Բասկերվիլների շունը

Բասկերվիլների շունը (անգլ.՝ The Hound of the Baskervilles), անգլիացի գրող Արթուր Կոնան Դոյլի դետեկտիվ վեպը, Շերլոք Հոլմսի մասին նրա չորս վեպերից մեկը։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1901-1902 թվականներին «Strand Magazine» ամսագրում։

Բասկերվիլների շունը անգլ.՝ The Hound of the Baskervilles
Հեղինակ	Արթուր Կոնան Դոյլ
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	դետեկտիվ, քրեական և միստիկական գրականություն
Բնօրինակ լեզու	անգլերեն
Կերպար(ներ)	բժիշկ Վաթսոն, Շերլոկ Հոլմս, Հենրի Բասկերվիլ և տեսուչ Լեսթրեյդ
Նկարագրում է	Դարտմուր, Լոնդոն և Դևոն
Շարք	Նոթեր Շերլոկ Հոլմսի մասին և Շերլոք Հոլմսի մատենագիտություն
Նախորդ	Նոթեր Շերլոկ Հոլմսի մասին
Հաջորդ	Շերլոկ Հոլմսի վերադարձը
Նկարազարդող	Սիդնի Փեջեթ
Կազմի հեղինակ	Ալֆրեդ Գարթ Ջոնս
Երկիր	Միացյալ Թագավորություն
Հրատարակիչ	George Newnes Ltd?
Հրատարակման տարեթիվ	1902
Թարգմանիչ հայերեն	Մհեր Հրաչյան
Հրատարակում հայերեն	1985 թ.
Թվային տարբերակ	standardebooks.org/ebooks/arthur-conan-doyle/the-hound-of-the-baskervilles
Պարգև(ներ)	Դարի 100 գրքերն ըստ Լը Մոնդ օրաթերթի
The Hound of the Baskervilles Վիքիպահեստում

Սյուժեի հիմքում ընկած է սըր Չարլզ Բասկերվիլի՝ հանելուկային պայմաններում տեղի ունեցած մահվան հետաքննությունը։ Բասկերվիլների տոհմում սերնդից սերունդ փոխանցվում է մի լեգենդ գերբնական ծագում ունեցող ահռելի շան մասին, որ հետապնդում է բոլոր Բասկերվիլներին։ Շերլոք Հոլմսն ու բժիշկ Վաթսոնը ձեռնամուխ են լինում այս գործի հետաքննությանը։ Վեպի գործողությունները տեղի են ունենում 1889 թվականի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին։

Սյուժե

Բասկերվիլների տոհմի անեծքը

Շերլոք Հոլմսին է դիմում Ջեյմս Մորտիմերը՝ անգլիական Դեվոնշիր կոմսության Գրիմպեն թեմի գյուղական բժիշկը։ Նրա հաճախորդ սըր Չարլզ Բասկերվիլը որոշ ժամանակ առաջ մահացել է հանելուկային պայմաններում։ Բասկերվիլների տոհմը վաղ ժամանակներից ապրում է Բասկերվիլ-հոլ կալվածքում, որ տեղակայված է ճահճոտ մի վայրում։ Սերնդեսերունդ փոխանցվում է մի առասպել շան ուրվականի մասին, որը գիշերները ճահիճներում հետապնդում է բոլոր Բասկերվիլներին։ Լեգենդի համաձայն՝ ուրվականը հայտնվել է Բասկերվիլներից մեկին՝ 17-րդ դարում ապրած անառակ Հյուգոյին պատժելու համար։ Այդ ժամանակվանից ի վեր ուրվականը պարբերաբար դառնում է Բասկերվիլների տոհմի անդամների հանելուկային մահվան պատճառ։ Լեգենդում ուրվականը նկարագրվում է որպես ահռելի սև շուն՝ փայլող աչքերով ու երախով։

Դոկտոր Մարտիմերը պատմում է, որ Չարլզ Բասկերվիլը հավատում էր տոհմական առասպելին ու գիշերները չէր համարձակվում դուրս գալ ճահիճների մոտ։ Նա մահացած է գտնվել իր կալվածքի այգում, որտեղ, սովորության համաձայն, զբոսնել էր երեկոյան։ Բոլոր նշանները ցույց են տալիս, որ նա մահացել է սրտի հիվանդությունից, բայց նրա մարմնի վրա հայտնաբերվել են շան կծածի մեծ հետքեր։ Բացի այդ, սըր Չարլզի մահվանից կարճ ժամանակ առաջ Բասկերվիլ-հոլի աշխատողները գիշերները մի քանի անգամ տեսել էին փայլող ահռելի ուրվական, որ հիշեցնում էր Բասկերվիլների լեգենդում նկարագրված շանը։

