Հոու Յիֆան

Հոու Յիֆան (չինարեն՝ 侯逸凡, փետրվարի 27, 1994, Նանկին, Ցզյանսու)^[6][7], չինացի շախմատիստուհի, շախմատի աշխարհի կանանց չեմպիոն (2010—2012, 2013—2015, 2016 թվականից), Չինաստանի ազգային հավաքականի կազմում աշխարհի թիմային առաջնության եռակի չեմպիոն (2007, 2009, 2011)։ Աշխարհի այն երեք չեմպիոնուհիներից է (Ելիզավետա Բիկովա, Սե Ցզյուն և Հոու Յիֆան), որոնք կարողացել են ընդմիջումից հետո հետ բերել շախմատային գահը, ընդ որում՝ դա արել է երկու անգամ (2013, 2016)։

Հոու Յիֆան
չինարեն՝ 侯逸凡
Հոու Յիֆանը 2012 թվականին
Պետություն(ներ)	Չինաստան
Ծննդյան ամսաթիվ	փետրվարի 27, 1994(1994-02-27)[1][2][3] (30 տարեկան)
Ծննդավայր	Նանկին,  Չինաստան
Կոչում	Գրոսմայստեր (2009)
Առավելագույն վարկանիշ	2639 (2012-ի մարտ)
Ներկայիս վարկանիշ	2633
ՖԻԴԵ համար	8602980
365chess	Yifan_Hou
Chesstempo համար	88995
ICCF համար	88995
Մասնակցել է	Ամառային ասիական խաղեր 2010, Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2006[4], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2008[4], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2010[4], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2012[4], Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2014[4] և Կանանց շախմատային օլիմպիադա 2016
Պարգևներ և մրցանակներ	100 կին Women's World Chess Championship? և Հռոդոսի կրթաթոշակ [5]
Hou Yifan Վիքիպահեստում

Կարիերայի սկիզբ

Հոու Յիֆանն իր շախմատային կարիերան սկսել է 6 տարեկանում։ Յիֆանը 10 տարեկանում գնացել է Պեկին, որտեղ շախմատով զբաղվել է Չինաստանի շախմատի կենտրոնում։ Նրա մարզիչը եղել է գրոսմայստեր Ե Ցզյանչուանը։

2003 թվականին Հոու Յիֆանը մասնակցել է և հաղթել աշխարհի աղջիկների մինչև 10 տարեկանների առաջնությունում^[8]։ Առաջնությունը անցկացվել է Հունաստանում։ Յիֆանը 11 հնարավորից վաստակել է 9,5 միավոր։ 2004 թվականին մասնակցել է տղաների մինչև 10 տարեկանների առաջնությանը և գրավել 3-րդ հորիզոնականը^[9]։

2005 թվականին, մասնակցելով Չինաստանի շախմատի առաջնությանը, լրացրել է կանանց գրոսմայստերի առաջին նորմը^[10]։ 2006 թվականի մայիս-հունիս ամիսներին Յիֆանը Չինաստանի հավաքականի կազմում մասնակցել է Թուրինում անցկացվող օլիմպիադային^[11], որտեղ նա 13 հնարավորից վաստակեց 11 միավոր^[12], որից հետո լրացրեց կանանց գրոսմայստերի երկրորդ նորմը։ Այդ ժամանակ Յիֆանը 12 տարեկան և 3 ամսական էր^[13], և դարձավ աշխարհի ամենաերիտասարդ կին գրոսմայստերը։ Պաշտոնապես կանանց գրոսմայստերի կոչմանն արժանացավ 2007 թվականի հունվարին, ՖԻԴԵ-ի նախագահական խորհրդում (Անթալիա, Թուրքիա)^[14][15]։

2007 թվականին Յիֆանը 13 տարեկան հասակում, Չինաստանի շախմատի առաջնությունում հաղթելով՝ դարձավ ամենաերիտասարդ շախմատիստուհին պատմության մեջ, որը հաղթել էր այդ առաջնությունում^[16][17][18]։

«Աերոֆլոտ օփեն 2007» մրցաշարում, որն անցկացվում էր Մոսկվայում^[19], Յիֆանը 9 հնարավորից վաստակեց 3,5 միավոր^[20]։

