Եբրայերենի այբուբեն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
From Wikipedia, the free encyclopedia
Եբրայերենի այբուբեն կամ հրեական գիր, բաղկացած է արամեական ծագում ունեցող 22 տառերից, որոնք հայտնի են նաև «քառակուսի գիր» անունով։ Գործածվում է եբրայերենում, իդիշում և հրեական այլ լեզուներում։ Ինչպես և սեմական լեզուների մեծամասնության գիրը, եբրայական գրի ուղղությունն աջից ձախ է։ Արդյունքում եբրայերեն գրքերը սկսվում են այնտեղ, որտեղ այլ լեզուներով գրվածներն ավարտվում են։
Եբրայերենի այբուբեն | |
---|---|
Տեսակ | կոնսոնանտային գիր (աբջադ), միատառ այբուբեն, բնագիր և Այբուբեն ՝ հիմնված եբրայերեն գրերի վրա |
Կազմված է | י, מ ם և ל |
Ժառանգված համակարգ | արամյան գրեր |
ISO 15924 | Hebr |
Hebrew alphabet Վիքիպահեստում |
Եբրայական գիրը բաղաձայնային է՝ տառերը մեծ մասամբ նշում են բաղաձայն հնչյունները, նաև այն ձայնավորները, որոնք հին եբրայերենում երկար էին։ Եբրայերեն տառերը չեն բաժանվում մեծատառերի ու փոքրատառերի, սակայն մեծապես տարբերվում են տպագիր ու ձեռագիր տառերը։ Տառերն ունեն նաև թվային արժեք։ Հին եբրայերենի հետ համեմատած՝ տառերի հնչյունական որակն արդի եբրայերենում կրել է որոշ փոփոխություններ, քանի որ արդի եբրայերենն ամբողջությամբ չի պահպանել հին եբրայերենի հնչյունական համակարգը։
Եբրայերենի մնացած ձայնավորները նշվում են կետերից ու գծիկներից կազմված հատուկ նշաններով՝ ձայնանիշերով (եբրայերեն՝ նեկուդոթ), որոնք, բացի մեկից, դրվում են տառի տակ և ընթերցվում նրանից հետո։ Ձայնանիշերով գրությունը կոչվում է ձայնավորված գրություն։ Այս գրությամբ, որպես կանոն, տպվում են բանաստեղծական ժողովածուները, կրոնական ու մանկական գրքերը, եբրայերեն լեզվի ուսումնական ձեռնարկներն ու բառարանները։ Այդուհանդերձ, տեքստերի մեծ մասը ձայնանիշեր չունի, իսկ այսպիսի գրությունը կոչվում է չձայնավորված։
Տառ | Թվային արժեք | Անվանումը | Տառադարձություն | Արտասանությունը (МФА) | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
№ | Սկիզբ | Վերջ | Ստանդարտ | Աշքենազյան | Իվրիտ | Հայկական | Միջազգային | Պարզեցված | Իսրաելյան | Աշքենազյան | Սեֆերիդյան | Վերականգնված | ||
Միշնային | Աստվածա- շնչային | |||||||||||||
1 | א | 1 | Ալեֆ | Ալեֆ | אָלֶף | ', ա, ե | ʾ | ' | [ ʔ, - ] | [ — ] | [ ʔ, - ] | [ ʔ, - ] | [ʔ ] | |
2 | ב | 2 | Բեթ (Վեթ) | Բեյս (Վեյս) | בֵּית | բ, վ | b, ḇ | b, v | [ b, v ] | [b, v~v̥ ] | [ b, b~β~v ] | [ b, β ] | [ b ] | |
3 | ג | 3 | Գիմել | Գիմլ | גִימֶל | գ | g, ḡ | g | [ ɡ ] | [ɡ~ɡ ̊] | [ ɡ, ɡ~ɣ ] | [ ɡ, ɣ ] | [ ɡ ] | |
4 | ד | 4 | Դալեթ | Դոլես | דָלֶת | դ | d, ḏ | d | [ d ] | [ d~d̥ ̊] | [ d̪~ð ] | [ d̪, ð ] | [ d ̪] | |
5 | ה | 5 | Հե | Հեյ | הֵא | հ | h, Ḏ | h | [ h~ʔ, - ] | [ h, — ] | [ h, — ] | [ h, — ] | [ h ] | |
6 | ו | 6 | Վավ | Վով | וָו | վ | w | w | [ v ] | [ v~v̥ ] | [ v ] | [ w ] | [ w ] | |
7 | ז | 7 | Զաին | Զաին | זַיִן | զ | z | z | [ z ] | [ z~z̥ ] | [ z ] | [ z ] | [ dz ] | |