Մորտիմերը՝ որպես սըր Չարլզի վստահելի անձ, Շերլոք Հոլմսից խորհուրդ է հարցնում, թե ինչպես վարվի սըր Հենրի Բասկերվիլի՝ Բասկերվիլների կալվածքի ժառանգորդի ու այդ տոհմի վերջին ներկայացուցչի հետ։ Խուզարկուն բժշկին ու ժառանգորդին իր մոտ է հրավիրում հաջորդ օրը։ Մինչ նրանց գալը Շերլոք Հոլմսն անանուն նամակ է ստանում, որը նրան նախազգուշացնում է, որ հեռու մնա տորֆային ճահիճներից։ Շերլոք Հոլմսը նաև նկատում է, որ երիտասարդ բարոնին հետևում են, սակայն այդպես էլ չի հաջողվում իմանալ՝ ով է։ Հոլմսի խորհրդով՝ Հենրին Բասկերվիլ-հոլ է մեկնում բժիշկ Վաթսոնի ուղեկցությամբ, ում հանձնարարված էր կատարվող ամեն ինչի մասին զեկուցել խուզարկուին։

Բասկերվիլ-հոլ

Հերոսները մեկնում են Բասկերվիլ-հոլ և սկսում հետաքննությունը։ Վերջնական արդյունքում պարզվում է, որ այս ամենի հիմքում ընկած է հանցագործության մի խորամանկ պլան։ Բասկերվիլների հարևաններից մեկը հանդիսանում է սըր Չարլզի ևս մեկ զարմիկը։ Նա այստեղ է եկել ուրիշ անունով՝ նպատակ ունենալով շահել սըր Չարլզի վստահությունը և դառնալ նրա ժառանգորդը։ Սըր Չարլզից իմանալով շան մասին առասպելը՝ Ստեպլտոնը որոշում է այն ծառայեցնել սեփական նպատակներին։ Իմանալով, որ սըր Չարլզը հիվանդ է և կարող է մեռնել ուժեղ վախի պատճառով, նա գնում է մի ահռելի շուն, տանում ճահիճների մոտ, ներկում փայլող լուծույթով ու անհրաժեշտ պահին բաց թողնում Բասկերվիլի վրա։ Սըր Չարլզը, վախենալով շնից, վազել է ու մահացել սրտի նոպայից։ Հենրիին նույն ճակատագրից փրկում են Հոլմսն ու Վաթսոնը։

Գործող անձինք

• Շերլոք Հոլմս,
• Բժիշկ Վաթսոն,
• Հենրի Բասկերվիլ, սըր Չարլզի ժառանգը, շան հարձակման զոհ,
• Ջոն Բերիմոր, Բասկերվիլների տան աշխատողը, մռայլ ու հանելուկային, բայց բարի ու ազնիվ մարդ,
• Էլիզա Բերիմոր, Ջոն Բերիմորի կինը, միջին տարիքի ինքնամփոփ կին, սարսափելի չարագործ Սելդենի քույրը,
• Սելդեն, «Նոտինգհիլյան մարդասպան», սարսափելի չարագործ, որ կատարել է դաժան սպանություններ։ Էլիզա Բերիմորի հարազատ եղբայրը։ Զոհվել է ընկնելով քարից, երբ փախչում էր Բասկերվիլների շնից,
• Բժիշկ Ջեյմս Մորտիմեր, սըր Չարլզի ընկերը, սովորական բժիշկ, ապրում է Գրիմպեն գյուղում՝ Բասկերվիլ-հոլից ոչ հեռու,
• Ջեք Ստեպլտոն, նատուրալիստ, Բասկերվիլի հարևանը, երկար ժամանակ ձևանում էր ընկեր ու օգնական, սակայն պարզվում է, որ նա է գլխավոր հակառակորդը։ Ջեքը նույնպես Բասկերվիլ է, նա Ռոջեր Բասկերվիլի՝ երեք եղբայրներից կրտսերի որդին է։ Մեղավոր է սըր Չարլզի մահվան ու Հենրիի վրա կատարված հարձակման մեջ։ Խեղդվել է ճահճում հետապնդումից փախչելու ժամանակ։
• Բերիլ Ստեպլտոն, նույն ինքը՝ Գարսիան, Ստեպլտոնի կինը, որին նա ներկայացնում էր որպես քույր։
• Բասկերվիլների շունը, խուզարկու շան ու գամփռի խառնուրդ, «դժոխային արարած», որ մթության մեջ լուսարձակում է ֆոսֆորի շնորհիվ, սըր Չարլզի սպանության գործիքը, Հենրիի վրա հարձակման փորձի ժամանակ սպանվել է Շերլոք Հոլմսի կրակոցից։