2007 թվականին Յիֆանը մասնակցեց Վեյկ ան Զեյի մրցաշարին^[21][22]։ C մրցաշարում նա զբաղեցրեց 5-րդ հորիզոնականը։

2008 թվական

2008 թվականին Վեյկ ան Զեյի մրցաշարում 13 հնարավորից վաստակել է 6 միավոր (+3-4=6, վարկանիշը՝ 2598)^[23] և B խմբում կիսել 7-10 հորիզոնականները։

Հոու Յիֆանը 2008 թվականի օգոստոսին: Աշխարհի երիտասարդ շախմատիստների առաջնությունում (Թուրքիա)

2008 թվականին Յիֆանը մասնակցել է Մոսկվայում անցկացվող «Աերոֆլոտ օփեն» մրցաշարին։ Նա 9 հնարավորից վաստակել է 4,5 միավոր (վարկանիշը՝ 2605), գրավել 31-րդ հորիզոնականը և առաջին անգամ լրացրել տղամարդկանց գրոսմայստերի նորմը։

2008 թվականի մարտի 10-20-ին Ստամբուլում մասնակցել է կանանց Bank Atatürk International Women Masters մրցաշարին և դարձել հաղթող՝ 9 հնարավորից վաստակելով 7 միավոր (+5-0=4, վարկանիշը՝ 2674)^[24]:

2008 թվականի հունիսին 2-րդ անգամ է հաղթել Չինաստանի կանանց առաջնությունում։

Նույն թվականի օգոստոսին Հոու Յիֆանը մասնակցել է մինչև 20 տարեկան տղաների աշխարհի առաջնությանը (Այնթապ)։ 13 հնարավորից վաստակելով 9 միավոր (վարկանիշը՝ 2661)^[25] և բաժանելով 3-7-րդ տեղերը՝ նա 2-րդ անգամ լրացրել է տղամարդկանց գրոսմայստերի նորմը։

Հոու Յիֆանը 2008 թվականի նոյեմբերին: Շախմատային օլիմպիադայի ժամանակ (Գերմանիա)

2008 թվականի օգոստոսի 28-ից սեպտեմբերի 28-ը Հոու Յիֆանը Նալչիկում մասնակցել է կանանց աշխարհի առաջնությանը^[26] որն անցկացվել է գավաթային մրցակարգով։ Առաջին փուլում Յիֆանը 2:0 հաշվով հաղթել է եգիպտուհի Մոնու Հալեդին։ Երկրորդ փուլում Յիֆանը 2:0 հաշվով հաղթել է մոնղոլուհի Բաթ Մոնգոնթուլին։ Երրորդ փուլում Յիֆանը մրցում էր Իտալիան ներկայացնող Ելենա Սեդինայի հետ։ Դասական ժամակարգով պարտիաների արդյունքում գրանցվեց ոչ-ոքի՝ 1:1, իսկ արագ շախմատի երկու լրացուցիչ պարտիաներում էլ հաղթեց Յիֆանը։ Ընդհանուր հաշիվը դարձավ 3:1 հօգուտ Յիֆանի։ Չորրորդ փուլում Յիֆանը մրցում էր հայ շախմատիստուհի Լիլիթ Մկրտչյանի հետ։ Չինուհին հաղթեց 1½:½ հաշվով։ Հինգերորդ փուլում Յիֆանը խաղում էր հնդիկ շախմատիստուհի Համփի Կոներուի հետ։ Կոներուի վարկանիշը առաջնության մասնակիցների մեջ ամենաբարձրն էր՝ 2622։ Խաղն ավարտվեց 1:1 հաշվով և շախմատիստուհիները խաղացին լրացուցիչ պարտիաներ, որոնք ևս ավարտվեցին 1:1 հաշվով։ Շախմատիստուհիները խաղացին կայծակնային շախմատի երկու պարտիա, որոնցում հաղթեց Հոուն^[27] և դուրս եկավ եզրափակիչ։ Եզրափակչում Յիֆանի մրցակիցը ռուս շախմատիստուհի Ալեքսանդրա Կոստենյուկն էր։ Եզրափակչում շախմատիստուհիները խաղացին 4 պարտիա. Հոու Յիֆանը պարտվեց 1½-2½ հաշվով (+0-1=3)^[28]:

