Հացենի

Հացենի (լատին․՝ Fraxinus), ձիթենազգիների (Oleaceae) ընտանիքի տերևաթափ ծառերի, հազվադեպ՝ թփերի ցեղ։

՞ Հացենի
Սովորական հացենի (Fráxinus excélsior)
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Տիպ Ծաղկավոր բույսեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ Lamiales Ընտանիք Ձիթենազգիներ Ցեղ Հացենի
Լատիներեն անվանում
Fraxinus L., 1753
Հոմանիշներ
Ornus Boehm. Fraxinoides Medik. Mannaphorus Raf. Calycomelia Kostel. Leptalix Raf. Ornanthes Raf. Samarpses Raf. Aplilia Raf. Meliopsis Rchb. Petlomelia Nieuwl.
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում ITIS32928 NCBI38871 IPNI328119-2

Ընդհանուր բնութագիր

Fraxinus ornus:Բուսաբանական նկարազարդումը «Köhler’s Medizinal-Pflanzen» գրքից, 1887

Բարձրությունը 20-40 մ է։ Տերևները բարդ են, հակադիր, կենտփետրաձև։ Ծաղկաբույլը հուրանանման է, ծաղիկները՝ միասեռ կամ երկսեռ։ Ծաղկում է ապրիլ-մայիսին՝ մինչև տերևների բացվելը։ Պտուղը միաբուն թևապտղիկ է։ Ջերմասեր է և չորադիմացկուն։ Մաքուր ծառուտներ չի առաջացնում։

Հայաստանում

Հայաստանում հայտնի է 2 տեսակ. բարձր կամ սովորական հացենի (F. excelsior), մինչև 30 մ բարձրությամբ ծառ է։ Աճում է գրեթե բոլոր անտառներում՝ կաղնու, բոխու, ղաժու և այլ տեսակների հետ։ Ցրտադիմացկուն է, ապրում է 250-300 տարի։

Տարածում

Աճում է կաղնու-բոխու, ղաժու, հաճարենու և այլ տեսակների հետ։ Երկրորդը հանդիպում է Տավուշի, Վայոց ձորի, Սյունիքի մարզերում։

Տեսակներ

Առանձնացնում են 51 տեսակ^[1]

• Fraxinus americana L.
• Fraxinus angustifolia Vahl
• Fraxinus anomala Torr. ex S.Watson
• Fraxinus apertisquamifera H.Hara
• Fraxinus baroniana Diels
• Fraxinus berlandieriana DC.
• Fraxinus bungeana DC.
• Fraxinus caroliniana Mill.
• Fraxinus chiisanensis Nakai
• Fraxinus chinensis Roxb.
• Fraxinus cuspidata Torr.
• Fraxinus dimorpha Coss. & Durieu
• Fraxinus dipetala Hook. & Arn.
• Fraxinus dubia (Willd. ex Schult. & Schult.f.) P.S.Green & M.Nee
• Fraxinus excelsior L. ^[2]
• Fraxinus ferruginea Lingelsh.
• Fraxinus floribunda Wall.
• Fraxinus gooddingii Little
• Fraxinus greggii A.Gray
• Fraxinus griffithii C.B.Clarke
• Fraxinus holotricha Koehne
• Fraxinus hubeiensis S.Z.Qu et al.
• Fraxinus insularis Hemsl.
• Fraxinus lanuginosa Koidz.
• Fraxinus latifolia Benth.
• Fraxinus longicuspis Siebold & Zucc.
• Fraxinus malacophylla Hemsl.
• Fraxinus mandshurica Rupr.
• Fraxinus micrantha Lingelsh.
• Fraxinus nigra Marshall
• Fraxinus odontocalyx Hand.-Mazz. ex E.Peter
• Fraxinus ornus L.
• Fraxinus pallisiae Wilmott
• Fraxinus papillosa Lingelsh.
• Fraxinus paxiana Lingelsh.
• Fraxinus pennsylvanica Marshall
• Fraxinus platypoda Oliv.
• Fraxinus profunda (Bush) Bush
• Fraxinus purpusii Brandegee
• Fraxinus quadrangulata Michx.
• Fraxinus raibocarpa Regel
• Fraxinus rufescens Lingelsh.
• Fraxinus sieboldiana Blume — Ясень Зибольда
• Fraxinus sogdiana Bunge
• Fraxinus spaethiana Lingelsh. — Ясень Шпета
• Fraxinus stylosa Lingelsh.
• Fraxinus texensis (A.Gray) Sarg.
• Fraxinus trifoliata W.W.Sm.
• Fraxinus uhdei (Wenz.) Lingelsh.
• Fraxinus velutina Torr.
• Fraxinus xanthoxyloides (G.Don) Wall. ex DC. Afghan Ash^[3][4]

Հացենի պենսիլվանյան

Հացենի պենսիլվանյան (Fraxinus pennsylvanica Marshall), ունի 15-25 մետր բարձրություն, բնի տրամագիծը՝ 1 մետր է։ Բնի և բազմամյա ճյուղերի կեղևը գորշամոխրագույն է, ճաքճքված։ Ընձյուղները մոխրագույն են, ծածկված սպիտակ ոսպնյակներով։ Հայաստանում մասսայաբար օգտագործվում է կանաչապատման և անտառապատման բնագավառում։

Կլորատերև հացենի

Կլորատերև հացենին (F. rotundifoila) 15-25 մ բարձրությամբ ծառ է։ Հանդիպում է Տավուշի մարզում (Գետիկի հովիտ), Սյունիքի մարզում, Սևանի ավազանում։

Կիրառություն

Ունեն ամուր, արժեքավոր բնափայտ։ Բնափայտն ամուր է, ճկուն, գեղեցիկ նախշերով, օգտագործվում է մանր գործիքաշինության, շինարարության տարբեր բնագավառներում։ Գեղազարդիչ է, կիրառվում է կանաչապատման, անտառային մշակաբույսերի և պաշտպանական անտառաբուծության մեջ։ Ապրում է մինչև 300 տարի։

Ծանոթագրություններ

1. «GRIN Species Records of Fraxinus» (անգլերեն). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network — (GRIN) [Online Database]. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 2–ին-ին.
2. NCU-3e. Names in current use for extant plant genera. Electronic version 1.0. Entry for [Fraxinus] L. (անգլ.) (Ստուգված է 2 Օգոստոսի 2010)
3. «Species Records of Fraxinus». Germplasm Resources Information Network. United States Department of Agriculture. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 22-ին.
4. «Fraxinus L.». ITIS Standard Reports. Integrated Taxonomic Information System. Վերցված է 2010 թ․ փետրվարի 22-ին.

Գրականություն

• Васильев В. Н. Род 1144. Ясень — Fraxinus // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин и Е. Г. Бобров. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1952. — Т. XVIII. — С. 485—502. — 802 с. — 3000 экз.
• Ростовцев С. И., Ясень // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.

Արտաքին հղումներ

• Missouri Botanical Garden, gardening help, Fraxinus americana
• Cofrin Center for Biodiversity Herbarium, University of Wisconsin, Trees of Wisconsin, Fraxinus comparison chart Արխիվացված 2014-10-17 Wayback Machine
• Lady Bird Johnson Wildflower Center, University of Texas, Fraxinus americana L. White ash
• Plants for a Future, Fraxinus excelsior Ash, European ash, Common Ash Արխիվացված 2014-07-14 Wayback Machine

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հացենի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հացենի» հոդվածին։

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 326)։