Ռեժիսոր

Կինոռեժիսոր կամ ռեժիսոր, մասնագետ, որը ղեկավարում է ֆիլմի կամ այլ տեսանյութի նկարահանման գործընթացը։ Ռեժիսորը տեսային իրականացնում է սցենարը, ղեկավարում է տեսանյութի արտիստիկ և դրամատիկ ասպեկտները, նաև ուղղորդում նկարահանման աշխատանքային անձնակազմին և օգնում դերասաններին սցենարին ու տեսանյութի էսթետիկային համահունչ աշխատանքի մեջ։

Ռեժիսոր Հերբերտ Բրենոն դերասանուհի Ալլա Նազիմովայի հետ War Brides կինոնկարի վրա աշխատելիս, 1916

Որոշ դեպքերում ֆիլմի ռեժիսորը չունի մեծ ազդեցություն դերասանների վրա, դա կապված է մեծ նախագծերին հատուկ պրոդյուսերի առկայության և նրա պատասխանատվության աստիճանից։ Այս դեպքերում պրոդյուսերն ունի ավելի մեծ ձայնի ազդեցություն և սցենարի մշակման և ֆիլմի վերջնական մոնտաժի մեջ, հաճախ նաև ռեժիսորի հետ կոնֆլիկտի գնով։ Ռեժիսորների և պրոդյուսերների հաճախակի կոնֆլիկտի պատճառ է հանդիսանում պրոդյուսերների «կոմերցիոն» աշխատելաոճն ու եզրը, ինչը չի կարելի ասել ռեժիսորների մեծամասնության մասին։ Նրանց համար ֆիլմի կամ տեսանյութի էսթետիկ և գեղարվեստական արժեքը գերակշռում է քաղաքական և ֆինանսական արժեքներից։

Հեռուստատեսային սերիալների, ծրագրերի և շոուների ռեժիսորների աշխատանքային պատասխանատվությունն ավելի քիչ է քան կինոռեժիսորներինը, այս դեպքերում գործադիր-պրոդյուսերի կողմից արդեն նախագծված և հաստատված է տեսանյութի ոճը, կոնցեպցիան և հետագա զարգացումը, այս պայմաններում ռեժիսորի գործն ավելի նմանվում է կատարողականի քան ստեղծագործականի։ Հետևաբար մեծ էկրանի համար աշխատող՝ ավելի ստեղծագործական պատասխանատվություն կրող ռեժիսորների հոնորարները զգալիորեն բարձր են հեռուստատեսային ռեժիսորներից։

Պատասխանատվություններ

Ինգմար Բերգմանը լուսավորության վրա աշխատելիս, ըստ երևույթի ռենգենային ժապավենը ստուգելիս

Ռեժիսորը պատասխանատու է ֆիլմի կամ տեսանյութի գրեթե բոլոր ստեղծագործական ասպեկտների համար։ Նա ստեղծում է ֆիլմի տեսքը, որոշում թե ինչպես և ինչը պետք է ցուցադրվի, ինչ գույն պետք է ունենա և թե ինչ սերնդի, տարիքի և նախասիրության տեր հանդիսատեսի համար է տվյալ նյութը։ Կարճ ասված ռեժիսորը ֆիլմի պատմողն է։ Նա պատասխանատու է այնպիսի մանրամասների համար ինչպիսիք են՝ տեսախցիկի տեսանկյունը, օպտիկական էֆեկտները, լուսային դիրքորոշումը, դեկորացիաների դիզայնը և դրանց ստեղծման համար համապատասխան խմբի վարձակալումը, համակարգչային հատուկ էֆեկտների մասնագետների հետ աշխատանքը և այլն։ Ռեժիսորը պատասխանատու է դերասանների ընտրության՝ քասթինգի, նրանց խաղի ուղղորդման համար։ Հիմնականում ռեժիսորը մասնակցում է նաև ֆիլմի սցենարային, ֆինանսական, այնուհետև մոնտաժային և հետարտադրական աշխատանքներին։

Տարբեր ռեժիսորներ ունեն իրենց աշխատանքային ոճն ու մոտեցումները, համենայն դեպս նրանք այն կապող օղակն են աշխատանքային խմբի (օպերատորների, պարուսույցների, դիմահարդարողների, համակարգչային մասնագետների և այլն) և դերասանների միջև։ Աշխատանքի ցանկալի արդյունքը բոլոր ռեժիսորների մոտ նույնն է՝ գտնել դերասանների լավագույն խաղի և տեսքի օպտիմալ ներկայացում՝ իմաստի, տեղի, իրադարձության և սցենարային համապատասխանության հարաբերությամբ։ Ռեժիսորները հաճախ օգտագործում են նկարված ուղեցույցեր, նկարահանման ընթացքն ավելի պատկերովոր տեսնելու և տեսախցիկների տեսանկյունները հեշտությամբ ուղղորդելու նպատակով։