2008 թվականի նոյեմբերի 12-25-ին Դրեզդենում (Գերմանիա) անցկացվում էր շախմատի համաշխարհային օլիմպիադա^[29]։ Հոու Յիֆանը խաղում էր Չինաստանի հավաքականի առաջին խաղատախտակի վրա։ Նա 11 հնարավորից վաստակեց 7,5 միավոր (+5-1=5) (վարկանիշ՝ 2563)^[30]: Յիֆանն իր խաղատախտակի վրա զբաղեցրեց 3-րդ տեղը՝ հետ մնալով վրացի Մայա Չիբուրդանիձեից և կոլումբիացի Մարտա Բակերոյից^[31]։ Չինաստանի կանանց հավաքականը գրավեց 7-րդ հորիզոնականը։

Օլիմպիադային զուգահեռ Դրեզդենում կայացավ ՖԻԴԵ-ի կոնգրեսը, որը Հոու Յիֆանին պաշտոնապես շնորհեց գրոսմայստերի կոչում։ Հոու Յիֆանը շախմատի ողջ պատմության մեջ դարձավ ամենաերիտասարդ շախմատիստուհին (14 տարեկան 6 ամսական), որ արժանացավ տղամարդկանց գրոսմայստերի կոչմանը^[32]։ Կոչումը շնորհելու պահին (2008 թվականի նոյեմբեր) Յիֆանը ամենաերիտասարդ գրոսմայստերն էր ինչպես կանանց, այնպես տղամարդկանց շրջանում։

2009 թվական

2009 թվականին Վեյկ Ան Զեյի մրցաշարում 13 հնարավորից Յիֆանը վաստակեց 6 միավոր (+3-4=6, վարկանիշ՝ 2619)` B խմբում բաժանելով 9-10-րդ հորիզոնականները^[33]։

2009 թվականի մարտի 5-20-ին Ստամբուլում անցկացվեց ՖԻԴԵ կանանց Գրան Պրիի առաջին մրցաշարը։ Հոու Յիֆանը 11 հնարավորից վաստակեց 8 միավոր (+6-1=4) 2-3-րդ հորիզոնականները բաժանեց հայ գրոսմայստեր Էլինա Դանիելյանի հետ։

2010 թվական

2010 թվականի դեկտեմբերի 2-25-ին Հոու Յիֆանը մասնակցել է աշխարհի կանանց առաջնությանը^[34]։ Առաջնությունն անցկացվում էր Թուրքիայում, գավաթային մրցակարգով։

Առաջին փուլում Յիֆանը 2:0 հաշվով հաղթեց Էկվադորը ներկայացնող Կառլա Սեռանոյին։ Երկրորդ փուլում Յիֆանը 1½:½ հաշվով հաղթեց ռուս շախմատիստուհի Մարինա Ռոմանկոյին։ Երրորդ փուլում իրար հետ պետք է մրցեին չին շախմատիստուհիները` Յիֆանը և Կատարը ներկայացնող Չժու Չենը^[35]։ Հիմնական պարտիաներն ավարտվեցին 1:1 հաշվով, և հաղթողը որոշվեց լրացուցիչ պարտիաներում։ Հոու Յիֆանը արագ շախմատում սպիտակներով հաղթեց, իսկ սևերով ոչ-ոքի խաղաց։ Ընդհանուր հաշիվը՝ 2½:1½^[36]: Չորրորդ փուլում Հոու Յիֆանը 1½:½ հաշվով հաղթեց ուկրաինացի շախմատիստուհի Եկատերինա Լագնոյին։ Հինգերորդ փուլում Յիֆանը խաղաց առաջնությունում ամենաբարձր վարկանիշը (2600) ունեցող հնդիկ Համփի Կոներուի հետ։ Յիֆանը և՛ սպիտակ, և՛ սև խաղաքարերով հաղթանակ տարավ և դուրս եկավ եզրափակիչ^[37]։

