Ֆրանսուա դը Լառոշֆուկո (ֆր.՝ François VI, duc de La Rochefoucauld, սեպտեմբերի 15, 1613[1][2][3][…], Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն - մարտի 17, 1680[4][2][3][…], Փարիզ, Ֆրանսիա), ֆրանսիացի քաղաքական գործիչ, նշանավոր հուշավիպագիր և հայտնի փիլիսոփայական աֆորիզմների (մաքսիմների) հեղինակ։
Ֆրանսուա դը Լառոշֆուկո ֆր.՝ François de La Rochefoucauld | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 15, 1613[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն |
| Վախճանվել է | մարտի 17, 1680[4][2][3][…] (66 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Փարիզ, Ֆրանսիա |
| Մասնագիտություն | հիշատակագիր, գրող և ռազմական գործիչ |
| Լեզու | ֆրանսերեն |
| Քաղաքացիություն |  Ֆրանսիա |
| Կրթություն | Ազգային ռազմական ուսումնարան |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | Մաքսիմ և Mémoires? |
| Պարգևներ |  և  |
| Ամուսին | Andrée de Vivonne?[5] |
| Համատեղ ապրող | Anne-Geneviève de Bourbon? |
| Զավակներ | Ֆրանսուա VII դը Լարոշֆուկո և Charles-Paris of Orléans? |
| Ազգականներ | Fabio Brulart de Sillery? |
| Ֆրանսուա դը Լառոշֆուկո Վիքիքաղվածքում | |
 François de La Rochefoucauld Վիքիպահեստում | |
Ֆրանսուա Վեցերորդ իշխանազուն դը Մարսիյակը, հետագայում՝ դուքս դը Լառոշֆուկոն, Լառոշֆուկոների տոհմի քսանմեկերորդ հետնորդն էր։ Լառոշֆուկոները եղել են ֆրանսիական գրեթե բոլոր թագավորների օրոք մեծ հարգանք և պատիվ ունեցող տոհմ, նրանցից մի քանիսը թագավորների ազգականներ են եղել, իսկ XVII դարում՝ Ֆրանսուա դը Լառոշֆուկոյի օրոք, այդ տոհմը ֆրանսիական ազնվականության ամենահին և հարգված տոհմերից էր։ Տոհմի ազգանունը կազմվել է նահանգի (Լա Ռոշ) և տոհմը սկզբնավորողի անունների միավորումից։ Ֆրանսուա դը Լառոշֆուկոյի մանկությունն ու պատանեկությունը անցել են Անգումուա նահանգում, որտեղ Լառոշֆուկոները մի քանի դղյակներ ունեին։ Պատանի հասակում ստացած նրա կրթությունը առանձնապես փայլուն չէր։ Իր նամակներից մեկում դժգոհում է, որ լավ չի տիրապետում լատիներենին։ Բայց հետագայում համառ և հետևողական աշխատանքի շնորհիվ դարձավ իր ժամանակի ամենազարգացած և ամենախելացի մարդկանցից մեկը։ Լառոշֆուկոն իր կարիերան սկսեց ռազմական ծառայությունից։ 1629 թ. նա, որպես Օվերնի գնդի հրամանատար, կռվեց Իտալիայում։ Հետագայում մի քանի անգամ մասնակցեց զանազան ճակատամարտերի, վիրավորվեց և, ժամանակակիցների վկայությամբ, բոլոր ճակատամարտերում աչքի ընկավ իր արտակարգ խիզախությամբ, ռազմական տաղանդով, նվիրվածությամբ և արիությամբ։ Փարիզի նշանավոր ֆրոնդում անցկացրած չորս տարիները շատ բան տվեցին Լառոշֆուկոյին։ Բանտարկություն, ներում, մահացու վերք, հուսախաբություններ, շնորհազրկում (նա զրկվեց նահանգապետի պաշտոնից, ավերվեց Լառոշֆուկոներին պատկանող Վերտոյ դղյակը), այս տարիների փորձն էր, որ հիմնականում բյուրեղացվեց և ժամանակի ընթացքում մշակվելով ու հղկվելով արտահայտվեց «Մաքսիմներում»։
