Ռուսաստանի էներգետիկ քաղաքականություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ռուսաստանի էներգետիկ քաղաքականությունը առաջին անգամ հաստատվել է 2000 թվականին «Էներգետիկ ռազմավարություն» փաստաթղթով, որը սահմանում է կառավարության քաղաքականությունը մինչև 2020 թվականը (երկարաձգվել է մինչև 2030 թվական)։ «Էներգետիկ ռազմավարությունը» նախանշում է մի քանի հիմնական առաջնահերթություններ՝ էներգախնայողության բարձրացում, շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության նվազում, կայուն զարգացում, էներգետիկ և տեխնոլոգիական զարգացում, ինչպես նաև արդյունավետության և մրցունակության բարձրացում։ Ռուսաստանի կողմից ջերմոցային գազերի արտանետումները մեծ են նրա էներգետիկ քաղաքականության պատճառով[1]։ Ռուսաստանը՝ աշխարհի էներգետիկ գերտերություններից մեկը, հարուստ է բնական էներգետիկ ռեսուրսներով, զուտ էներգիայի ամենամեծ արտահանողն է աշխարհում և Եվրամիության հիմնական մատակարարներից մեկը։ Մինչ Ռուսաստանը նույնպես ստորագրել և վավերացրել է Կիոտոյի արձանագրությունը, բազմաթիվ գիտնականներ նշում են, որ Ռուսաստանն օգտագործում է իր էներգակիրների արտահանումը որպես արտաքին քաղաքականության գործիք այլ երկրների նկատմամբ[2][3]։
2008 թվականի հուլիսին Ռուսաստանի նախագահը ստորագրեց օրենք, որը թույլ է տալիս կառավարությանը առանց աճուրդի անցկացման ընթացակարգի հատկացնել մայրացամաքային ծանծաղուտում նավթի և գազի ռազմավարական հանքավայրերը։ 2011 թվականի փետրվարի 17-ին Ռուսաստանը գործարք կնքեց Չինաստանի հետ, որում ասվում էր, որ ռուսական նավթային ընկերություններին 25 միլիարդ դոլարի չինական վարկերի դիմաց Ռուսաստանը առաջիկա 20 տարիների ընթացքում հում նավթ կմատակարարի Չինաստանին[4]։ 2014 թվականի դրությամբ նավթն ու գազը կազմում են Ռուսաստանի արտահանման ավելի քան 60%-ը և կազմում են երկրի համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) ավելի քան 30%-ը[5]։ Ռուսաստանի էներգետիկ քաղաքականությունը՝ օրական 10,6 մլն բարել նավթ մղելու համար[6], կազմում է տարեկան մոտ 4 մլրդ բարել։
2014 թվականի դրությամբ նավթն ու գազը կազմում են Ռուսաստանի արտահանման ավելի քան 60%-ը և կազմում են համախառն ներքին արդյունքի (ՀՆԱ) ավելի քան 30%-ը[7]։ Ռուսաստանի ապացուցված նավթի պաշարները կազմում են 200 միլիարդ բարել։ Դրա հասանելի ածխաջրածնային ներուժը կկարողանա ապահովել երկրի տնտեսության աճը 30 տարվա ընթացքում։
Ռուսաստանին է պատկանում աշխարհի ընդհանուր գազի պաշարների 54%-ը, ածխի՝ 46%-ը, ուրանի՝ 14%-ը և նավթի՝ 13%-ը։ Ռուսական նավթի արդյունահանումն ու արտահանումը զգալիորեն աճել են 2000 թվականից ի վեր, իսկ 2006 թվականին ժամանակավորապես գերազանցել են Սաուդյան Արաբիայի արտադրությունը։ 2016 թվականից Ռուսաստանը հում նավթի առաջատար արտադրողն է։ Ռուսաստանը նաև աշխարհում էներգակիրների խոշորագույն արտադրողն է։ Ռուսաստանը ՕՊԵԿ-ի (Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն) անդամ չէ և ներկայանում է որպես Մերձավոր Արևելքի էներգետիկ ռեսուրսների այլընտրանք՝ պնդելով, որ իրականում «հուսալի էլեկտրաէներգիայի մատակարար է, և որ ձգտում է՝ օգտագործել իր կարևոր մատակարարի դիրքը՝ գլոբալ էներգետիկ անվտանգության բարձրացման համար»[8]։
Ռուսաստանի տնտեսությունը մեծապես կախված է բնական ռեսուրսների՝ նավթի և բնական գազի արտահանումից, և Ռուսաստանն այդ ռեսուրսները օգտագործում է իր քաղաքական շահերի համար[9][10]։ Միևնույն ժամանակ ԱՄՆ-ը և այլ արևմտյան երկրներ աշխատել են Եվրոպայի կախվածությունը Ռուսաստանից և նրա ռեսուրսներից թուլացնելու ուղղությամբ[11]։ 2000-ականների կեսերից Ռուսաստանն ու Ուկրաինան ունեին որոշ վեճեր, որոնցում Ռուսաստանը սպառնում էր դադարեցնել գազի մատակարարումը։ Քանի որ Ռուսաստանի գազի մեծ մասը Եվրոպա է արտահանվում խողովակաշարերով, որոնք անցնում են Ուկրաինայի միջով, այդ վեճերն ազդել են եվրոպական մի քանի այլ երկրների վրա։ Պուտինի օրոք հատուկ ջանքեր գործադրվեցին Եվրոպայի էներգետիկ ոլորտի նկատմամբ վերահսկողություն ձեռք բերելու համար[11]։ Ռուսաստանի ազդեցությունը մեծ դեր խաղաց «Նաբուկկո» գազատարի շինարարությունը չեղյալ հայտարարելու գործում, որը բնական գազը կմատակարարեր Ադրբեջանից՝ հօգուտ «Հարավային հոսքի» (չնայած «Հարավային հոսքը» նույնպես հետագայում չեղյալ հայտարարվեց)[12]։ Ռուսաստանը նաև ձգտել է ստեղծել Եվրասիական տնտեսական միությունը, որը բաղկացած էր իրենից և այլ հետխորհրդային երկրներից[13]։