From Wikipedia, the free encyclopedia
Օնկոուրոլոգիա, բժշկության բնագավառ, որը կապում է ուռուցքաբանությունը, ուրոլոգիան, անդրոլոգիան (գիտություն, որը զբաղվում է տղամարդկանց առողջությամբ), գինեկոլոգիան (գիտություն, որը զբաղվում է կանանց առողջությամբ) և ուսումնասիրում է միզասեռական համակարգի բարորակ և չարորակ ուռուցքները (երիկամների, միզապարկի, շագանակագեղձի, առնանդամի, ամորձիների և այլն), նրանց ծագումնաբանությունը և ախտաբանությունը, նրանց կանխարգելման մեթոդները, ախտորոշումն ու բուժումը[1][2]։
Օնկոուրոլոգիայի ուսումնասիրման առարկա են նորագոյացությունները, որոնք տեղակայված են երիկամներում, միզատար ուղիներում և տղամարդկանց սեռական օրգաններում, ինչպես նաև նրանց մետաստազները։ Առավել հաճախակի հանդիպող ախտաբանական վիճակներ են շագանակագեղձի քաղցկեղը, միզապարկի անցումաբջջային քաղցկեղը, երիկամի պարենքիմայի քաղցկեղը, երիկամների ավազանների և միզուղիների, ինչպես նաև ամորձիների հերմինոգեն ուռուցքները։ Ավելի քիչ տարածված օնկոուրոլոգիական հիվանդություններն են ամորձիներ ոչ հերմինոգեն ուռուցքները, հարամորձային հյուսվածքի, առնանդամի և միզուկի ուռուցքները[3][4]։
Օնկոուրոլոգիական հիվանդությունների ախտորոշման ժամանակ օգտագործվում են այնպիսի հետազոտման մեթոդներ, ինչպիսիք են՝
Այս հետազոտման մեթոդները համակցվում են արյան ընդհանուր և բիոքիմիական, մեզի կլինիկական հետազոտությունների հետ։ Օնկոուրոլոգիական հիվանդությունների վերջնական ախտորոշումը դրվում է ուռուցքից վերցված նմուշի (բիոպսիա) կամ ամբողջական ուռուցքի հյուսվածաբանական քննությամբ։
Բարձր տեխնոլոգիական մեթոդների գործածումն ու ներդրումն (ուլտրաձայնային հետազոտություն, բազմապարույր համակարգչային և մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն) ուռուցքների ախտորոշման պրակտիկայում հանգեցրեցին դրանց հայտնաբերման աճին, այն ուռուցքների, որոնք կլինիկորեն չեն դրսևորվել և հայտնաբերվել են պատահականորեն բժշկական զննության կամ այլ հիվանդությունների զննման ժամանակ։
Այսպես, 1970-ական թվականներին երիկամների քաղցկեղի դեպքերում նման ուռուցքները հայտնաբերվել են ավելի քիչ քան 10%-ում, իսկ 20-21րդ դարերի շրջադարձային փուլում, դրանք կազմում էին երիկամների քաղցկեղի բոլոր դեպքերի 60%-ը[5]։
Օնկոուրոլոգիական հիվանդությունների հիմնական բուժման մեթոդը վիրաբուժականն է,բայց նաև գործածվում է այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են՝ քիմիոթերապիան, ճառագայթային թերապիան, իմունոթերապիան, հորմոնային բուժումը և թիրախային թերապիան։ Բուժման մեթոդի ընտրությունը կախված է, թե ինչ տեղակայում ունի ուռուցքը, նրա հյուսվածքաբանական տեսակից, նրա չափից, հիվանդի ընդհանուր վիճակից (տարիք, ուղեկցող հիվանդություններ, սոցիալական պայմաններ և այլն) և կողմնակի գործոններից, այսպես՝ երիկամաբջջային քաղցկեղի ոսկրային մետաստազների բուժման ժամանակ առաջին ընտրության մեթոդն է համակարգային հակաուռուցքային թերապիան, իսկ վիրաբուժական մեթոդով բուժումը սովորաբար ունի պալիատիվ (ամոքիչ) դեր (ինչը չի բացառում արմատական միջոցառումների հնարավորությունը միայնակ մետաստազների դեպքում՝ միայնակ մետաստազների առկայության դեպքում դիմում են վիրաբուժական վիրահատությունների)[4] :
