From Wikipedia, the free encyclopedia
Շամպինյոն (լատ. Agaricus), շամպինյոնազգիների (ագարիկազգիների) ընտանիքի շերտավոր սնկերի ցեղ (լատ. ՝ Agaricaceae). «շամպինյոն» ռուսերեն անունը գալիս է ֆր. champignon, որը նշանակում է պարզապես «սունկ»։ Ցեղը ներառում է ինչպես ուտելի, այնպես էլ ոչ ուտելի սնկեր։ Համարվում է մշակովի կուլտուրա։
Շամպինյոն | |
Դասակարգում | |
Թագավորություն | Սնկեր (Fungi) |
Տիպ/Բաժին | Բազիդիավոր սնկեր (Basidiomycota) |
Ենթատիպ | Agaricomycotina |
Դաս | Ագարիկոմիցետներ (Agaricomycetes) |
Ենթադաս | Agaricomycetidae |
Կարգ | Agaricales |
Ընտանիք | Agaricaceae |
Ցեղ | Շամպինյոն (Agaricus) L., 1753 |
Բոլոր շամպինիոնները սապրոտրոֆներ են և աճում են հիմնականում չմշակված հողերում, օրգանական նյութերով հարուստ անտառային և մարգագետնային հումուսի վրա, հանդիպում են մեռած ծառերի կեղևի և մրջյունների վրա։ Ըստ սուբստրատի որոշակի տեսակների սահմանափակման, agaricus սեռի ներկայացուցիչները բաժանվում են 5 խմբի.
Շամպինիոնների տեսակների ամենամեծ բազմազանությունը նկատվում է Եվրասիայի տափաստաններում և անտառ-տափաստաններում, պրերիաներում, պամպասներում, խոտհարքներում և Ավստրալիայի և Աֆրիկայի բաց տարածքներում։
Agaricus ցեղը տնտեսական մեծ նշանակություն ունի։ Քիչ թվով ներկայացուցիչներ են հանդիսանում թունավոր կամ անմարսելի, ինչպիսիք են դեղնամաշկ շամպինիոնը (Agaricus xanthodermus) կամ խայտաբղետ շամպինիոնը (Agaricus meleagris): Բոլոր մյուս տեսակները օգտագործվում են որպես սնունդ, իսկ երկսպորավոր շամպինիոնը (Agaricus bisporus) ունի արդյունաբերական նշանակությոն, շատ ավելի հազվադեպ է աճեցվում երկօղակ շամպինիոնը (Agaricus bitorquis):
Champignon-ը աշխարհում ամենատարածված մշակովի սունկն է։ Այն կազմում է ընդհանուր արտադրության 37,2% - ը[1]։ Բացի այդ, այս սունկը ամենատարածվածն է Ռուսաստանում՝ 73%: Ռուսաստանի Դաշնության տարածքում շամպինիոնների համախառն բերքը 2015 թվականին կազմել է մոտ 10,4 հազար տոննա[2]։
Շամպինիոնները պարունակում են 20 ամինաթթուներ, այդ թվում մարդու համար բոլոր անհրաժեշտները՝ մեթիոնին, ցիստեին, ցիստին, տրիպտոֆան, թրեոնին, վալին, լիզին, ֆենիլալանին։ Որոշ շամպինյոնների պտղամարմնից ստանում են հակաբիոտիկներ։
Հայտնի են մոտ 200 տեսակ շամպինյոն[3] ամբողջական ցուցակը․
Кат.* | Լատիներեն անվանում | Հայերեն անվանում |
---|---|---|
Agaricus abruptibulbus | Շամպինյոն հստակ, շամպինյոն սպիտակ, շամպինյոն ծուռ, շամպինյոն մշակովի | |
Agaricus arorae | ||
Agaricus arvensis(Agaricus exquisitus)
(Agaricus leucotrichus) |
Շամպինյոն դաշտային, շամպինյոն ոչխարի | |
Agaricus augustus(Agaricus perrarus) | Շամպինյոն օգոստոսյան | |
Agaricus bambusae | ||
Agaricus benesii(Agaricus carolii)
(Agaricus squamuliferus) |
Շամպինյոն բենենշի | |
Agaricus bernardii(Agaricus ingratus)
(Agaricus maleolens) |
Շամպինյոն բեռնարդի, շամպինյոն տափաստանային | |
Պատկեր:VG icon.png | Agaricus bisporus(Agaricus brunnescens)
(Agaricus cookeanus) (Agaricus hortensis) |
Շամպինյոն թագավորական շագանակագույն, շամպինյոն կրկնակի, շամպինյոն կուլտուրական |
Agaricus bitorquis(Agaricus edulis)
(Agaricus rodmani) |
Շամպինյոն երկօղակ, շամպինյոն մայթի | |
Agaricus californicus | ||
Agaricus campester(Agaricus campestris) | Շամպինյոն սովորական, շամպինյոն իսկական, շամպինյոն մարգագետնային | |
Agaricus cupreobrunneus | ||
Agaricus excellens | ||
Agaricus devoniensis | ||
Agaricus dulcidulus(Agaricus purpurellus) | ||
Agaricus fuscofibrillosus | ||
Agaricus fuscovelatus | ||
Agaricus haemorrhoidarius | Շամպինյոն մուգ-կարմիր | |
Agaricus hondensis | ||
Agaricus langei(Agaricus mediofuscus) | Շամպինյոն լանգե | |
Agaricus lanipes | ||
Agaricus lilaceps | ||
Պատկեր:VG icon.png | Agaricus macrosporus | Շամպինյոն խոշորասպոր |
Agaricus meleagris(Agaricus placomyces)
(Agaricus moelleri) (Agaricus praeclaresquamosus) |
Շամպինյոն խայտաբղետ, շամպինյոն հարթաշերտով, շամպինյոն կարբոլով, շամպինյոն մուգ գույնի, շամպինյոն թեփուկավոր | |
Agaricus pattersonae | ||
Agaricus phaeolepidotus | ||
Agaricus porphyrizon | ||
Agaricus rusiophyllus(Agaricus comtulus)
(Agaricus niveolutescens) |
Շամպինյոն վարդագույն, շամպինյոն նազելի | |
Agaricus semotus | Շամպինյոն կարմրող, Շամպինյոն կարմրավուն | |
Agaricus silvaticus(Agaricus sanguinarius)
(Agaricus vinosobrunneus) |
Շամպինիոն անտառային | |
Agaricus silvicola(Agaricus flavescens) | Շամպինյոն բարակ, շամպինյոն սպիտակավուն, շամպինյոն հարթ, շամպինյոն անտառային հարթ | |
Agaricus spissicaulis | Շամպինյոն արմատավոր | |
Agaricus subperonatus | ||
Agaricus subrutilescens | ||
Agaricus tabularis | Շամպինյոն աղյուսակաձև | |
Agaricus varoparius | Շամպինյոն գոլորշու | |
Agaricus xanthodermus(Agaricus pseudocretaceus) | Շամպինյոն դեղնամաշկ, շամպինյոն կարմրահեր, շամպինյոն դեղնող | |
Որոշ տեսակներ, այդ թվում ուտելի, պարունակում են ագարիտին։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.