Ուգանդա
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ուգանդա, պաշտոնապես՝ Ուգանդայի Հանրապետություն, դեպի ծով ելք չունեցող պետություն Արևելյան Աֆրիկայում։ Երկիրը արևելքում սահմանակից է Քենիային, հյուսիսում՝ Հարավային Սուդանին, արևմուտքում՝ Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետությանը, հարավ-արևմուտքում՝ Ռուանդային, իսկ հարավում՝ Տանզանիային։
Ուգանդայի Հանրապետություն Jamhuri ya Uganda |
||||
---|---|---|---|---|
|
||||
Նշանաբան՝ Աստծո և երկրիս համար |
||||
Ազգային օրհներգ՝ "Oh Uganda, Land of Beauty | ||||
|
||||
Մայրաքաղաք | Կամպալա | |||
Ամենամեծ քաղաք | capital | |||
Անգլերեն[1] ՍվահիլիԼուգանդա, լուո, Ռունյանկորե, Ռունյորո, ատեսո, լումասաբա, լուսոգա, սամիերեն |
||||
Էթնիկ խմբեր (2002) | Բագանդացիներ 16.9% Բանյանկոլեներ 9.5% Բասոգաներ 8.4% Բակիգաներ 6.9% Իտեսոներ 6.4% լանգհիներ 6.1% Աչոլիներ 4.7% Բագիսուներ 4.6% Լուգբարաներ 4.2% Բունյորոներ 2.7% Այլ ազգեր 29.6% |
|||
Կառավարում | Գերակշիռ կուսակցային համակարգ | |||
- | Նախագահ | Յոուերի Մուսևինի | ||
- | Ուգանդայի վարչապետ | Ամամա Մբաբազի | ||
Անկախացել | ||||
- | Միացյալ Թագավորությունից | Հոկտեմբերի 9, 1962 թ. | ||
- | Ջրային (%) | 15.39 | ||
Բնակչություն | ||||
- | 2023 նախահաշիվը | 2023 estimate 47,729,952 (37th) | ||
ՀՆԱ (ԳՀ) | 2010 գնահատում | |||
- | Ընդհանուր | $42.194 միլիարդ[2] | ||
- | Մեկ շնչի հաշվով | $1.226[2] | ||
ՀՆԱ (անվանական) | 2010 գնահատում | |||
- | Ընդհանուր | $17.703 միլիարդ[2] | ||
- | Մեկ շնչի հաշվով | $514[2] | ||
Ջինի (1998) | 43 (միջին) | |||
ՄՆԶԻ (2010) | 0.422 (ցածր) (143-րդ) | |||
Արժույթ | Ուգանդական շիլլինգ (UGX) | |||
Ժամային գոտի | EAT (արևելյան Աֆրիկայի ժամագոտի) (ՀԿԺ+3) | |||
- | Ամռանը (DST) | (ՀԿԺ+3) | ||
Ազգային դոմեն | .ug | |||
Հեռախոսային կոդ | ++2561 |
Երկրի հարավային մասը ներառում է Վիկտորիա լճի զգալի մասը, որը կիսում է Քենիայի և Տանզանիայի հետ։
2023 թվականի տվյալներով՝ այն ունի շուրջ 49,6 միլիոն բնակչություն, որից 8,5 միլիոնն ապրում է մայրաքաղաքում և ամենամեծ քաղաքում՝ Կամպալայում։ Բրիտանական համագործակցության անդամ է։
Երկրի տարածքն զբաղեցնում է Արևելաաֆրիկական սարահարթի հյուսիսարևմտյան մասը։ Գերակշռում են 1100–1500 մ բարձրության բլրավոր հարթավայրերը։ Կան բարձր լեռնազանգվածներ (Ռուվենզոր, 5109 մ), հրաբուխներ, հարավ-արևմուտքում Վիրունգա հանգած հրաբուխների խումբն է (Մուխավուրա հրաբուխ, 4127 մ), հարավ-արևելքում՝ Էլգոն հրաբուխը (4322 մ) և այլն։
Պաշտոնական լեզուն անգլերենն է, թեև Սահմանադրությունը սահմանում է, որ «ցանկացած այլ լեզու կարող է օգտագործվել որպես ուսուցման միջոց դպրոցներում կամ այլ ուսումնական հաստատություններում կամ օրենսդրական, վարչական կամ դատական նպատակներով, ինչպես դա կարող է նախատեսված լինել օրենքով»։
Լուգանդան՝ կենտրոնական տարածաշրջանի վրա հիմնված լեզու, լայնորեն խոսվում է երկրի կենտրոնական և հարավ-արևելյան շրջաններում, և մի քանի այլ լեզուներ նույնպես խոսվում են, այդ թվում՝ ատեսո, լանգո, աչոլի, ռունյորո, ռունյանկոլե, ռուկիգա, լուո, ռուտոորո, սամիա, ջոպադոլա։ , և Լուսոգա։ 2005 թվականին սուահիլիը, որը օտար է և համարվում է չեզոք, առաջարկվեց որպես Ուգանդայի երկրորդ պաշտոնական լեզու, սակայն այն դեռ պետք է վավերացվի խորհրդարանի կողմից։ Այնուամենայնիվ, 2022 թվականին Ուգանդան որոշեց սուահիլիը դարձնել պարտադիր առարկա դպրոցական ծրագրում։
Ուգանդայի ներկայիս նախագահը Յովերի Կագուտա Մուսևենին է, ով իշխանությունը վերցրեց 1986 թվականի հունվարին վեց տարի տևած պարտիզանական պատերազմից հետո։ Սահմանադրական փոփոխություններից հետո, որոնք վերացրեցին նախագահի պաշտոնավարման սահմանափակումները, նա կարողացավ առաջադրվել և ընտրվել նախագահ 2011, 2016 և 2021 թվականների համընդհանուր ընտրություններում։