Յոզեֆ Ռոտ

Յոզեֆ Ռոտ, (գերմ.՝ Moses Joseph Roth, սեպտեմբերի 2, 1894(1894-09-02)^{[1][2][3][…]}, Բրոդի, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա^[4] - մայիսի 27, 1939(1939-05-27)^{[4][1][2][…]}, Փարիզ, Ֆրանսիա^[4]) ավստրիացի գրող և լրագրող։

Յոզեֆ Ռոտ գերմ.՝ Joseph Roth
Ծննդյան անուն	գերմ.՝ Moses Joseph Roth
Ծնվել է	սեպտեմբերի 2, 1894(1894-09-02)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Բրոդի, Գալիցիայի և Լոդոմերիայի թագավորություն, Ցիսլեյտանիա, Ավստրո-Հունգարիա[4]
Վախճանվել է	մայիսի 27, 1939(1939-05-27)[4][1][2][…] (44 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փարիզ, Ֆրանսիա[4]
Գերեզման	Cimetière parisien de Thiais
Մասնագիտություն	գրող, լրագրող և դրամատուրգ
Լեզու	գերմաներեն
Քաղաքացիություն	Ավստրիա և  Ցիսլեյտանիա
Կրթություն	Վիեննայի համալսարան
Ժանրեր	երգիծանք
Ուշագրավ աշխատանքներ	Radetzky March?, Job և The Emperor's Tomb?
Համատեղ ապրող	Irmgard Keun?
Կայք	josephroth.de
Joseph Roth Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Յոզոֆը 1894 թվականին ծնվել է Բրոդի քաղաքում հրեական ընտանիքում, որը մեծ ուղղափառ համայնքի մի մասն էր։ Հայրը՝ Նոխում Ռոթը, անհաջող շրջիկ առևտրական էր, տառապում էր հոգեկան հիվանդությամբ և մահացել է 1910 թվականին^[5][6]։ Յոզոֆին դաստիեարակել է իր մայրը Մարիամը (Միրյամի) որը ծնվել է Գրյուբելի և Յեհիել Գրյուբելի պապի ընտանիքում^[7]։

Սովորել է Լվովում, ապա Վիեննայի համալսարանում, 1916 թվականին գնացել է ռազմաճակատ, մասնակցել Առաջին համաշխարհային պատերազմին։

Պատերազմից հետո, սկսած 1918 թվականից, լրագրող է աշխատել Բեռլինի և Ֆրանկֆուրտի թերթերում, մինչև 1920 թվականը հայտնի լրագրող է դարձել, թերթերում աշխատել է մինչև 1933 թվականը։ «Սարդոստայն» առաջին մեծ արձակ ստեղծագործությունը մաս-մաս տպագրվեց ավստրիական թերթերում և մեծ հաջողություն չունեցավ։ Վեպի համար խթան հանդիսացան Ռատենաուի սպանությունը և խմբագիր Մ.Հարդենի դեմ մահափորձը։ Գրքում Ռոթը նկարագրել է պատերազմի ծայրահեղ վետերանների շրջանակները, որոնք պատրաստվում էին իշխանության զավթմանը և ահաբեկչության ռեժիմի հաստատմանը։ Նա անսովոր խորաթափանցությամբ է նշել Հիտլերի, Գինդենբուրգի և Լյուդենդորֆի անունները^[8]։

1922 թվականին ամուսնացել է Ֆրիդերիկա Ռեյխլերի հետ։ Ամուսնությունը ողբերգական էր,երեսունականների սկզբին նրա մոտ շիզոֆրենիա ախտորոշվեց, իսկ 1940 թվականին ամուսնու մահից հետո, նա նացիստների կողմից սպանվեց որպես հոգեկան հիվանդ^[9]։

1924 թվականին Ռոթը հրատարակեց «Սավոյ հյուրանոցը» և «Ապստամբություն» որպես առանձին հրատարակություններ։ 1926 թվականին երկար ճանապարհ է անցել ԽՍՀՄ-ում։ 1932 թվականին ավարտվել է Ռոտայի ամենաերկար և ամենահայտնի վեպը՝«Ռադեկցու երթը»։