Էկրանավորումներ

Տարի	Անվանում	Երկիր	Ռեժիսոր	Հոլմս	Վաթսոն
1914	Der Hund von Baskerville, 1. Teil	Գերմանիա	Rudolf Meinert	Alwin Neuß	չկա
1914	Der Hund von Baskerville, 2. Teil — Das einsame Haus
1914	Der Hund von Baskerville, 3. Teil — Das unheimliche Zimmer		Ռիչարդ Օսվալդ
1915	Der Hund von Baskerville, 4. Teil
1920	Das dunkle Schloß	Գերմանիա	Willy Zeyn	Eugen Burg	չկա
1920	Das Haus ohne Fenster			Erich Kaiser-Tietz
1920	Dr. MacDonalds Sanatorium
1921	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	Maurice Elvey	Ellie Norwood	Hubert Willis
1929	Der Hund von Baskerville	Գերմանիա	Ռիխարդ Օսվալդ	Carlyle Blackwell	George Seroff
1932	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	Gareth Gundrey	Robert Rendel	Frederick Lloyd
1936	Der Hund von Baskerville	Գերմանիա	Carl Lamac	Bruno Güttner	Fritz Odemar
1939	The Hound of the Baskervilles	ԱՄՆ	Sidney Lanfield	Բեզիլ Ռետբոուն	Բրյուս Նայջել
1955	Der Hund von Baskerville	Գերմանիա	Fritz Umgelter	Wolf Ackva	Arnulf Schröder
1959	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	Terence Fisher	Պիտեր Կաշինգ	André Morell
1968	The Hound of the Baskervilles[1]	Մեծ Բրիտանիա	Graham Evans	Պիտեր Կաշինգ	Nigel Stock
1971	Собака Баскервилей[2]	ԽՍՀՄ	Ա. Զինովևա	Նիկոլայ Վոլկով	Լև Կրուգլիյ
1972	The Hound of the Baskervilles	ԱՄՆ	Barry Crane	Ստյուարտ Գրեյնջեր	Bernard Fox
1978	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	Paul Morrissey	Պիտեր Էդվարդ Կուկ	Մուր Դադլի
1981	Собака Баскервилей	ԽՍՀՄ	Իգոր Մասլենիկով	Վասիլի Լիվանով	Վիտալի Սոլոմին
1982	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	Peter Duguid	Թոմ Բեյքեր	Terence Rigby
1983	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	Douglas Hickox	Իեն Ռիչարդսոն	Donald Churchill
1983	Sherlock Holmes and the Baskerville Curse	Ավստրալիա	Ian McKenzie & Alex Nicholas	Պիտեր Օ'Տուլ (ձայն)	Earle Cross (ձայն)
1988	The Hound of the Baskervilles[3]	Մեծ Բրիտանիա	Brian Mills	Ջերեմի Բրետ	Edward Hardwicke
1998	The Hound of the Baskervilles (BBC Radio Broadcasting)	Մեծ Բրիտանիա	Enyd Williams	Clive Merrison	Michael Williams
2000	The Hound of the Baskervilles	Կանադա	Rodney Gibbons	Մետ Ֆրյուեր	Kenneth Welsh
2002	The Hound of the Baskervilles	Մեծ Բրիտանիա	David Attwood	Ռիչարդ Ռոկսբուրգ	Յան Հարտ
2011	The Hounds of the Baskerville	Մեծ Բրիտանիա	Պոլ Մակգիգան	Բենեդիկտ Կամբերբեկտչ	Մարտին Ֆրիմեն

Տես նաև

• Դարի 100 գրքերն ըստ Լը Մոնդ օրաթերթի

Ծանոթագրություններ

1. Alan Barnes (2002). Sherlock Holmes on Screen. Reynolds & Hearn Ltd. էջ 182. ISBN 978-1-903111-04-8.
2. Barnes, Alan (2011). Sherlock Holmes on Screen. Titan Books. էջ 140. ISBN 9780857687760.
3. O'Connor, John J. (1988 թ․ դեկտեմբերի 8). «Review/Television; Holmes, Hounds and Haunted Halls». Նյու Յորք Թայմս. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 24-ին.

Արտաքին հղումներ

• Բասկերվիլների շունը standardebooks.org-ում (անգլերեն)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բասկերվիլների շունը» հոդվածին։