From Wikipedia, the free encyclopedia
Քաջվարդ (ֆրոմ քաջ + վարդ; լատին․՝ Paeonia), քաջվարդազգիների ընտանիքի բազմամյա խոտաբույսերի, հազվադեպ՝ թփերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40, ՀՀ-ում՝ 1 տեսակ՝ քաջվարդ նեղատերև (P. tenuifolia)։
Քաջվարդ | |
Դասակարգում | |
Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
Ինֆրաթագավորություն | Streptophyta |
Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes) |
Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes) |
Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
Կարգ | Քարբեկածաղկավորներ (Saxifragales) |
Ընտանիք | Քաջվարդազգիներ (Paeoniaceae) |
Ցեղ | Քաջվարդ (Paeonia) L., 1753 |
Հանդիպում է միայն Սյունիքի մարզում։ Աճում է ցածրաճ արաքսյա և կաղնու լուսավոր անտառեզրերին և թփուտների մացառուտներում։
Այլ անվանումներ. արջվարդ, ճշնարոտ, արեգնազ, խաչափայտ, փենունա, քահանայատակ, ուղտի կակաչ։
Իր լատիներեն անվանումով պարտական է լեգենդար բժիշկ Պեանին (կամ Պեոնու[1][2] կամ Պեանու[3]), որով բուժում էին մարդկանց վերքերը։
Բույսի լատիրներեն անվանումը հանդիպում է Թեոփրաստեսի[4] «Բուսաբանություն և բույսերի աշխարհագրություն» գրքում։
Արմատները կոնանման են։ Ցողունը պարզ է, բարձրությունը՝ մինչև 60 (90) սմ։ Տերևները կրկնակի փետրաձև են, տերևիկները՝ խիստ կտրտված, գծաձև։ Ծաղիկները մեկական են, երկսեռ։ Ծաղկապատը կրկնակի է։ Թերթերի դասավորությունը պարուրաձև է։ Առէջները շատ են, հիմքերով համաճած։ Վարսանդները 2-6 հատ են։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը բազմատերևապտուղ է։ Պտուղը կազմված է պարկուկներից։
Գեղազարդիչ է և ներկատու։ Մշակության մեջ տարածված են քաջվարդի բազմաթիվ գեղազարդիչ սորտեր, որոնք ունեն խոշոր, լայն պսակաթերթիկներ (հիմնականում՝ բազմաթերթ)՝ ձյունասպիտակից մինչև վարդագույն, դարչնագույն, մուգ արնակարմիր, հաճելի բուրմունքով ծաղիկներ։ Բազմանում է թփիկների և կոճղարմատների բաժանումով, անդալիսով և սերմերով։ Գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։
Որպես դեղամիջոց օգտագործում են քաջվարդի ստորգետնյա մասերը՝ արմատները և կոճղարմատները, քանի որ դրանց մեջ կան օրգանական թթուներ, աղաղանյութեր, հանքային աղեր, խեժ։ Կոճղարմատները և արմատները չորացնում են ամռանը՝ սերմացումից հետո։ Գիտական բժշկության մեջ այս բույսն օգտագործում են իր հանգստացնող հատկությունների համար։ Թրմօղին օգտագործում են նյարդային գրգռվածության, հիստերիայի, արագ հոգնելու, վեգետատիվ անոթային խանգարման, անհանգստության և վախի զգացողության ժամանակ։ Այն կարգավորում է քունը և հիվանդների ընդհանուր ինքնազգացողությունը։ Այս բույսի արմատները օգտագործում են աղեստամոքսային տարբեր հիվանդությունների ժամանակ։
Կլինիկական հետազոտություններն ապացուցել են, որ այս բույսի արմատների թուրմը որոշ չափով բարձրացնում է ստամոքսահյութի թթվայնությունը[5]։
ևս 12 ընտանիք | 32 տեսակ | |||||||||||||||
Կարգ Քարբեկածաղկավորներ | դաս Քաջվարդ |
Եռմասնյա քաջվարդ | ||||||||||||||
բաժին Ծաղկավոր բույսեր կամ Ծածկասերմեր | մոնոտիպ ընտանիք Քաջվարդազգիներ |
Նեղատերև քաջվարդ | ||||||||||||||
ծաղկավոր բույսերի 44 կարգ | Ենթադաս Paeonia lactiflora Pall. | Մլոկոսևիչի քաջվարդ | ||||||||||||||
Համաձայն վերջին տեղեկությունների 4 ենթադասում հայտնի է 32 տեսակ և 6 սեկցիաներում[6]։
Ենթադաս Albiflora, ներառում է 1 տեսակ.
Ենթադաս Moutan, 2 սեկցիաներում ներառում է 10 տեսակ.
Ենթադաս Onaepia, ներառում 1 տեսակ.
Ենթադաս Paeonia, 4 սեկցիաներում ներառում 22 տեսակ.
Գրանցող մարմինը հանդիսանում է Քաջվարդի Ամերիկյան Միությունը (անգլ.՝ American Peony Society - APS).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.