Մանդալա

Մանդալա (սանսկրիտ Maṇḍala, «շրջան»), տիեզերքը ներկայացնող հոգևոր և ծիսակարգային խորհրդանիշ հնդկական տարբեր կրոններում^[1]։ Առօրյայում մանդալան դարձել է ընդհանուր տերմին ցանկացած սխեմայի, աղյուսակի, երկրաչափական նմուշի համար, որը ներկայացնում է տիեզերքը մետաֆիզիկական և խորհրդանշական ձևով. մի փոքրիկ պատկեր տիեզերքից։ Մանդալայի ամենապարզ օրինակը 4 մուտքից բաղկացած քառակուսին է, որը կենտրոնում շրջան ունի։ Յուրաքանչյուր մուտք ունի T տառի ձև^[2][3]։ Մանդալայում հաճախ առկա է ճառագայթային հավասարակշռություն^[4]։

Յուրաքանչյուր մուտք ունի ընդհանուր T տառի ձև

Մանդալա տերմինը առաջին անգամ հայտնվել է Ռիգվեդայում՝ որպես աշխատանքի տարբեր մասերի անվանում, բայց այն նաև օգտագործվում է ուրիշ կրոններում, փիլիսոփայություններում, հատկապես բուդդիզմում։

Հոգևոր տարբեր ավանդույթներում մանդալան կարող է կիրառվել որպես հոգևոր ուղղորդության գործիք, պարապողի և վարպետի ուշադրությունը կենտրոնացնելու, սրբազան տարածք հաստատելու, մեդիտացիային օժանդակելու և տրանսի հասցնելու համար։

Հինդուիզմ

Կրոնական նշանակություն

Յանտրան երկաչափ կամ եռաչափ երկրաչափական աշխատանք է, որը որը օգտագործվում է սադհանաներում, փուջայում և մեդիտացիոն ծեսերում։ Համարվում է, որ այն ներկայացնում է աստվածների բնակավայրը։ Յուրաքանչյուր յանտրա եզակի է և ճոխ, խորհրդանշական երկրաչափական նախշերի միջացով կանչում է Աստծո գոյությունը դրանով զբաղվողի մեջ։ Համաձայն մի գիտնականի․ «Յանտրաները կատարում են տիեզերական ճշմարտությունների բացահայտման և մարդկային փորձը հոգևոր տարբեր տեսանկյուններով ուսուցանելու գործառույթ»^[5]։ Շատ յանտրաններ ծառայում են որպես հիմնական կետեր հնդկական տանտրիկ ուսումնասիրության համար։ Յանտրանները պատկերներ չեն, այլ կենդանի, փորձառական, ոչ երկակի իրողություններ, ճշմարտություններ։ Ինչպես նկարագրում է Խաննան․ Հակառակ իր տիեզերական նշանակության յանտրան կյանքի իրողություն է։ Տանտրաներում գոյություն ունեցող արտաքին աշխարհի (մակրոկոսմ) և մարդու ներքին աշխարհի (միկրոկոսմ) միջև հարաբերության շնորհիվ յուրաքանչյուր խորհրդանիշ հակասական կերպով մեծ արձագանք առաջացնող երևույթ է ներքին և արտաքին սինթեզներում և կապված է հոգևոր մարմնի և մարդկային գիտակցության հետ^[6]։

Տարբեր մանդալաներ

• 
  Գարբխատու կենտրոն
• 
  սխեմատիկ նկար Շրի-յանտրա
• 
  Վիշնու-մանդալա
• 
  Տիբեթյան մանդալա XIX դ., Վաջրայոգինին՝ կանգնած երկու կարմիր եռանկյունների մեջ
• 
  մանդալա Բութանից, XIX դ., Բուդդան և Պրաջնյապարամիտան կենտրոնում
• 
  վեց չակրավարտինի մանդալա
• 
  Վաջրավարախի մանդալա
• 
  Ջայնիզմի տիեզերաբանական սխեմա և տեքստ
• 
  Մախավիրայի պատկերը
• 
  Կարլ Յունգի հիվանդի մանդալան
• 
  Աշխարհի մանդալա
• 
  պարզ մանդալա

Տես նաև

• Ավազե մանդալա

Ծանոթագրություններ

1. «mandala». Merriam–Webster Online Dictionary. 2008. Վերցված է 2008 թ․ նոյեմբերի 19-ին.
2. [Artiste Nomade, What's a mandala?]
3. «Kheper,The Buddhist Mandala - Sacred Geometry and Art». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
4. www.sbctc.edu (adapted). «Module 4: The Artistic Principles» (PDF). Saylor.org. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 2-ին.
5. Khanna Madhu, Yantra: The Tantric Symbol of Cosmic Unity. Thames and Hudson, 1979, p. 12.
6. Khanna, Madhu, Yantra: The Tantric Symbol of Cosmic Unity. Thames and Hudson, 1979, pp. 12-22