Ռեժիսորները մեծ աշխատանք են վարում նաև տեսանյութի հետարտադրական շրջանում։ Մոնտաժային մասնագետի կամ խմբագրի հետ որոշելով թե որ կերպարին ինչ մոտեցման կադրը, ինչ տևողությամբ պետք է ցուցադրվի և այլն։ Ռեժիսորը որոշում է նաև ընդհանուր տեսանյութի գունաուղղման ընթացքը՝ թե ինչ գունային գամմայով պետք է մատուցվի նյութը, տաք թե սառը, համապատասխան տեսանյութի ասելիքի էմոցիոնալ կողմին։ Ռեժիսորները հաճախ մասնակցում են նաև տեսանյութի ձայնամշակմանն ու երաժշտական ընտրությանը, այդ ընթացքը ղեկավարող կա նաև առանձին մասնագիտություն՝ ձայնառեժիսուրան։

Կինոռեժիսուրայի մեթոդներ

Մեթոդները բազում են, սկսնակ ռեժիսորն ինքն էլ կարող է իր սեփական մեթոդը կիրառել, կարևորը ոչ թե մեթոդներն են այլ դրանց արդյունքը՝ լավ ֆիլմը կամ տեսանյութը։ Ստորև օրինակ են բերված մի քանի մեթոդներ տարբեր հանրահայտ ռեժիսորների կողմից կիրառվող։

• Ներկայացնել ընդհանուր թեման և թույլ տալ դերասաններին իմպրովիզել երկխոսություններն ու գործողությունները։

Տվյալ մեթոդը կիրառում են հետևյալ ռեժիսորները՝ Ջոն Կասավետես, Քրիստոֆեր Գեսթ, Սփայք Լի, Վիմ Վենդերս, Ժան Լյուկ Գոդար, Միկլոս Ժանքսո, Ջուդ Ապատով, Ռոբերտ Ալտման և Ֆեդերիկո Ֆելլինի։

• Ղեկավարել գործողության և խոսքի ամեն ասպեկտը՝ հետևելով նախապես հաստատված սցենարին։

Տվյալ մեթոդը կիրառում են հետևյալ ռեժիսորները՝ Սթիվեն Սփիլբերգ, Ջեյմս Քեմերոն, Ջորջ Լուկաս, Ֆրենսիս Ֆորդ Կոպպոլա, Սթենլի Կուբրիկ, Դևիդ Ֆինչեր և Ալֆրեդ Հիչքոք։

• Ռեժիսորներ, որոնք իրենք են գրում սցենարը՝ Վուդի Ալեն, Ինգմար Բերգման, Սթենլի Կուբրիկ, Չառլի Չապլին, Բիլլի Վայլդեր, Դեյվիդ Լինչ, Կոեն եղբայրներ, Պեդրո Ալմոդովար, Քևին Սմիթ, Քվենտին Տարանտինո, Տոդ Ֆիլդ, Պոլ Թոմաս Անդերսոն, Ռեյներ Վերներ Ֆասբինդեր, Սետյաժիտ Ռեյ, Օլիվեր Սթոուն, Թերենս Մալիք, Ջոն Սինգլտոն, Սփայք Լի, Ակիրա Կուրոսավա, Հայաո Միյաձակի, Մ. Նայթ Շյամալան, Բիլի Բոբ Տորնտոն, Էմիր Կուստուրիցա և Ռոբերտ Ռոդրիգեզ։
• Ռեժիսորներ, որոնք իրենք են նկարահանում և մոնտաժում իրենց ֆիլմերը՝ Սթենլի Կուբրիկ, Սթիվեն Սոդերբերգ, Ժոսեֆ Ֆոն Սթենբերգ, Դեյվիդ ինչ, Դոն Կոսկարելլի, Ռոբերտ Ռոդրիգեզ, Գասպար Նոե, Դևիդ Ֆինչեր, Շինյա Ցուկամոտո և Կոեն եղբայրներ։
• Ռեժիսորներ, որոնք գրել են երաժշտություն սեփական ֆիլմերի համար՝ Չառլի Չապլին, Քլինթ Իսթվուդ, Ջոն Կարպենտեր, Սատյաժիտ Ռեյ և Ռոբերտ Ռոդրիգեզ։