Լիտր

Լիտր (լ, l, L, ℓ), ծավալի չափման միավոր մետրիկ համակարգում։ Լիտրը չի պատկանում ՄՀ-ի չափման միավորներին, սակայն այնպիսի միավորների հետ մեկտեղ, ինչպիսին են ժամը կամ օրը սահմանվում է, որպես «չափման միավոր, որը չի պատկանում ՄՀ-ին, սակայն կարող է օգտագործվել ՄՀ-ի միավորների հետ միասին»։ ՍԻ համակարգում ծավալի չափման միավորն է խորանարդ մետրը (մ³)^[1]։

Մեկ լիտր հավասար է այն խորանարդի ծավալին, որի ամեն մի կողմը հավասար է 10 սմ
1 լիտր ջուր = 1 կգ (4 °C-ի պայմաններում)

Լիտրի մեծությունը

Ապակե բանկաներ ձախից աջ` 250 մլ, 1 լ, 2 լ, 3լ

1 լիտրը հավասար է 1 խորանարդ դեցիմետրի` 1 լ = 1 դմ³ = 0,001 մ³։ Այս սահմանումը ընդունվել է 1964 թվականին Չափումների և կշիռների ընդհանուր համաժողովի 12-րդ նիստում։

Մինչ այդ, 1901 թվականին, 3-րդ Չափումների և կշիռների ընդհանուր համաժողովի որոշմամբ, լիտրը սահմանվել էր, որպես 1 կգ մաքուր ջրի ծավալ նորմալ մթնոլորտային ճնշման (760 մմ. ս. ս.) և ջրի առավելագույն խտության ջերմաստիճանի (3,98 °C) պայմաններում։ Այսպիսով, 1 լիտրի ծավալը ընդունվել էր 1,000028 դմ³։

Անվանման ծագումը

Պատմականորեն «լիտր» անվանումը ծագում է հին ֆրանսիական ծավալի չափման միավորից՝ «լիտրոն»-ից (ֆր.՝ litron), որը հավասար էր ժամանակակից լիտրի 0,831018-ին։ «Լիտրոն» անվանումը, իր հերթին, ծագել է լայնորեն ընդունված հունա-լատինական «litra» արմատից։

Այլ միավորների հետ հարաբերությունը

Մետրական միավորներ

Հայաստանում, որպես օրենք, օգտագործվում է լիտրի ածանցյալներ՝ միլիլիտրը (մլ, ml), դեկալիտր (դալ, dal), ինչպես նաև մետրական միավորները՝ խորանարդ մետրը և այլն։

Միավորի աստիճաններ	Անվանումը	Նշանը		Համարժեք ծավալը			Միավորի մասեր	Անվանումը	Նշանը		Համարժեք ծավալը
100 L	լիտր	l (ℓ)	L	դմ3	խորանարդ դեցիմետր
101 L	դեկալիտր (դալ)	dal	daL	101 դմ3	10 խորանարդ դեցիմետր		10−1 L	դեցիլիտր	dl	dL	102 սմ3	100 խորանարդ սանտիմետր
102 L	հեկտոլիտր	hl (Հլ)	hL	102 դմ3	100 խորանարդ դեցիմետր		10−2 L	սանտիլիտր	cl	cL	101 սմ3	10 խորանարդ սանտիմետր
103 L	կիլոլիտր (խորանարդ մետր)	kl	kL	մ3	խորանարդ մետր		10−3 L	միլիլիտր	ml	mL	սմ3	խորանարդ սանտիմետր
106 L	մեգալիտր	Ml	ML	դամ3	խորանարդ դեկամետր		10−6 L	միկրոլիտր	µl	µL	Մմ3	խորանարդ միլիմետր
109 L	գիգալիտր	Gl	GL	հմ3	խորանարդ հեկտոմետր		10−9 L	նանոլիտր	nl	nL	106 µմ3	միլիոն խորանարդ միկրոմետր
1012 L	տերալիտր	Tl	TL	կմ3	խորանարդ կիլոմետր		10−12 L	պիկոլիտր	pl	pL	103 µմ3	հազար խորանարդ միկրոմետր
1015 L	պետալիտր	Pl	PL	103 կմ3	հազար խորանարդ կիլոմետր		10−15 L	ֆեմտոլիտր	fl	fL	µմ3	խորանարդ միկրոմետր
1018 L	էկզալիտր	El	EL	106 կմ3	միլիոն խորանարդ կիլոմետր		10−18 L	ատտոլիտր	al	aL	106 նմ3	միլիոն խորանարդ նանոմետր
1021 L	զետալիտր	Zl	ZL	Մմ3	խորանարդ մեգամետր		10−21 L	զեպտոլիտր	zl	zL	103 նմ3	հազար խորանարդ նանոմետր
1024 L	յոտալիտր	Yl	YL	103 Մմ3	հազար խորանարդ մեգամետր		10−24 L	յոկտոլիտր	yl	yL	նմ3	խորանարդ նանոմետր

Ոչ մետրիկ միավորներ

Մետրիկ	Մոտավոր արժեքը	Ոչ մետրիկ	Չափման համակարգը	Ոչ մետրիկ	Համարժեքը մետրիկում
1 լ	≈ 0.87987699	կվարտ	անգլիական	1 կվարտ	≡ 1,1365225 լ
1 լ	≈ 1.056688	կվարտ ամեր.	ամերիկյան	1 կվարտ ամեր.	≡ 0,946352946 լ
1 լ	≈ 1.75975326	պինտ	անգլիական	1 պինտ	≡ 0,56826125 լ
1 լ	≈ 2.11337641	պինտ ամեր.	ամերիկյան	1 պինտ ամեր.	≡ 0,473176473 լ
1 լ	≈ 0.21997	գալլոն	անգլիական	1 գալլոն	≡ 4,54609 լ
1 լ	≈ 0,2642	գալլոն ամեր.	ամերիկյան	1 գալլոն ամեր.	≡ 3,785 լ
1 լ	≈ 0.0353146667	խորանարդ ֆուտ		1 խորանարդ ֆուտ	≡ 28,316846592 լ
1 լ	≈ 61.0237441	խորանարդ դյույմ		1 խորանարդ դյույմ	≡ 0,01638706 լ
1 լ	≈ 33.8140	օունս ամեր.	ամերիկյան	1 օունս ամեր.	≡ 29,5735295625 մլ
1 լ	≈ 35.1950	օունս	անգլիական	1 օունս	≡ 28,4130625 մլ

Ծանոթագրություններ

1. Bureau International des Poids et Mesures, 2006(չաշխատող հղում) , p. 124. («Days» and «hours» are examples of other non-SI units that SI accepts.)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 636)։