1933 թվականին նացիստների իշխանության գալուց հետո Ռոթն անմիջապես արտագաղթեց Ֆրանսիա։ Նացիստական հեղաշրջումից անմիջապես հետո Ստեֆան Ցվեյգին ուղղված նամակում Ռոթը կրկին ցույց տվեց իրավիճակի ճիշտ ընկալումը «Պատերազմը մոտենում է ինքներդ ձեզ մի շողոքորթեք։ Դժոխքը եկավ իշխանության »^[10]։

Ֆրանսիայում Ռոթը գրեց ևս մի քանի գիրք, մասնավորապես «Սուրբ հարբեցողի լեգենդը» (1939) որտեղ, ըստ երևույթին, արտացոլվել է հեղինակի կիրքը ալկոհոլի նկատմամբ և կյանքի դժվարին իրավիճակները։

Նա լրջորեն հետաքրքրված էր կաթոլիկությամբ, բայց մկրտության մասին հավաստի տվյալներ չկան։ 1939 թվականի մայիսին, իմանալով իր ընկերոջ Էռնստ Տոլլերի ինքնասպանության մասին, Ժոզեֆ Ռոթըտապալվեց գետնին և շուտով մահացավ^[11]։

Ստեղծագործություններ

Ռոթի կողմից գրված ամենահայտնի վեպը Հաբսբուրգյան կայսրության տարեգրությունն է «Ռադեկցու երթը» (1932)։ Նա (ինչպես, նաև այլ գործեր) էկրանավորվել է (1965, 1995)։ Ազդեցիկ քննադատ Մարսել Ռայխ-Ռանիցկին նրան ներառել է գերմաներենով գրված լավագույն քսան վեպերի շարքում։

Ընտրված աշխատանքներ

• Ֆինի
• Սարդոստայն / Das Spinnennetz (1923)
• Սավոյ հյուրանոց/ Hotel Savoy (1924)
• Ապստամբություն/ Die Rebellion (1924)
• Ապրիլ. Սիրո պատմություն / April. Die Geschichte einer Liebe (1925)
• Կույր հայելի/ Der blinde Spiegel (1925)
• Հրեական դեգերումների ճանապարհները / Juden auf Wanderschaft (1927)
• Փախուստ առանց վերջի / Die Flucht ohne Ende (1927)
• Կայծակն ու նրա հայրը / Zipper und sein Vater (1928)
• Աջ եւ ձախ / Rechts und Links (1929)
• Հանգիստ մարգարե / Der stumme Prophet (1929)
• Յոբ / Hiob (1930)
• Ռադեցկիի երթ / Radetzkymarsch (1932)
• Նեռ / Der Antichrist (1934)
• Տարաբաս / Tarabas (1934)
• Կայսրի կիսանդրին / Die Büste des Kaisers (Le Buste de l’Empereur) (1934)
• Մարդասպանի խոստովանությունը / Beichte eines Mörders (1936)
• Неправильный вес / Das falsche Gewicht (1937)
• Հեքիաթ 1002 գիշեր/ Die Geschichte von der 1002. Nacht (1937)
• Կայսրի Դամբարանը/ Die Kapuzinergruft (1938)
• Սուրբ երրորդության լեգենդը/ Die Legende vom heiligen Trinker (1939, ֆիլմ Էրմանո Օլմի, 1988, в гл. роли — Рутгер Хауэр; премия Золотой лев)
• Լեվիաթան / Der Leviathan (1940)

