Ընկերքավորներ

Ընկերքավորներ կամ բարձրակարգ կաթնասուններ (լատին․՝ Eutheria, Huxley, 1880, εὖ - «լիովին», «ամբողջովին» և θήρ - «գիշատիչ», «կենդանիներ», լատին․՝ Placentalia, placenta - «բլիթ») կենդանածին կաթնասունների ենթադաս։ Բնորոշ են ավելի բարձր կազմակերպվածությամբ և էկոլոգիա-մորֆոլոգիական բազմազանությամբ։

Ընկերքավորներ
Դասակարգում
Թագավորություն	Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին	Քորդավորներ (Chordata)
Ենթատիպ	Ողնաշարավորներ (Vertebrata)
Ինֆրատիպ	Gnathostomata
Վերնադաս	Չորքոտանիներ (Tetrapoda)
Դաս	Կաթնասուն (Mammalia)
Ենթադաս	Գազաններ (Theria)
Ինֆրադաս	Ընկերքավորներ (Placentalia) Owen, 1837

Ընկերքավորները ձվածին կաթնասուններից և պարկավորներից տարբերվում են հետևյալ առանձնահատկություններով.

• խիստ զարգացած են գլխուղեղի մեծ կիսագնդերը,
• սաղմնային զարգացման ընթացքում գոյանում է ընկերքը,
• մարմնի ջերմաստիճանը բարձր է և կայուն։

Տարածում

Ընկերքավորները կաթնասունների ամենազարգացած և բազմազան խումբն են^[1]։ Տարածված են բոլոր մայրցամաքներում և հարմարվել են տարբեր կենսապայմանների։ Ընդգրկում են անհետացած 14 և ժամանակակից 17 կարգեր՝ մոտ 3700 տեսակներով։

Դասակարգում

Ներկայումս ընկերքավորները կաթնասունների ամենազարգացած և բազմազան խումբն են։

Ընկերքավորները բաժանվում են 4 ենթակարգի մեջ։

Eutheria     Euarchontoglires     Laurasiatheria       Xenarthra     Afrotheria

• Afrotheria. կաթնասունների կարգ։ Հնագույն ներկայացուցիչները համեմատաբար փոքր են եղել, իսկ այժմ ցամաքային ամենախոշոր կենդանիներն են։ Տեսակին պատկանում են՝ Tubulidentata, Hyracoidea, Sirenia, Կնճիթավորներ (Proboscidea), Macroscelidea և Afrosoricida։
• Exafroplacentalia (Notolegia).
  • Xenarthra
  • Boreoeutheria
    • Laurasiatheria
    • Euarchontoglires

Դասեր որոնք չունեն հստակ դասակարգում.

• † Acristatherium - կաթնասուն կենդանի, ապրել են կավճի դարաշրջանում 125-123 միլիոն տարի առաջ, Չինաստանի տարածքում։
• † Carodnia - կաթնասուն կենդանի, ապրել է մոտ 57-55 միլիոն տարի Արգենտինայի տարածքում։
• † Deccanolestes - բրածո կաթնասունների տեսակ^[2].
• † Deltatherium
• † Eomaia
• † Eozhelestes
• † Horolodectes
• † Juramaia
• † Paleotomus
• † Paranyctoides
• † Prokennalestes

Տես նաև

• Leptictidium

Ծանոթագրություններ

1. Archibald JD, Averianov AO, Ekdale EG (November 2001). «Late Cretaceous relatives of rabbits, rodents, and other extant eutherian mammals». Nature. 414 (6859): 62–5. doi:10.1038/35102048. PMID 11689942.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
2. J. R. Wible, G. W. Rougier, M. J. Novacek and R. J. Asher. 2007. Cretaceous eutherians and Laurasian origin for placental mammals near the K/T boundary. Nature 447:1003-1006.

Գրականություն

• Murphy W. J., E. Eizirik, W. E. Johnson, Y. P. Zhang, O. A. Ryder, S. J. O’Brien, 2001a. Molecular phylogenetics and the origins of placental mammals Nature 409։614-618.
• Ulfur Arnason, et al. Mammalian mitogenomic relationships and the root of the eutherian tree. Proceedings of the National Academy of Science 99։ 8151-8156. Արխիվացված 2008-05-17 Wayback Machine
• Jan Ole Kriegs, Gennady Churakov, Jerzy Jurka, Jürgen Brosius, and Jürgen Schmitz (2007) Evolutionary history of 7SL RNA-derived SINEs in Supraprimates. Trends in Genetics 23 (4)։ 158—161 (PDF version Արխիվացված 2007-08-03 Wayback Machine)
• Goodman, M., Czelusniak, J., Page, S. & Meireles։ Where DNA Sequences Place Homo sapiens in a Phylogenetic Classification of Primates.
• McKenna, Bell։ Classification of Mammal։ Above the Species Level

Արտաքին հղումներ

• Evolution of the mammalian placenta revealed by phylogenetic analysis Արխիվացված 2013-08-26 Wayback Machine (անգլ.)
• Կենդանիների նախնիները, որոնք ապրել են մոտ 16 մլն տարի
• 29 կաթնասունների գենոմների համեմատությունը
• Ֆիլոգենետիկ տեսակներ

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 108)։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ընկերքավորներ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ընկերքավորներ» հոդվածին։