Մալաթիա

Մալաթիա (թուրքերեն՝ Malatya; հուն․՝ Μαλάτεια, Մալատեյա;^[1] ասոր՝ ܡܠܝܛܝܢܐ‎ Malīṭīná)՝ քաղաք և շրջան Թուրքիայի Արևելյան Անատոլիա տարածաշրջանում, Մալաթիայի մարզի կենտրոն։ Բնակչությունը՝ 426,381մարդ^[2]։

Քաղաք
Մալաթիա
թուրքերեն՝ Malatya
Երկիր	Թուրքիա
Իլչե	Մալաթիա
Համայնք	Մալաթիայի մարզ
Քաղաքապետ	Ահմեթ Չաքըր
Մակերես	540 կմ²
ԲԾՄ	954 մ
Պաշտոնական լեզու	թուրքերեն
Բնակչություն	426․381 մարդ (2012)
Ագլոմերացիա	494,918
Ազգային կազմ	թուրքեր, քրդեր, հայեր
Ժամային գոտի	UTC+2
Հեռախոսային կոդ	+90 422
Փոստային դասիչ	44xxx
Ավտոմոբիլային կոդ	44
Պաշտոնական կայք	malatya.bel.tr (թուրքերեն)
Մալաթիա (Թուրքիա)
Մալաթիա Վիքիպահեստում

Միջին բարձրությունը ծովի մակարդակից՝ 954 մետր։

Անվանում

Մալաթիան Փոքր Հայքի հնագույն քաղաքներից է։ Այն Մելիտա անունով հիշատակվում է խեթական Մելիդ, Միլիդա, Մելիդի անուններով, ասորեստանյան և Մելիտեիա անունով՝ ուրարտական սեպագիր արձանագրություններում։ Հայերեն անվանվել է նաև Մելետինե անունով։ Ներկայիս թուրքական պաշտոնական անունն է՝ Մալաթյա։

Պատմություն

Հեթական թագավորությունների ժամանակաշրջանում քաղաքի շրջակայքում գտնվել է Մելիդ (Արսլանթեփե) քաղաքը^[3][4]։ Մ.թ.ա. VI դարից մինչ 1071 թ. եղել է Փոքր Հայքի կազմում։ Մանազկերտի ճակատամարտից հետո, 1071 թ. քաղաքը զավթել են սելջուկ թուրքերը, որից հետո մտել է Կոնիայի սուլթանատի կազմ։ XVI դարում գրավվել է Օսմանյան կայսրության կողմից։ Մինչ Հայոց ցեղասպանությունը քաղաքի բնակչության հիմնական մասը կազմել են հայերը։

Պատմական Մալաթիան ժամանակակից Մալաթիայից 7–8 կմ հարավ-արևմուտք էր գտնվում։ Այն այժմ շատ քիչ թվով բնակիչներ ունի, ավերված ու ամայի է, և թուրքերի կողմից ստացել է Էսքի Մալաթիա անունը։ Ջրառատ քաղաք է, նրա տարբեր թաղերում բխում են աղբյուրներ, իսկ ավերված պարսպի տակով հոսում է Թուխմա կոչված գետակը։ Նոր և Հին Մալաթիաները բավական տուժել են 1893 թ. տեղի ունեցած աղետաբեր երկրաշարժից։

Մալաթիա քաղաքի մոտ, Եփրատի հովտում գտնվում է Գարագան լեռ։

Հայտնի մարդիկ

• Հրանտ Դինք, թուրքահայ լրագրող
• Էրմենի Սուլեյման Փաշա, ազգությամբ հայ Օսմանյան կայսրության գլխավոր վեզիր (1655-1656 թթ.)^[5][6]
• Չեթին Ալփ, երգիչ
• Ահմեթ Քայա, երգիչ
• Օքթայ Քայնարջա, դերասան
• Մեհմեթ Գյուլեն, ֆուտբոլիստ

Քույր քաղաքներ

•  Բաթոն Ռուժ, ԱՄՆ
•  Բուխարա, Ուզբեկստան
•  Լեֆկա, Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն
•  Սաարբրյուքեն, Գերմանիա

Գրականություն

• Հ. Ասմարյան, Մելիտենե-Մալաթիա, Երևան, 1998։

Ծանոթագրություններ

1. Μαλάτεια, Τουρκία Արխիվացված 2012-08-01 Wayback Machine(հուն.)
2. TURKISH STATISTICAL INSTITUTE Արխիվացված 2014-11-12 Wayback Machine(անգլ.)
3. Hawkins, John D. Corpus of Hieroglyphic Luwian Inscriptions. Vol. 1: Inscriptions of the Iron Age. Walter de Gruyter, 2000.
4. Strabo Geographica, Translated from the Greek text by W. Falconer (London, 1903);Book XII, Chapter I
5. İsmail Hâmi Danişmend, Osmanlı Devlet Erkânı, Türkiye Yayınevi, İstanbul, 1971, p. 40.
6. Meydan Larousse Büyük Lugât ve Ansiklopedi, 1965

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մալաթիա» հոդվածին։