8 | ח | 8 | Խեթ | Խես | חֵית | խ | ḥ | h՝, x | [ χ~ħ ] | [ x ] | [ ħ ] | [ ħ, x ] | [ ħ, x ] | |
9 | ט | 9 | Տեթ | Տես | טֵית | տ | ṭ | t՝ | [ t ] | [ t ] | [ t̪ ] | [ t̪ˁ ] | [ t̪ʼ ] | |
10 | י | 10 | Յոդ | Յուդ | יוֹד | ի | y | y | [ j ] | [ j ] | [ j ] | [ j ] | [ j ] | |
11 | כ | ך | 20 | Կաֆ (Խաֆ) | Կոֆ (Խոֆ) | כָּף | կ, խ | k, ḵ | k, kh | [ k, χ ] | [ k, x ] | [ k, x ] | [ k, x ] | [ k ] |
12 | ל | 30 | Լամեդ | Լոմեդ | לָמֶד | լ | l | l | [ l ] | [ l~ɫ ] | [ l ] | [ l ] | [ l ] | |
13 | מ | ם | 40 | Մեմ | Մեմ | מֵם | մ | m | m | [ m ] | [ m ] | [ m ] | [ m ] | [ m ] |
14 | נ | ן | 50 | Նուն | Նուն | נוּן | ն | n | n | [ n ] | [ n ] | [ n̪ ] | [ n̪ ] | [ n̪ ] |
15 | ס | 60 | Սամեխ | Սոմեխ | סָמֶך | ս | s | s | [ s ] | [ s ] | [ s ] | [ s ] | [ ts ] | |
16 | ע | 70 | Աին | Աին | עַיִן | `, ա, ե | ` | ` | [ ʔ ~ ʕ, – ] | [ — ] | [ ʕ, ŋ, – ] | [ ʕ, ɣ ] | [ ʕ, ɣ ] | |
17 | פ | ף | 80 | Պե (Ֆե) | Պեյ (Ֆեյ) | פֵּא | պ, ֆ | p, ph | p, ph | [ p, f ] | [ p, f ] | [ p, f ] | [ p, ɸ ] | [ p ] |
18 | צ | ץ | 90 | Ցադի | Ցոդի, Ցոդիկ | צָדִי | ց | ṣ | s՝ | [ ʦ ] | [ ʦ ] | [ ʦ ] | [ sˁ ] | [ʦʼ, ʧʼ, t͡ɬʼ] |
19 | ק | 100 | Կոֆ | Կուֆ | קוֹף | կ | k | k | [ k ] | [ k ] | [ k ] | [ q ] | [ kʼ ] | |
20 | ר | 200 | Ղեշ | Ղեյշ | רֵיש | ղ | r | r | [ ʁ ] | [ ʀ ] | [ r~ɾ ] | [ ɾ ] | [ ɾ ] | |
21 | ש | 300 | Շին (Սին) | Շին (Սին) | שִין | շ, ս | š, ś | sh, lh | [ ʃ, s ] | [ ʃ, s ] | [ ʃ, s ] | [ ʃ, ɬ ] | [ ʧ, t͡ɬ, s ] | |
22 | ת | 400 | Թավ | Թով (Սով) | תָו | թ | t, ṯ | t, th | [ t ] | [ t, s ] | [ t̪, θ ] | [ t̪, θ ] | [ t̪ ] | |
Ստորև բերված աղյուսակում ներկայացվում են տառերի անվանումները՝ ըստ արդի եբրայերենում ընդունված արտասանության (թեև հին եբրայերենում տառերի անվանումներն էապես չեն տարբերվում արդի եբրայերենում ընդունված ձևերից), ինչպես նաև տառերի արտասանությունը հին եբրայերենում և արդի եբրայերենում։ Աղյուսակից հետո բերված են ծանոթագրություններ, որոնցում բացատրվում են տառերի արտասանական առանձնահատկությունները հին եբրայերենում։
Տառը | Անունը | Արտասանությունը | |
---|---|---|---|
(հին եբրայերենում) | (արդի եբրայերենում) | ||
א | Ա՛լեֆ | ’[1] | -, ’ |
ב | Բեթ (վեթ) | վ | վ |
בּ | բ | բ | |
ג | Գի՛մել | ղ | գ |
גּ | գ | ||
ד | Դա՛լեթ | դ[2] | դ |
דּ | դ | ||
ה | Հե | հ | հ |
ו | Վավ | վ (օ, ու) | վ (օ, ու) |
ז | Զա՛յին | զ | զ |
ח | Խեթ | խ[3] | խ |
ט | Տեթ | տ[4] | տ |
י | Յոդ (յուդ) | յ (ի, է) | յ (ի, է) |
כ | Կաֆ (խաֆ) | խ | խ |
כּ | կ | կ | |
ל | Լա՛մեդ | լ | լ |
מ | Մեմ | մ | մ |
נ | Նուն | ն | ն |
ס | Սա՛մեխ | ս | ս |
ע | Ա՛յին | ‘[5] | - |
פ | Պե (ֆե) | ֆ | ֆ |
פּ | պ | պ | |
צ | Ցա՛դի | ց[6] | ց |
ק | Կոֆ | կ[7] | կ |
ר | Ղեշ | ղ | ղ |
שׁ | Շին (սին) | շ | շ |
שׂ | ս | ս | |
ת | Տավ | թ[8] | տ, թ |
תּ | տ |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.