆ Աթկինս	Մայքլ Գելանթ - Ուսանող, հետո բժիշկ	8-10	172-219	8, 11-12	164-166, 168—170, 239—240, 253—254, 257, 266	60
Մեհի Փֆայֆեր	Բժիշկ Գրեգ Փրեթ	8-15	180-310	8	175-177, 179	135
Փարմինդեր Նագրա	Նիլա Ռասգոթրա - ուսանողուհի, հետո բժիշկ	10-15	204-331	10	202	129
Լինդա Քարդելինի	Բուժքույր Սեմ Թագարթ	10-15	206-331			126
Շեին Ուեսթ	Բժիշկ Ռեյ Բարնեթ	11-13	224-290	15	314, 329—330	70
Սքոթ Գրեյմս	Բժիշկ Արչի Մորիս	10-15	246-331	10-11	204-206, 208—209, 212, 215—217, 220—222, 224, 226, 228, 230, 232, 234, 236, 238—239, 241—242, 244—245	111
Ջոն Սթեիմոս	Թոնի Գեիթս - պարամեդիկ և ուսանող, իսկ հետո բժիշկ	13-15	269-331	12	252-253	65
Անջելա Բասեթ	Բժիշկ Քեթրին Բենֆիլդ	15	311-331			21
Դեվիդ Լայոն	Բժիշկ Սայմոն Բենֆիլդ	14-15				27

Եթերաշրջաններ և էպիզոդներ

Հիմնական հոդված՝ «Շտապ օգնություն» հեռուստասերիալի եթերաշրջանների ցանկ

Եթերաշրջան	Էպիզոդների թիվը	Եթերաշրջանի թողարկումը	Եթերաշրջանի վերջին Էպիզոդի ցուցադրումը	ԱՄՆ-ում վարկանիշը	DVD սկավառակ
					Շրջան 1	Շրջան 2	Շրջան 4
1	24 կամ 25[14]	1994 թվականի սեպտեմբերի 19	18 մայիսի, 1995 թվական	19,0 միլիոն ընտանիք (2րդ տեղ)	26 օգոստոսի, 2003թվական	23 փետրվարի, 2004 թվական	28 ապրիլ, 2004 թվական
2	22	1995 թվականի սեպտեմբերի 21	16 մայիս, 1996 թվական	21,0 միլիոն ընտանիք (1րդ տեղ)	27 ապրիլի, 2004 թվական	հուլիսի 26, 2004 թվական	15 հուլիսի, 2004 թվական
3	22	1996 թվականի սեպտեմբերի 26	15 մայիսի, 1997 թվական	20,5 միլիոն ընտանիք (1րդ տեղ)	26 ապրիլի, 2005 թվական	31 հունվարի, 2005 թվական	16 դեկտեմբերի, 2004 թվական
4	22	1997 թվականի սեպտեմբերի 25	14 մայիսի, 1998 թվական	19,9 միլիոն ընտանիք (2րդ տեղ)	20 դեկտեմբերի, 2005 թվական	16 մայիսի, 2005 թվական	27 ապրիլի, 2005 թվական
5	22	1998 թվականի սեպտեմբերի 24	20 մայիսի, 1999 թվական	17.65 միլիոն ընտանիք (1րդ տեղ)[15]	11 հուլիսի, 2006 թվական	24 հոկտեմբեր, 2005 թվական	15 նոյեմբերի, 2005 թվական
6	22	1999 թվականի սեպտեմբերի 30	18 մայիսի, 2000 թվական	25,0 միլիոն հանդիսատես (4րդ տեղ)	19 դեկտեմբերի, 2006 թվական	3 ապրիլի, 2006 թվական	5 մայիսի, 2006 թվական
7	22	2000 թվականի հոկտեմբերի 12	17 մայիսի, 2001 թվական	22,4 միլիոն հանդիսատես (2րդ տեղ)	15 մայիսի, 2007 թվական	18 սեպտեմբերի, 2006 թվական	3 հոկտեմբերի, 2006 թվական
8	22	2001 թվականի սեպտեմբերի 27	16 մայիսի, 2002 թվական	22,1 միլիոն հանդիսատես (3րդ տեղ)	22 հունվարի, 2008 թվական	16 հուլիսի, 2007 թվական	6 սեպտեմբերի, 2007 թվական
9	22	2002 թվականի սեպտեմբերի 26	15 մայիսի, 2003 թվական	20,0 միլիոն հանդիսատես (6րդ տեղ)[16]	17 հունիսի, 2008 թվական	29 հոկտեմբերի, 2007 թվական	31 հոկտեմբերի, 2007 թվական
10	22	2003 թվականի սեպտեմբերի 25	13 մայիսի, 2004 թվական	19,5 միլիոն հանդիսատես (8րդ տեղ)	3 մարտի, 2009 թվական	28 հունվարի, 2008 թվական	7 մայիսի, 2008 թվական
11	22	2004 թվականի սեպտեմբերի 23	19 մայիսի, 2005 թվական	15,5 միլիոն հանդիսատես (16րդ տեղ)	14 հուլիսի 2009	21 ապրիլ, 2008 թվական	7 մայիսի, 2008 թվական
12	22	2005 թվականի սեպտեմբերի 24	18 մայիսի, 2006 թվական	12,3 միլիոն հանդիսատես (30րդ տեղ)	12 հունվարի, 2010 թվական	15 սեպտեմբեր, 2008 թվական	1 հոկտեմբերի, 2008 թվական
13	23	2006 սեպտեմբերի 21	17 մայիսի, 2007 թվական	11,5 միլիոն հանդիսատես (40րդ տեղ)[17]	6 հուլիսի, 2010 թվական	3 նոյեմբեր, 2008 թվական	29 ապրիլի, 2009 թվական
14	19	2007 թվականի սեպտեմբերի 27	15 մայիսի, 2008 թվական	9,16 միլիոն հանդիսատես (54րդ տեղ)[18]	11 հունվարի, 2011 թվական	18 մայիսի, 2009 թվական	28 ապրիլի, 2010 թվական
15	22 или 23[19]	2008 սեպտեմբերի 25	2 ապրիլ, 2009 թվական	10,3 միլիոն հանդիսատես (37րդ տեղ)[20]	12 հուլիսի, 2011 թվական	21 սեպտեմբերի, 2009 թվական	12 հոկտեմբերի, 2010 թվական