Արդեն տասնվեցերորդ դարից սկսած, մաքսիմները և բարոյական սենտենցները ֆրանսիական գրականության, բարոյագիտության, փիլիսոփայության և հատկապես ազնվական կենցաղի ամենատարածված ժանրերից էին։ Մաքսիմները և բարոյախրատական աֆորիզմները մտել էին նաև կենցաղ. Փարիզյան սալոնների ամենատարածված խաղերից մեկն էր աֆորիզմների և ասույթների խաղը։ Խաղի մասնակիցները պարտավոր էին կարճ ժամանակում սրամիտ, դիպուկ և խոր աֆորիզմ ասել որևէ տրված թեմայի շուրջ, հանպատրաստից մաքսիմներ հորինել։ Տասնյոթերորդ դարի Փարիզի ազնվական սալոններում սրամտությամբ, բարձր ճաշակով, մտքի խորությամբ և ճկունությամբ փայլող երիտասարդ ազնվական դը Մարսիյակը, հետագայում դուքս դը Լառոշֆուկոն, իր մաքսիմները հանպատրաստից հորինելիս, ամենևին նպատակ չուներ տեղ գրավել համաշխարհային գրականության մեծերի շարքում, չնայած արդեն այդ տարիներին նրա ճաշակի և դիտողությունների հետ լրջորեն հաշվի էին նստում ֆրանսիական գրականության այնպիսի գագաթներ, ինչպիսիք են Կորնեյլը, Բուալոն, Մոլիերը և Լաֆոնտենը։
Լառոշֆուկոյի գլխավոր երկը՝ «Մաքսիմներ և բարոյախոսական խորհրդածություններ» (ֆր.՝ Maximes et Réflexions morales, 1665) ֆրանսիական արիստոկրատիայի բարքերի ու հոգեբանության դիտումների արդյունքն է։ Երկում դը Լառոշֆուկոն, որպես XVII դարի ֆրանսիական ազնվականության խոշոր ներկայացուցիչներից մեկը, աշխատել է հանրագումարի բերել իր կյանքի փորձը, ստեղծել է մի երկ, որն արտացոլել է ժամանակի բարդ իրադարձությունները։ Լառոշֆուկոյի «Մաքսիմների» հայ թարգմանիչ Ալեքսանդր Թոփչյանի խոսքերով այն «մարդկային ոգու և բնավորության մի փոքրիկ հանրագիտարան է, որը դիմանալով ժամանակի դաժան քննությանը մինչև այսօր էլ հիացնում է մեզ»[6]։ Լառոշֆուկոյի «Մաքսիմները» հեղինակի ապրած կյանքի հանրագումարն են՝ թե իրենց փիլիսոփայական, խրատական բովանդակությամբ, թե ժանրի զուտ ֆրանսիական տեսակով։ Տարածելով մի դասակարգի բարոյականության վերաբերյալ դիտումներն ամբողջ հասարակության վրա, Լառոշֆուկոն ընդհանրացնող պեսիմիստական հետևություն է անում այն մասին, թե արատավորությունը զետեղված է մարդու մեջ բնությունից։ Լառոշֆուկոն սկեպտիկորեն է վերաբերվում այն մտքին, թե բանականությունը և կամքը կարող են սանձել կրքերը, հակադրվել մարդկանց էգոիստական հակումներին։ Էգոիզմը, սնափառությունը, շահախնդրությունը, նախանձը, ահա, նրա տեսակետից, մարդկային արարքների հիմնական շարժիչ ուժերը։ Առաքինությունները, ըստ Լառոշֆուկոյի, ամենից հաճախ արհեստականորեն զգեստափոխված արատներն են։
Լառոշֆուկո, «Մաքսիմներ և բարոյախոսական խորհրդածություններ»
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
