Նեմեսիս (դիցաբանություն)

Նեմեսիս (հին հունարեն՝ Νέμεσις), հունական դիցարանի վրեժի թևավոր աստվածուհին, որը պատժում էր նրանց, ովքեր խախտում էին բարոյական և հասարակական նորմերը^[6][7]։ Նյուկտի^[8] և Կրոնի^[9] դուստրը (ըստ նախնական տարբերակի) կամ Օկեանի^[10] դուստրը, իսկ ըստ որոշ այլ տարբերակների՝ Ֆեմիդայի և Զևսի դուստրը։ Երբեմն համարվել է նաև փերի։ Հիշատակվել է Ոդիսականում, բայց ոչ անձնավորված։

Նեմեսիս
Հռոմեական մարմարյա քանդակ Եգիպտոսից, Մ. Թ. II դար (այժմ գտնվում է Լուվրում)
Տեսակ	օվկիանուհիներ և հունական դիացաբանության աստված
Դիցաբանություն	Հին հունական
Սեռ	իգական
Երևի համընկնում է	Աստրաիա
Հայր	Էրեբոս[1][2] և Օվկիանոս[3]
Մայր	Նիքս[4][5] և Տեթիս
Կողակից	Զևս
Զավակներ	Տելքիներ և Հեղինե Չքնաղ
Ասպարեզ	Պատիժ
Հատկանիշներ	Ճակատագրի անձնավորում
Nemesis Վիքիպահեստում

Որոշ առասպելների համաձայն՝ Նեմեսիսը համարվել է Հեղինեի մայրը (հայրը՝ Զևսը)^[11]։ Ըստ Ստասինի՝ Նեմեսիսին փորձում էր տիրանալ Զևսը, որը նրան հետապնդում էր թե ցամաքում, թե ջրում, որտեղ^[12] և նա դարձավ ձուկ։

Ըստ Եվրիպիդեսի՝ Ափրոդիտեն Զևսի խնդրանքով դառնում է արծիվ և հետապնդում գերագույն աստծուն, որը դարձել էր կարապ^[13]։ Նեմեսիսը պաշտպանում է կարապին՝ դնելով ծնկներին, ապա քնում է։ Քնած ժամանակ Զևսը տիրանում է Նեմեսիսին։ Ըստ առասպելի՝ Նեմեսիսը դառնում է սագ և ձու ածում, իսկ կարապին և արծվին Զևսը դարձնում է համաստեղություններ^[14]։.

Այդ ձուն հետագայում կամ գտնում է Լեդան, կամ հովիվն է տալիս նրան, կամ էլ լքված է եղել Հերմեսի կողմից։ Այդ ձվից էլ հետագայում սերվել են Հեղինեն և Դիոսկուր եղբայրները։

Առասպելի որոշ տարբերակների համաձայն՝ Զևսը Լեդայի ամուսինն էր, իսկ Նեմեսիսը համարվում է աստվածացած Լեդան (Լեդան մահից հետո դարձել է Նեմեսիս)։ Ըստ առասպելի՝ Նեմեսիսը Ֆեմիդայի և Զևսի դուստրն է։

Նեմեսիսի տաճարը գտնվում է Ռամնուտում, նրա արձանը կերտել է Ֆիդիասը։ Նա պատկերված է սանձող (կշեռք, սանձ), պատժող (թուր կամ մտրակ), արագության (թևեր, ռազմակառք՝ լծված գրիֆներով) գործիքներով։ Նեմեսիսի կշեռքը հաճախ համարվել է Կշեռք համաստեղության նախատիպը։

Նեմեսիսը հիշատակվում է սիրային բանաստեղծություններում, նրան նվիրված են մի շարք օրհներգեր, Կրատինի «Նեմեսիս» կատակերգությունը։

Հին Հռոմում պաշտվում էր բանակի կողմից և համարվում էր գլադիատորների հովանավորը։

Նեմեսիսի անունով է կոչվում Նեմեսիս աստերոիդը՝ բացահայտված 1872 թ., ինչպես նաև Նեմեսիսի Արև գերաստղը։

Ծանոթագրություններ

1. Mythographus H. (unspecified title)
2. Cicero (unspecified title)
3. Pausanias (unspecified title)
4. Hesiod 223 // Θεογονία — 0700.
5. Любкер Ф. Nemesis (ռուս.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 912.
6. Любкер, Фридрих Реальный словарь классических древностей: в 3 т., 2001, т. 2, с. 445.
7. Псевдо-Аполлодор. Мифологическая библиотека III 10, 7; cм.: Нонн. Деяния Диониса XV 428.
8. Гесиод. Теогония 223
9. Гигин. Мифы. Введение 1
10. Павсаний. Описание Эллады I 33, 3; VII 5, 3
11. Павсаний. Описание Эллады I 33, 7
12. Стасин. Киприи, фр.9 Бернабе
13. Еврипид. Елена 17-21
14. Псевдо-Эратосфен. Катастеризмы 25; Гигин. Астрономия II 8

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նեմեսիս (դիցաբանություն)» հոդվածին։