Եզրափակչում Յիֆանը հանդիպեց իր հայրենակից Ժուան Լուֆեյի հետ, որը երրորդ փուլում առաջնությունից դուրս էր թողել աշխարհի գործող չեմպիոնուհի Ալեքսանդրա Կոստենյուկին։ Չորս պարտիայից հետո գրանցվեց 2:2 հաշիվը։ Արագ շախմատի լրացուցիչ պարտիաներից հետո գրանցեց ընդհանուր 5:3 հաշիվ, և Հոու Յիֆանը դարձավ աշխարհի չեմպիոն։ 16-ամյա Հոու Յիֆանը դարձավ շախմատի պատմության մեջ ամենաերիտասարդ աշխարհի չեմպիոնուհին^[38]։ Մինչ այդ ամենաերիտասարդ չեմպիոնուհին վրացի շախմատիստուհի Մայա Չիբուրդանիձեն էր, որը 1978 թվականին չեմպիոն էր հռչակվել 17 տարեկանում։

Հոու Յիֆանի վարկանիշը

Ժամանակ	Վարկանիշ	Ծանոթագրություն
01.01.2008	2527	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 5-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 2-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.04.2008	2549	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 4-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 2-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.07.2008	2557	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 4-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 2-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.10.2008	2578	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.01.2009	2571	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.04.2009	2590	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.07.2009	2582	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.09.2009	2585	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.11.2009	2588	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.01.2010	2590	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.03.2010	2570	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.05.2010	2589	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.07.2010	2577	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.09.2010	2578	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.11.2010	2591	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ
01.01.2011	2602	1-ն աշխարհում աղջիկների մեջ, 3-րդն աշխարհում կանանց մեջ, 1-ինը Չինաստանի շախմատիստուհիների մեջ

Վարկանիշի փոփոխության գծապատկեր

Էլոյի վարկանիշի փոփոխություններ^[39][40]

Տարի	Հնվ	Փտր	Մրտ	Ապր	Մայ	Հուն	Հուլ	Օգս	Սեպ	Հոկ	Նոյ	Դեկտ	Տարվա լավագույն	Տարվա վատագույն
2004	2168			2168			2153			2153			2168	2153
2005	2144			2158			2158			2220			2220	2144
2006	2269			2298			2488			2481			2488	2269
2007	2509			2513			2523			2502			2523	2502
2008	2527			2549			2557			2578			2578	2527
2009	2571			2590			2584		2585		2588		2590	2571
2010	2590		2570		2589		2577		2578		2591		2591	2570
2011	2602		2602		2612		2575		2578		2578		2612	2575
2012	2605		2639		2623		2617	2599	2599	2605	2606	2606	2639	2599
2013	2603	2617	2617	2617	2617	2595	2600	2609	2609	2621	2629	2629	2629	2595
2014	2629	2629	2629	2618	2629	2629	2629	2661	2663	2673	2673	2673	2673	2618
2015	2673	2672	2686	2686	2686	2676	2676	2671	2671	2671	2683	2683	2686	2671
2016	2673	2673	2667	2663	2663	2663	2653	2658	2658	2649	2635	2651	2673	2635
2017	2651	2651	2649	2649	2652	2666	2666	2652	2670	2678	2680	2680	2680	2649
2018	2680	2654	2654	2657	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2662	2680	2654
2019	2662	2662	2662	2662	2662	2659	2659	2659	2659	2659	2659	2664	2664	2659
2020	2664	2664	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2658	2664	2658
2021	2658	2658	2658										2658	2658
2022		2658	2650						2638				2658	2638
2023			2628								2632		2632	2628
2024				2633	2632		2633						2633	2632