Սաունդթրեք

1. Theme From ER - James Newton Howard (3:02)
2. Dr. Lewis And Renee (from «The Birthday Party») (1:57)
3. Canine Blues (from «Make Of Two Hearts») (2:27)
4. Goodbye Baby Susie (from «Fever Of Unknown Origin») (3:11)
5. Doug & Carol (from «The Gift») - composed by James Newton Howard and Martin Davich (1:59)
6. Healing Hands - Marc Cohn (4:25)
7. The Hero (from «Hell And High Water») composed by James Newton Howard and Martin Davich (1:55)
8. Carter, See You Next Fall (from «Everything Old Is New Again») (1:28)
9. Reasons For Living - Duncan Sheik (4:33)
10. Dr. Green And A Mother’s Death (from «Love’s Labor Lost») (2:48)
11. Raul Dies (from «The Healers») (2:20)
12. Hell And High Water (from «Hell And High Water») - composed by James Newton Howard and Martin Davich (2:38)
13. Hold On (from «Hell And High Water») (2:47)
14. Shep Arrives (from «The Healers») (3:37)
15. Shattered Glass (from «Hell And High Water») (2:11)
16. Theme From ER - James Newton Howard (1:00)
17. It Came Upon A Midnight Clear - Mike Finnegan (2:30)

Ծանոթագրություններ

1. Internet Movie Database — 1990.
2. Fernsehserien.de (գերմ.)
3. «ER 13 Million | NBC paying record price to keep 'ER' $13 million per episode over next 3 seasons - Baltimore Sun». Վերցված է 2013 թ․ մարտի 25-ին.
4. «The Year That Was | EW.com». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 25-ին.
5. Fleming, Michael (2001 թ․ հունիսի 25). «Dish: 'ER' doc cuts big deal». Variety. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 1-ին.
6. Jason Jacobs Body Trauma TV: The New Hospital Dramas. — British Film Institute, 2003. — P. 24. — ISBN 0851708803
7. Richard, Zoglin; Smilgis, Martha (1994 թ․ հոկտեմբերի 31). «Television: Angels with Dirty Faces» (անգլերեն). Time. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
8. Sam Keenleyside Bedside manners: George Clooney and ER. — ECW Press, 1998. — P. 129. — ISBN 1550223364
9. Crichton, Michael (Creator) (2004 թ․ փետրվարի 24). ER: The Complete First Season (DVD) (անգլերեն). Warner Bros.
10. «Linda Vista Hospital». The Center for Land Use Interpretation. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 28-ին.
11. Bill Carter Desperate Networks. — Doubleday, 2006. — P. 30. — ISBN 0385514409
12. «Saying goodbye to 'ER'». Hollywood Reporter. 2009 թ․ ապրիլի 1. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 13-ին.
13. Юдина, Лидия. Сериальный диагноз. Можно ли использовать в жизни приёмы экранных врачей // Аргументы и факты. — 2013. — № 45 (1722) за 6 ноября. — С. 38.
14. Если включать в сезон пилотную серию.
15. «ClassicTVHits.com: TV Ratings > 1990's». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 25-ին.
16. «Nielsen's TOP 156 Shows for 2002–03 – rec.arts.tv | Google Groups». Groups.google.com. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
17. «ABC Television Network 2006—2007 Primetime Ranking Report». (May 30, 2007). ABC Medianet. Retrieved May 31, 2011.
18. «ABC Television Network 2007—2008 Primetime Ranking Report». (May 28, 2008). ABC Medianet. Retrieved July 3, 2009.
19. Если включать в сезон односерийную ретроспективу сериала.
20. «ABC Television Network 2008—2009 Primetime Ranking Report». (June 2, 2009). ABC Medianet. Retrieved May 31, 2011.

Արտաքին հղումներ

• NBC-ում սերիալի պաշտոնական բաժինը
• Warner Bros.-ում սերիալի պաշտոնական բաժինը Արխիվացված 2007-02-24 Wayback Machine