From Wikipedia, the free encyclopedia
Ներդաշնակություն, փիլիսոփայական-գեղագիտական կատեգորիա, որը նշանակում է մասին ամբողջի, ներքինի և արտաքինի, ձևի ու բովանդակության համաչափություն և միասնություն։ Այն պատմության մեջ ստացել է գեղագիտական, տիեզերաբանական, սոցիալ-բարոյագիտական և իմացաբանական մեկնաբանություններ։
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ներդաշնակություն (այլ կիրառումներ)
Հին հունական Փիլիսոփաները ներդաշնակությունը գլխավորապես դիտել են իբրև Կոսմոսի կարգավորվածություն և կազմակերպվածություն։
Միջնադարի մտածողները (Էրիուգենա, Թովմա Աքվինացի և այլն) ներդաշնակությունը բխեցրել են երաժշտական տեսություններից և անտիկ ըմբռնման մեջ մուծել աստվածային հիերարխիայի գաղափարը։
Վերածննդի դարաշրջանում այն դիտվել է որպես գեղեցիկի էական հատկանիշ և աղբյուր (Ալբերտի, Լեոնարդո դա Վինչի, Ջ․ Ցարլինո, Ալբրեխտ Դյուրեր)։
Նոր ժամանակում Ռենե Դեկարտը ձևակերպել է բազմազանության մեջ միասնության սկզբունքը, Յոհան Կեպլերը՝ մոլորակների ներդաշնակ շարժման տեսությունը, Գոթֆրիդ Լայբնիցը՝ նախասահմանված ներդաշնակության ուսմունքը։
Լուսավորության գաղափարախոսները ընդգծել են ներդաշնակության բարոյական-դաստիարակչական նշանակությունը (Ա․ Շաֆտսբերի)։ Ներդաշնակությունը կլասիցիզմի գեղագիտության հիմնական կատեգորիաներից է (Ցոհան Իոհան Վինկելման, Ցոհան Վոլֆգանգ Գյոթե, Ցո․ Ֆրիդրիխ Շիլլեր)։ Իմանուիլ Կանտը այն ըմբռնել է որպես բանականության և զգայականության համաձայնեցվածություն, Գ․ Հեգելը՝ որպես արվեստի նյութի արտաքին որոշակիություն։
Ներդաշնակության գաղափարը XIX դարում ուտոպիական սոցիալիստները կապել են ապագա հասարակարգի հետ (Շ․ Ֆորիեի «ներդաշնակության հասարակարգը»)։ Այս կատեգորիայի օգտագործումը բնորոշ է նաև արդի բուրժուական փիլիսոփայությանը։ Մարքսիստական գեղագիտությունում այն հակադրությունների միասնության և իրականության զարգացման օրինաչափությունների արտացոլումն է արվեստում։
«Ներդաշնակություն» կատեգորիային անդրադարձել են նաև հայ փիլիսոփայության մեջ։
Ներդաշնակությունը XVIII-XIX դարերի հայկական կլասիցիզմի գեղագիտության կարևորագույն կատեգորիաներից էր (Խաչատուր Էրզրումցի, Մխիթար Մեբաստացի, Ս․ Ագոնց, Գևորգ Հյուրմյուզյան)։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 244)։  |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
