Էմիլ Ֆրանսուա Զոլա (ֆր.՝ Émile Zola [emil zɔˈla]), ապրիլի 2, 1840[2][3][4][…], rue Saint-Joseph - սեպտեմբերի 29, 1902[3][2][4][…], Փարիզ, Ֆրանսիա[2][5][6][…]), ֆրանսիացի գրող, հրապարակախոս, քաղաքական գործիչ։ Էմիլ Ֆրանսուա Զոլան եղել է XIX դարի 2-րդ կեսի ռեալիզմի ամենավառ ներկայացուցիչներից մեկը, նատուրալիստական շարժման առաջնորդն ու տեսաբանը։
Էմիլ Զոլա ֆր.՝ Émile Zola | |
|---|---|
 | |
| Ծննդյան անուն | ֆր.՝ Émile Édouard Charles Antoine Zola[1] |
| Ծնվել է | ապրիլի 2, 1840[2][3][4][…] |
| Ծննդավայր | rue Saint-Joseph |
| Վախճանվել է | սեպտեմբերի 29, 1902[3][2][4][…] (62 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Փարիզ, Ֆրանսիա[2][5][6][…] |
| Գերեզման | Պանթեոն (Փարիզ)[7] |
| Մասնագիտություն | քաղաքական թղթակից, արվեստի քննադատ, վիպասան, ակնարկագիր, դրամատուրգ, վիպասան, գրական քննադատ, թատերական քննադատ, լրագրող, գրող, բանաստեղծ, լուսանկարիչ և լիբրետիստ |
| Լեզու | ֆրանսերեն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Ֆրանսիա |
| Գրական ուղղություններ | նատուրալիզմ և Ազատամտականություն |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Ռուգոն-Մակկարներ, Թերեզ Ռաքեն, Ես մեղադրում եմ և Նանա |
| Պարգևներ | |
| Ամուսին | Ալեքսանդրին Զոլա |
| Համատեղ ապրող | Ժաննա Ռոզրոտ[10] |
| Զավակներ | Ժակ Ռոզրոտ և Դենիզ Ռոզրոտ |
Ներշնչվել է
| |
 | |
| Էմիլ Զոլա Վիքիքաղվածքում | |
| Էմիլ Զոլա Վիքիդարանում | |
 Émile Zola Վիքիպահեստում | |
Ֆրանսիական քաղաքացիությամբ իտալական ծագմամբ ինժեների որդին իր գրական ստեղծագործական գործունեությունը սկսել է որպես լրագրող՝ համագործակցելով «L’Evénement», «Le Figaro», «Le Rappel», «Tribune» թերթերի հետ։ Նրա առաջին վեպերից շատերը, այդ թվում՝ «Մարսելյան գաղտնիքներ»-ը (Les mystères de Marseille, 1867) վեպ-թերթոններ էին։ Զոլայի ակտիվ քաղաքական գործունեության մասին են վկայում պարբերաբար թերթերում հրատարակված նրա հոդվածների «Իմ ատելությունը»(«Mes haines»,1866), «Արշավանք»(«Une campagne»,1881), «Նոր Արշավանք»(«Nouvelle campagne»,1886) ժողովածուները։
Զոլան հայտնի է որպես ինդուստրիալ հասարակության ժամանակաշրջանում լիբերալիզմի հետևորդ։ Հատկապես Դրեյֆուսի դատավարության գործում նրա մասնակցությունը և որպես արդյունք տպագրված «Ես մեղադրում եմ» («J’accuse») հոդվածը դարձան 1898-ին դեպի Անգլիա արտաքսման պատճառ։
Ստեղծագործություններ
էմիլ Զոլայի առաջին ստեղծագործությունները տպագրվել են 1800-ական թվականներին «Հեքիաթներ Նինոնին» (Contes à Ninon, 1864), «Կլոդի խոստովանությունը» (Le confession de Claude, 1865), «Մահացած կնոջ կտակարանը» (Le vœu d'une morte, 1866), «Մարսելյան գաղտնիքներ» (Les mystères de Marseille)։ Առավել լուրջ վեպերից են «Թերեզ Ռաքեն»[11] (Thérèse Raquin, 1867), «Ռուգոն-Մակկարներ» ( Les Rougon-Macauquarts) քսանհատորյակը։ Այստեղ Զոլան ցույց է տալիս, թե ինչպես են ժառանգականության օրենքներն ազդում Ռուգոն-Մակկարների ընտանիքի յուրաքանչյուր անդամի վրա։ Քսանհատորյակի վերջին վեպն ներառում է Ռուգոն-Մակկարների տոհմածառը, որը յուրօրինակ ուղեցույց է ծառայում ազգակցկան կապերի խճճված լաբիրինթոսում։ Քսանհատորյակում նկարագրված է ֆրանսիական մանր բուրժուազիայի քաղքենի կյանքն ու առօրյան։