Ծանոթագրություններ

1. Gregersen E. Encyclopædia Britannica
2. Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
3. https://www.esportsearnings.com/players/female-players
4. OlimpBase
5. Rhodes Scholar Database
6. Profile Արխիվացված 2009-01-04 Wayback Machine, China Chess League
7. «chesspawn.net». chesspawn.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 25-ին.
8. CHN Women Team Ch.2004 – Tournament details
9. CHN Women Team Ch.2004 – CHN, Tournament report; accessed 25 April 2014.
10. World Ladies Tournament in Jinan, chessbase.com; accessed 24 March 2006.
11. ChessBase news article on the Women's World Championship 2006, round two, accessed 24 March 2006.
12. «Women's World Chess Championship 2006». Chessbase.com. 2006 թ․ մարտի 27. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
13. «Hou Beats Former European Champion». China.org.cn. 2006 թ․ մարտի 15. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
14. «Womens World Championship». Chessbase.com. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
15. World Chess Championship (Women) 2006 FIDE Knockout Matches. Ekaterinburg, Russia, III, 2006.
16. Corus Grandmaster Group C Final Standings Արխիվացված 2007-09-28 Wayback Machine; accessed 15 February 2007.
17. «Wijk aan Zee 2007». Chessbase.com. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
18. «Corus, Wijk aan Zee 2007. Round 13 28th January 2007». Chesscenter.com. 2007 թ․ հունվարի 28. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
19. Aeroflot Open C – Tournament details
20. Aeroflot Open C – RUS – Tournament report
21. 8. RUS Team Women's Chmp. – Fide.com
22. «Tomsk leads in the Russian Team Championships». Chessbase.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
23. Wijk R13: Aronian, Carlsen win Wijk aan Zee 2008; accessed 29 January 2008.
24. Bank Atatürk International Women Masters.
25. World junior chess championship.
26. WWCC – Nalchik 2008 – and now there are just four!, fide.com, 9 September 2008
27. WWCC – Nalchik 2008 – and now there are just four!
28. «Чемпионат мира по шахматам среди женщин 2008». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 28-ին.
29. Titles awarded at the 79th FIDE Congress in Dresden, Germany (16–26 November 2008)
30. «Grandmaster GM norms application». Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
31. From the Tournament-Database of Chess-Results Արխիվացված 2011-07-21 Wayback Machine, Olympiad Dresden 2008 Women; accessed 25 April 2014.
32. «Olympiad in Dresden: Closing ceremony and prize giving». Chessbase.com. 2008 թ․ նոյեմբերի 29. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
33. «Wijk R13: Sergey Karjakin wins Wijk aan Zee 2009». Chess News. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
34. «GM Hou Yifan wins Third Kuala Lumpur Open». ChessBase.com. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
35. Mark Crowther (2010 թ․ օգոստոսի 11). «5th FIDE Women Grand Prix Ulaanbaatar 2010». Chess.co.uk. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
36. «Chess-Results Server Chess-results.com». Chess-results.com. 2010 թ․ նոյեմբերի 17. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
37. «Results of the 15th European Club Cup for Women 2010».
38. «The Official Website of the 16th Asian Games». Gz2010.cn. 2010 թ․ հոկտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
39. Էլոյի վարկանիշը ՖԻԴԵ ցանկերից։ Աղբյուրներ՝ fide.com, benoni.de, olimpbase.org
40. Տեխնիկական խնդիրների պատճառով աղյուսակը ժամանակավորապես չի աշխատում։

Շախմատի աշխարհի չեմպիոնուհիներ

Վերա Մենչիկ (1927-1944) | Լյուդմիլա Ռուդենկո (1950-1953) | Ելիզավետա Բիկովա (1953-1956, 1958-1962) | Օլգա Ռուբցովա (1956-1958) | Նոնա Գափրինդաշվիլի (1962-1978) | Մայա Չիբուրդանիձե (1978-1991) | Սե Ցզյուն (1991-1996, 1999-2001) | Ժուժա Պոլգար (1996-1999) | Չժու Չեն (2001-2004) | Անտոանետա Ստեֆանովա (2004-2006) | Սյույ Յուհուա (2006-2008) | Ալեքսանդրա Կոստենյուկ (2008-2010) | Հոու Յիֆան (2010-2012, 2013-2015, 2016-2017) | Աննա Ուշենինա (2012-2013) | Մարիա Մուզիչուկ (2015-2016) | Թան Չժունյի (2017-2018) | Ցզյու Վենցզյուն (2018-ից)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հոու Յիֆան» հոդվածին։