Երիկամների քաղցկեղի հետ կապված մետաստազների բացակայության դեպքում բուժման հիմնական մեթոդը արմատական նեֆրէկտոմիան է (երիկամի հեռացումը)։ Եթե քաղցկեղով ախտահարված են 2 երիկամները կամ միակ երիկամը, ապա իրականացնում են երիկամի ռեզեկցիա (մասնահատում)։ Ներկա ժամանակաշրջանում դեղորայքային թերապիան ցուցված է երիկամի մետաստատիկ քաղցկեղի և ոչ օպերաբիլ (ոչ վիրահատական) ուռուցքների դեպքում, միևնույն ժամանակ երիկամների քաղցկեղը գրեթե անընկալունակ է ճառագայթային բուժման և քիմիոթերապիայի նկատմամբ և երիկամների քաղցկեղի հիմնական ժամանակակից թերապևտիկ միջոցը մնում է թիրախային թերապիա, որոնք գրեթե դուրս են մղել իմունոթերապիայի պատրաստուկները[6]։
Միզապարկի քաղցկեղի վիրաբուժական մեթոդը (ՏՈՒՌ (տրանսուրեթրալ ռեզեկցիա), ցիստեկտոմիա կամ միզապարկի հատում ) նույնպես առաջին տեղում է։ Քանի որ միզապարկի քաղցկեղը զգայուն է քիմիոթերապևտիկ միջոցների նկատմամբ, այդ իսկ պատճառով օգտագործում են տարբեր հակաուռուցքային քիմիոթրապևտիկ պատրատուկներ, ինչպես նաև իմունոթերապիա ԲՑԺ վակցինայով [7]։
Ժամանակակից մարտավարությունը շագանակագեղձի քաղցկեղի դեպքում վիրաբուժական միջամտությունն է (Սովորաբար ամբողջական շագանակագեղձէկտոմիան, շագանակագեղձի հեռացումը ) և ճառագայթային բուժումը՝ լրացուցիչ հորմոնային թերապիայի հետ միասին[8]։
21-րդ դարի սկզբին օնկոուրոլոգիայի հաջողությունը մեծապես կածված էր հիմնարար հետազոտական նվաճումների վրա՝ բջջի ռեցեպտորային ապարատի կառուցվածքի և ֆունկցիաների ուսումնասիրություն, ազդանշանային տրանսդուկցիայի մեխանիզմների և ուռուցքների անգիոգենեզի (անոթագոյացում) բացահայտում, մետաստազների առաջացման ու տարածման և դեղորայքային կայունության մեխանիզմների հայտնաբերում։
Այս նվաճումները հնարավորություն տվեցին զգալիորեն բարելավել ախտորոշումը, գործնականում կիրառել վիրաբուժական և ճառագայթային բուժման բարձր տեխնոլոգիական մեթոդներ և ստեղծել հակաուռուցքային պատրաստուկներ (մասնավորապես՝ նպատակային թերապիայի մեթոդ)[9][10]։
Ռուսաստանում օնկոուրոլոգիան որպես ինքնուրույն մասնագիտություն ձևավորվել է 20-րդ դարի 80-ական թվականներից, երբ պրոֆեսոր Բ.Պ. Մատվեևայի ջանքերով Բլոխինի անվան կենտրոնում ստեղծվեց երկրում առաջին օնկոուրոլոգիական բաժանմունքը, որից հետո բաժանմունքներ սկսեցին բացվել Ռուսաստանի գրեթե բոլոր ուռուցքաբանական կենտրոններում։ 2005 թվականին հիմնադրվել է թեմատիկ հանդես «Օնկոուրոլոգիա» անվամբ և ստեղծվել է Ռուսաստանի օնկոուրոլոգների ասոցիացիան՝ համառուսաստանյան հասարակական կազմակերպությունը, որի հիմնական նպատակն է միավորել ուռուցքաբաններին, ուրոլոգներին, օնկոուրոլոգներին, գինեկոլոգներին, ճառագայթաբաններին, ախտաբաններին և հարակից մասնագետներին ախտորոշման, բուժման և ուռուցքաբանական հիվանդությունների կանխարգելման ոլորտից։ Ասոցիացիայի նպատակն է Ռուսաստանում նվազեցնել չարորակ նորագոյացություններից հիվանդացությունն և մահացությունը[9][10]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.