Հետագայում հրատարակվում են «Ապրելու բերկրանք» («La joie de vivre»,1884), «Սիրո էջ» («Une page d'amour»,1878) «Երազանք»(«Լe rêve»,1888) վեպերը։ Զոլայի ստեղծագործական կյանքում այս շրջանը կոչվում է «վարդագույն շրջան»։
Քաղքենիության թեման շարունակվում է նաև «Աբբա Մուրեյի հանցագործությունը» (La faute de l'abbe Mouret 1875), «Պլասանի գրավումը»(La conquête de Plassans 1874), «Հրեշ մարդը» (La bête humaine 1890), «Կանացի երջանկություն»(Au bonheur des dames, 1883), «Ավար»(La curée, 1872), «Փող»[12] (L'argent 1891) վեպերում, որոնց քաղքենիության գերի, բուրժուա հերոսների համար բաղձալի ունեցվածքի ու ապահովվածության կորստի հետ մեկտեղ փլուզվում է ողջ աշխարհը։ Մանր բուրժուազիայի թեման «Ծուղակ» (L'assomoir, 1877) և «Ժերմինալ» (Germinal, 1885) վեպերում փոխարինվում է արդեն պրոլետար, բանվոր դասակարգի հոգսերով և խնդիրներով։ Այս դասակարգի կենցաղն ու ապրելակերպը Զոլայի ստեղծագործություններում հասցված է ծայրահեղ պեսիմիզմի, որոնցում բոլոր հերոսներին բնորոշ է տարակուսանքն ու ճակատագրի նկատմամբ անզորությունը։
Իրականության այսպիսի ողբերգական ընդունումը և քաղքենիության նկատմամբ սենտիմենտալ վերաբերմունքը բնորոշ է Զոլայի ստեղծագործական ոճին։ Զոլայի հաջորդ շրջանի ստեղծագործական ոճը գիտական է։ Նա ձգտում է գրականությունն համաձայնեցնել գիտության զարգացվածության մակարդակի հետ։ Նրա նոր մոտեցումը հիմնավորում ստացավ «Փորձարարական վեպ» (Le roman expérimental, 1880)վեպում, որտեղ միաձումվում են գիտական և գեղարվեստական մոտեցումները։ էմիլ Զոլան գրել է. « «Փորձարարական վեպ»-ը մեր դարաշրջանի գիտական էվոլյուցիայի տրամաբանական հետևանքն է»։
Ստեղծագործությունների գիտական կառուցման հարցում Զոլան ֆետիշիստ էր, այդ մոտեցումը վառ արտահայտված է նրա անավարտ «Ավետարան» շարքում («Պտղաբերություն» (Fécondité, 1899), «Աշխատանք» (Travail, 1901), «Ճշմարտություն» (Vérité, 1902))։ «Ավետարաններ» շարքին նախորդել է «Քաղաքներ» եռագրությունը («Լուրդ» ((Lourdes,1894),«Հռոմ» (Rome,1896),«Փարիզ» (Paris,1898))։
Էմիլ Զոլայի մահը
Զոլան մահացել է 1902 թվականի սեպտեմբերի 29-ին Փարիզում՝ գազի թունավորումից, ըստ պաշտոնական տվյալների՝ ծխնելույզի օդամղիչի անսարքության պատճառով։ Ժամանակակիցների կողմից Զոլայի դիտավորյալ սպանության մասին վարկածը ոստիկանության կողմից անհիմն է ճանաչվել։
Ծանոթագրություններ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
