Լեռնաշղթա, աշխարհագրական կառուցվածք, որը բաղկացած է լեռներից կամ բլուրներից, որոնք որոշակի տարածության վրա կազմում են շարունակական բարձրացված գագաթ։ Լեռնաշղթայի լանջերը զառիթափվում են նեղ գագաթի երկու կողմերից։ Ամենաբարձր կետերով ձևավորված գագաթի երկայնքով ներքև ընկած մասը, որը գտնվում է երկու սարերի արանքում, կոչվում է լեռնալանջ։ Լեռնաշղթաները սովորաբար անվանում են բլուրներ կամ լեռներ՝ կախված չափից։
Լեռնաշղթա ՃապոնիայումԱպալաչյան լեռների մեջ շերտագրական լեռնաշղթա:Թույաների լանջերը լեռնաշղթա են կազմելՊիրին լեռան գլխավոր լեռնաշղթա - տեսարան Կոնչետոյի եզրից դեպի Վիհրեն և Կուտելո բրգաձեւ գագաթները
Կան լեռնաշղթաների մի քանի տեսակներ՝
Դենդրիտիկ լեռնաղթա․ Տիպիկ մասնատված սարավանդային տեղանքներում առաջացած լեռնաշղթաներ։ Դրանք ամենատարածված լեռնաշղթաներն են։ Այս լեռնաշղթաները սովորաբար իրենցից ներկայացնում են մի փոքր ավելի էրոզիադիմացկուն ապար, որոնք հաճախ պահպանվում են հովտային միացումների շնոհիվ։
Շերտագրական լեռնաշղթա․ Լեռնաշղթայի և հովտային Ապալաչների նման վայրերում ձևավորվում են երկար, հավասար ուղիղ լեռնաշղթաներ, քանի որ դրանք բառացիորեն ծալված շերտերի ավելի դիմացկուն,չքայքայված եզրերն են։ Նման լեռնաշղթաները առաջացել են այնպիսի տեղերում, ինչպիսին է Բլեք Հիլսը, որտեղ լեռնաշղթաները կազմում են համակենտրոն շրջանակներ մագմատիկ ապարների շուրջ։ Երբեմն այս լեռնաշղթաներն անվանում են «հոգբեք լեռնաշղթա»։
Միջինօվկիանոսային լեռնաշղթա ․ Աշխարհի տեկտոնական տարածման գոտիներում, ինչպիսին է Միջատլանտյան լեռնաշղթան, հրաբխային ակտիվությունը ձևավորում է նոր հող տեկտոնական սահմանների միջև՝ ստեղծելով հրաբխային լեռնաշղթաներ։ Իզոստատիկ կարգավորումը և էրոզիան աստիճանաբար նվազեցնում են գոտուց հեռացող բարձունքները։
Խառնարանների լեռնաշղթաներ․ Երկնաքարի խոշոր հարվածները սովորաբար առաջացնում են մեծ հարվածային խառնարաններ, որոնք պատված են շրջանաձև լեռնաշղթաներով։
Հրաբխային խառնարան / կալդերայի լեռնաշղթաներ. Խոշոր հրաբուխները հաճախ իրենց ետևում են թողնում հրաբխային խառնարան / կալդերա, որը պատված է շրջանաձև լեռնաշղթաներով։
Խզումային խախտումներով լեռնաշղթաներ․ Խզումային խախտումները հաճախ ձգումներ են առաջացնում։ Երբեմն ճեղքերի գագաթները ոչ թե սարահարթեր են ստեղծում, այլ հետ են թեքվում այնպես, որ ճաղերի եզրերը գագաթներ են կազմում։
Դյունային լեռնաշղթաներ․ Լեռնաշղթայի լայնածավալ գործունեության վայրերում, դյուների որոշակի տեսակներ հանգեցնում են ավազի լեռնաշղթաների։
Մորեներ և էսկերներ․ Սառցադաշտային ակտիվությունը կարող է լեռնաշղթաներ թողնել՝ մորեններ և էսկերների տեսքով։ Արետեն ժայռի բարակ լեռնաշղթա է, որը ձևավորվում է սառցադաշտային էրոզիայի արդյունքում:.
Հրաբխային ենթասառցադաշտային լեռնաշղթաներ. Ենթասառցադաշտային հրաբուխներից շատերը լեռնաշղթայի նման կազմավորումներ են ստեղծում, երբ լավան ժայթքում է հաստ սառցադաշտի վրա։
Shutter լեռնաշղթա․ shutter լեռնաշղթան այն լեռնաշղթան է, որ շարժվում է խզումային խախտման գծով՝ արգելափակելով կամ շեղելով ջրահեռացումը։ Սովորաբար, Shutter լեռնաշղթան հովիտ է ստեղծում, որը համապատասխանում է այն առաջացրած խզվածքի հավասարեցմանը։
Ճնշման լեռնաշղթա․ Նաև հայտնի է որպես tumuli, սովորաբար առաջանում է լավայի հոսքերում, հատկապես, երբ ընդերքի տակ դանդաղաշարժ լավան բարձրանում է։ Փխրուն ընդերքը սովորաբար ճեղքեր է առաջ բերում միջուկը դուրս մղելու համար՝ դրանով իսկ կենտրոնական ճեղքվածք ստեղծելով լեռան երկարությամբ[1]։ Սառցալեռնաշղթան առաջանում է սառույցի ծածկույթում։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 583)։
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
