From Wikipedia, the free encyclopedia
Պրոֆեսիոնալ, գործունեության որևէ բնագավառի որակյալ մասնագետ կամ անձ է, որն իր ապրուստը վաստակում է հատուկ պրոֆեսիոնալ գործունեության միջոցով։
Այս եզրույթը բնութագրում է նաև կրթության և ուսուցման չափորոշիչները, որոնցով պատրաստում են մասնագետներին`զինելով նրանց տվյալ մասնագիտության շրջանակներում իրենց հատուկ դերը կատարելու համար անհրաժեշտ գիտելիքներով և հմտություններով։ Բացի այդ՝ մասնագետների մեծամասնությունը ենթարկվում է վարքագծի խիստ կանոնների՝ խստագույնս հետևելով էթիկական և բարոյական պարտավորություններին[1]։ Կոնկրետ բնագավառի համար պրակտիկայի մասնագիտական և էթիկական ստանդարտները սովորաբար համաձայնեցվում և պահպանվում են լայն ճանաչում ունեցող մասնագիտական այնպիսի ասոցիացիաների միջոցով, ինչպիսին է IEEE-ը (Էլեկտրատեխնիկայի և էլեկտրոնիկայի ինժեներների ինստիտուտը)[2]:«Պրոֆեսիոնալների» որոշ սահմանումներ սահմանափակում են այս տերմինը մի քանի մասնագիտություններով, որոնք ծառայում են հանրային հետաքրքրություններին[3] և հասարակության ընդհանուր շահին[4][5]։
Որոշ մշակույթներում այս եզրույթը օգտագործվում է նկարագրելու համար լավ կրթված աշխատողների կոնկրետ սոցիալական շերտը, որոնք աշխատանքային ինքնավարություն ունեն և ներգրավված են ստեղծագործ ու ինտելեկտուալ բարդ աշխատանքի մեջ[6][7][8][9]։
Նեղ առումով՝ ոչ բոլոր աշխատանքներն են մասնագիտություն համարվում։ Թեև երբեմն սխալմամբ մասնագիտություններ են անվանվում այնպիսի աշխատանքներ, ինչպիսիք են շինարարությունը և սպասարկման ոլորտի աշխատանքները, որոնք ավելի լայն առումով համարվում են զբաղմունք կամ արհեստներ։ Հանրակրթության ավարտը հիմնականում կապվում է հմուտ աշխատանքային ուժի պահանջի կամ այնպիսի մասնագիտությունների հետ, ինչպիսիք են ատաղձագործությունը, էլեկտրատեխնիկությունը, պատշարությունը, ներկարարությունը, ջրմուղագործությունը և նմանատիպ այլ զբաղմունքներ։ Հիմնական տարբերությունն այն է, որ պրոֆեսիոնալը կատարում է ոչ թե ֆիզիկական, այլ մտավոր աշխատանք[10]։
Թեև մասնագիտական կրթությունը գաղափարապես չեզոք է, այն կարող է կողմնակալ դրսևորում ունենալ նրանց նկատմամբ, ովքեր պատկանում են ավելի բարձր դասակարգի և ունեն ավելի կանոնավոր կրթություն։ Իր 2000 թվականի աշխատության մեջ՝ «Դասակարգված մտքեր. քննադատական հայացք աշխատավարձով ապրող մասնագետներին և հոգիների ոչնչացման համակարգին, որը ձևավորում է նրանց կյանքը», Ջեֆ Շմիդտը նշում է, որ որակյալ մասնագետները ավելի պակաս ստեղծագործունակ և ինքնատիպ են իրենց հայացքներով ու սովորույթներով, քան ոչ պրոֆեսիոնալները, որոնց նա վերագրում է ճկուն մտածելակերպ, ինչը մասնագիտական կրթական գործընթացի ուղեկիցն է։ Նրա փաստերը և՛ որակական են, և՛ քանակական՝ ներառյալ մասնագիտական հետազոտությունները, արդյունաբերական վիճակագրությունը և սովորողների ու մասնագետների անձնական հաշիվները[11]։ Հիմնական տեսական վեճը առնչվում է այն դիտարկմանը, որ որոշ մասնագիտությունների կրողներ (օրինակ՝ իրավաբանները, բժիշկները, ճարտարապետները, շինարարները) ենթարկվում են վարքագծի խիստ կանոնների։ Շատերը պնդում են, որ այս վարքագծի կանոնները վերահսկվում են լայնորեն ճանաչված մասնագիտական ասոցիացիաների կողմից և համաձայնեցված են նրանց հետ. դրանք այս կամ այն մասնագիտության կարևոր տարրն են կազմում[12]։
Մյուսները պնդում են, որ վարքի խիստ կանոնները և դրանք պահպանող մասնագիտական ասոցիացիաները պարզապես «հաջող» պրոֆեսիոնալիզմի հետևանք են. դա ենթադրում է, որ մասնագիտությունը ծագում է ընդհանուր նպատակների և հասարակության շահագրգիռ կողմերի ակնկալիքների և որոշումների փոխհամաձայնությունից[13]։
Պրոֆեսիոնալ տերմինի ստուգաբանությունը և պատմական նշանակությունը բխում է միջին անգլերենից։
Երբ մարդիկ ավելի ու ավելի մասնագիտացան իրենց առևտրում, նրանք սկսեցին «հրապարակելլ» իրենց հմտությունը, ներկայացնել ուրիշներին և «խոստանալ» իրենց առևտուրն իրականացնել ամենաբարձր մակարդակի վրա։
Հասարակության կողմից վստահություն վայելող աշխատողները, ովքեր ունեն կոնկրետ մասնագիտություն, համարվում են պրոֆեսիոնալներ։
Ճակատագրի քմահաճույքով «հրապարակել» բառի օգտագործումը նվազել է 1800-ական թվականներից մինչեւ 1950-ական թվականները այնպես, ինչպես պրոֆեսիոնալ եզրույթը սկսել է ժողովրդականություն վայելել 1900–2010 թվականներին[14][15]։ Հատկանշական է, որ ամերիկյան անգլերենում «պրոֆեսիոնալ» հասկացության գործածությունն սկսվել է 20-րդ դարի սկզբին[16], մինչդեռ բրիտանական անգլերենում սկսվել է 1930-ական թվականներին և հաճախակիացել 1960-ական և 70-ական թվականներին[17]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.