Ժամացույցի աշտարակ (Վիբորգ)

Ժամացույցի աշտարակ (ռուս.՝ Часовая башня), աշտարակ Վիբորգում, որը գերիշխող դիրք է գրավում Հին քաղաքում, մայր տաճարի նախկին զանգակատունը։

Պատմություն

Ներկայիս աշտարակի ստորին հարկաշարքը կառուցվել է 1494 թվականին, որն ի սկզբանե Վիբորգի մայր տաճարի զանգակատունն է եղել (ավերվել է խորհրդա-ֆիննական պատերազմի ժամանակ)։ Պատերն ունեն 1,6 մ հաստություն, պատրաստված է գլաքարով և կրաշաղախով։

17-րդ դարի վերջին երրորդում հրդեհից վնասված աշտարակը նորոգվել և վերակառուցվել է ութանկյուն տեսքով։ 1660 թվականին զանգակատան վրա ժամացույց է տեղադրվել։

1738 թվականին հերթական քաղաքային հրդեհը ոչնչացրել է աշտարակի սրաձողը և 9 զանգերը։ Կայսրուհի Աննա Յոաննովնայի հրամանով անհրաժեշտ միջոցներ են հատկացվել աշտարակը վերանորոգելու համար Վիբորգի մաքսատների կողմից հավաքագրվող վճարներից։ 1753 թվականին աշտարակի վրա տեղադրվել է Ստոկհոլմում ձեռք բերված զանգերով ժամացույցը։ Աշտարակի ներսում աստիճանների թռիչքների միջև կառուցվել էր փայտե հորան, որի երկայնքով իջնում էին ծանր կշռաքարեր և դրանց միջոցով աշխատում էր ժամացույցի մեխանիզմը։

1793 թվականի հրդեհից հետո Յոհան Բրոքմանի նախագծով աշտարակը վերակառուցվել է, դասականության ոճով կառուցվել է երրորդ հարկաշարքը, որն օգտագործվել է որպես հրդեհադիտանոց։ Աշտարակի բարձրությունը հասնում էր 25 մետրի։ Եկատերինա II-ը քաղաքին նվիրել է տագնապի զանգ` ընծայագրով, որը պահպանվել է ժամացույցի աշտարակի վրա մինչ օրս, իսկ դրա զանգը լսվում է ավելի քան երկու դար։ 18-րդ դարի վերջին որոշ ժամանակ աշտարակը ծառայում էր որպես Սպասո Պրեօբրաժենսկու տաճարի զանգակատուն, որն այնուհետև կառուցեց իր սեփական զանգակատունը։ Վերջին անգամ ժամացույցի մեխանիզմը փոխարինվել է 1848 թվականին և անխափան աշխատում է մինչ օրս։ Ժամացույցի աշտարակի տեսարանի շնորհիվ, 19-րդ դարի կեսերին Վոդնայա Զաստավա փողոցին շնորհվել է «Ֆինլանդիայի ամենագեղեցիկ փողոց» պատվավոր կոչումը^[1]։

Աշտարակը կարելի է տեսնել խորհրդային «Սաննիկովի երկիր» ֆիլմի դրվագներից մեկում (տեսարան, երբ արկածախնդիր Կրեստովսկին աչքերը կապած բարձրանում է աշտարակը)։ 1974-1981 թվականներին իրականացվել է աշտարակի և դիտակետի սարքավորումների վերականգնում։ Վերականգնումն իրականացվել է նախագծային առաջարկություններից շեղումներով, բայց պահպանել է աշտարակի տեսքը։ Հետագա տասնամյակների ընթացքում, անբավարար պահպանման և եղանակային անբարենպաստ պայմանների պատճառով, Հին մայր տաճարի նախկին զանգակատունը հայտնվեց վթարային վիճակում^[2][3]։ Անհրաժեշտություն առաջացավ իրականացնել հերթական վերականգնողական աշխատանքները, որոնք ավարտվեցին 2019 թվականին։ Վերականգնվեցին ճակատների պատերը, դեկորատիվ տարրերը, քարե երեսապատումը, ինչպես նաև ներքին հարդարանքը և ժամացույցի մեխանիզմը։ Աշտարակի ժամացույցի մեխանիզմի գործարկումն իրականացրել է անձամբ Լենինգրադի մարզի նահանգապետ Ալեքսանդր Դրոզդենկոն։

Աշտարակն իր արտացոլումն է գտել 17-րդ դարի և 21-րդ դարասկզբի նկարիչների բազմաթիվ ստեղծագործություններում^[4]։ Հաճախ ոչ միայն Վիբորգի ամրոցը, այլ նաև ժամացույցի աշտարակը նկարիչների նկարներում դառնում է Վիբորգի խորհրդանիշ։ Այն ունի հատուկ ընդգծված դիրք, և ստեղծագործությունների կոմպոզիցիայում ժամացույցի աշտարակը ներկայացվում է որպես ճարտարապետական տեսանկյունից գերակշռող դիրք ունեցող^[5]։

Պատկերասրահ

• 
  Кафедральный собор с колокольней (справа) в 1642 году
• 
  Տեսարան արևմտյան կողմից, 1941 թվական
• 
  Տեսարան հյուսիսային կողմից
• 
  Աշտարակի տեսքը Վիբորգի ամրոցից
• 
  Տեսքը 2019 թվականի վերականգնումից հետո

Ծանոթագրություններ

1. От Часовой башни городу достался часовой механизм
2. «Часовая башня Выборга ожидает восстановительных работ». Телеканал «Культура». 2014 թ․ դեկտեմբերի 25. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունվարի 5-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.
3. Березовская, Елена; Соловьёва, Светлана (2015 թ․ հունվարի 23). «Часы на башне в Выборге могут вновь пойти только через 8 лет». iVyborg.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ դեկտեմբերի 25-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
4. Мартынова А.Г. Выборг, парк Монрепо и окрестности в творчестве художников XVI – XIX вв.. — СПб: Принт, 2018. — С. 83. — 304 с. с. — ISBN 978-5-901724-68-2
5. Мартынова А.Г. Место выборгской темы в художественной жизни Финляндии // Сборник международной научно – практической конференции XX Юбилейных Царскосельских чтений (20 – 21 апреля 2016 г.) : журнал. — 2016. — Т. 1. — С. 165—168.

Գրականություն

• Неувонен П., Пёюхья Т., Мустонен Т. Выборг. Архитектурный путеводитель / Пер. Л. Кудрявцевой. — 2-е изд. — Выборг: «СН», 2008. — 160 с. — ISBN 5-900096-06-8
• Кепп Е. Е. Выборг. Художественные достопримечательности / Ред. О. В. Казаков. — Выборг: «Фантакт», 1992. — 200 с.

Արտաքին հղումներ

• Фотогалерея Часовой башни