Ամփոփ հրատարակություններ

• Werkausgabe im Schuber. 6 Bde / Hrsg. von Fritz Hackert und Klaus Westermann. Köln: Kiepenheuer & Witsch, 2006
• Ապստամբություն. Ռոման. - Լ — - 1925
• Սավոյ հյուրանոց։ - Լ. - 1925 թ
• Խռովություն. վեպ . - Մ. - Լ. - 1927
• Ֆինի. Փոքրիկ վեպ . - Մ. - 1927
• Ցիպերը և որդին։ - Լ — - 1929
• Ռադեկցու երթը / Յոզեֆ Ռոտ; Պեր. նրա հետ. Նատալյա Ման .- Ռուսաստան ։ Գոսլիտիզդատ, 1939—392 հետ
• Ռադեկցու երթը / Յոզեֆ Ռոտ; Պեր. նրա հետ. Նատալյա Ման .-Ռուսաստան ։ Գեղարվեստական գրականություն, 1939—389 հետ  — (Համաշխարհային գրադարան)
• Ռադեկցու երթը. Մ։ Գեղարվեստական գրականություն, 1978
• Իով.Ռոդեկցու երթը. Մ.: Տերրա — Գրքի ակումբ, 2001
• Հեքիաթ 1002-ի գիշերը:Սանկտ Պետերբուրգ։ Լիմբուս ՄԱՄՈՒԼ, 2001
• Կապուցինների դամբարանը / մեկ Ս. Շլապոբերսկոյ//Արտասահմանյան գրականություն. 2002. № 6.
• Աջ և ձաշխ.Մ.: Տեքստ, 2004
• Երթ Ռադեցկին։ Սանկտ Պետերբուրգ։ Այբուբեն Դասական, 2008
• Ճանապարհները հրեական թափառաշրջիկ. Մ.: Տեքստ,2011
• Յոբ. Մ.: Տեքստ, 2011
• «Սավոյ» հյուրանոց։ - Մ. ՝ Ad Marginem, 2012

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Encyclopædia Britannica
3. Discogs — 2000.
4. Рот Йозеф // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. «The Lost Worlds of Joseph Roth». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
6. Understanding Joseph Roth
7. Thomas H. Falk. «Joseph Roth.» Cyclopedia of World Authors(չաշխատող հղում) , Fourth Revised Edition. Salem Press, 2004. eNotes.com. 2006. 3 May, 2010
8. Amos Elon. «The Pity of It All: A Portrait of the German-Jewish Epoch, 1743—1933». Pp. 372—373, 391, 394
9. «Йозеф Рот онлайн». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.
10. p. 391
11. «Йозеф Рот онлайн». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 16-ին.

Գրականություն

• Bronsen D. Joseph Roth. Eine Biographie. Köln: Kiepenheuer und Witsch, 1974
• Marchand W.R. Joseph Roth und völkisch-nationalistische Wertbegriffe; Untersuchungen zur politisch-weltanschaulichen Entwicklung Roths und ihrer Auswirkung auf sein Werk. Bonn: Bouvier, 1974
• Reich-Ranicki M. Joseph Roth. Frankfurt/Main: Buchhändler-Vereinigung, 1979
• Nürnberger H. Joseph Roth mit Selbstzeugnissen und Bilddokumenten. Reinbek bei Hamburg: Rowohlt, 1981.
• Joseph Roth — Werk und Wirkung/ Bernd M. Kraske (Hrsg.). Bonn: Bouvier, 1988
• Lunzer H., Lunzer-Talos V. Joseph Roth — Leben und Werk in Bildern. Köln: Kiepenheuer & Witsch, 1994
• Joseph Roth-Bibliographie/ Bearb. von Rainer-Joachim Siegel. Morsum, 1994.
• Mehrens D. Vom göttlichen Auftrag der Literatur. Die Romane Joseph Roths. Ein Kommentar. Hamburg, 2000
• Pesnel St. Totalité et fragmentarité dans l’oeuvre romanesque de Joseph Roth. Bern; New York: P. Lang, 2000
• Kiefer S. Braver Junge — gefüllt mit Gift. Joseph Roth und die Ambivalenz. Stuttgart; Weimar: Metzler, 2001
• Rosenfeld S. Understanding Joseph Roth. Columbia: University of South Carolina Press, 2001.
• Chevassus-Marchionni V. Le «roman original» de Joseph Roth: analyse des strategies de la creation litteraire dans l’oeuvre de Joseph Roth. Bern: Lang, 2002

Արտաքին հղումներ

• Ռոտի կայքը(չաշխատող հղում) (գերմ.)
• Յոզոֆ Ռոտի էջը Արխիվացված 2010-09-14 Wayback Machine(գերմ.)
• Ռոտի էջը ամսագրում
• Իվանով Ա. «Փոզոց» մոտ հյուրանոց «Սավոյ» և շրջակայքը // Գրքի մարդիկ գրքերի աշխարհում. — 2015. — № 117.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոզեֆ Ռոտ» հոդվածին։