Խոլմ (քաղաք)

Խոլմ, քաղաք (1777 թվականից^[2]) Ռուսաստանում, Նովգորոդի մարզի Խոլմսկի քաղաքային շրջանի վարչական կենտրոնն է։

Բնակավայր
Խոլմ
Զինանշան
Երկիր	Ռուսաստան
Համայնք	Խոլմսկի շրջան և Kholmsky Uyezd?
Առաջին հիշատակում	1144
Մակերես	9 կմ²
ԲԾՄ	65 մետր
Բնակչություն	▼3214 մարդ (2021)[1]
Հեռախոսային կոդ	81654
Փոստային դասիչ	175270 և 175271
Պաշտոնական կայք	holmadmin.net/holm.html
Խոլմ (քաղաք) (Ռուսաստան)
Խոլմ Վիքիպահեստում

Ընդհանուր տեղեկություն

Գտնվում է շրջանի հարավային մասում՝ Կունյա գետի` Լովատ թափվելու տարածքում, Մեծ Նովգորոդից 201 կմ հարավ։

Քաղաքից դուրս են գալիս չորս ավտոճանապարհներ. մեկը (P51) Պոդորեի միջով Խոլմը կապում է գտնվող Հին Ռուսսայի հետ, մյուսը (P51) այն կապում է Պսկովի մարզի Լոկնյա քաղաքատիպ ավանի միջոցով քաղաքը կապում է Վելիկիե Լուկիի հետ, երրորդը տանում է դեպի Մարյովո և Դեմյանսկ, իսկ չորրորդը` Տորոպեց։

Քաղաքի բնակչությունը 3829 բնակիչ է (2010 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ)։ Անվան ստուգաբանությունը ռուսերեն է, գալիս է Լովատիի աջ ափին գտնվող բլուրից (ռուս.՝ холм), որի վրա հիմնվել է քաղաքը։

Պատմություն

Հնում Լովատ գետի մոտով, ժամանակակից քաղաքի տարածքով՝ ջրային առևտրի ճանապարհով «Վարյագներից հույներ առևտրային ջրային ճանապարհը»։ Այդ օրերին այս վայրում փոքր նավեր էին կառուցվում, վաճառում էին կտավատ, սայլեր, պտտվող անիվներ և սպասք (փայտե և կավե)։

16-17-րդ դարերում բազմիցս ենթարկվել է լիտվացիների, լեհերի, շվեդների հարձակումներին։ 1777 թվականի օգոստոսի 3-ին Նովգորոդի նահանգի վարչատարածքային վերակառուցման ժամանակ որոշում է ընդունվել Խոլմսկի քաղաքավանը վերանվանել Խոլմ քաղաքի և այն միացնել Պսկովի նահանգին։ Այդպես Խոլմը դարձել է Խոլմսկի շրջանի կենտրոնը։

19-րդ դարի վերջին Խոլմը հայտնի էր արհեստագործությամբ, այդ թվում՝ գետային բարկաների և այլ նավակների արտադրությամբ։

Խոլմը, 21 մարտի, 1942

Քաղաքը շատ է տուժել Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ. 1942 թվականին այն Տորոպեցկո-Խոլմյան գործողության անցակցման վայրն էր, և քաղաքի պատմական շենքերի մեծ մասը ամբողջությամբ ավերվել էր։

Պատմական քաղաքը բաղկացած է չորս շրջաններից` Իլինսկի, Նիկոլսկի, Տատիլովսկի, Կլինկսկի։ Պատերազմից հետո քաղաքի կլինյան մասի վերականգնումը աննպատակահարմար է համարվել։

Խոլմ քաղաքի պատմության հետ կապված սխալ կա։ Մի շարք գրքերում և հոդվածներում քաղաքի առաջին հիշատակումն աղբյուրներում նշվել է 1144 թվականը^[2]։ Միևնույն ժամանակ, այդ աղբյուրը ենթադրաբար եղել է Նովգորոդի առաջին տարեգրությունը, այնտեղ, սակայն այդ թվականին նշված է Նովգորոդի հրդեհի մասին, որի արդյունքում այրվել են Խոլմը (քաղաքի մի մասը) և Իլյա մարգարեի եկեղեցին։

Տնտեսություն

Կան անտառային արդյունաբերության ձեռնարկություններ։ Հատուկ արժեք են ներկայացնում տորֆի պաշարները։ Քաղաքի շրջակայքում կան ընդարձակ ճահիճներ՝ տորֆի բավականին խորը շերտերով։ Տորֆի հանքի մշակումը մինչ օրս մնում է շրջանի և քաղաքի տնտեսության առաջնահերթություններից մեկը։

Տեսարժան վայրեր

Քաղաքի 30 կմ հեռավորության վրա, Ռդեյ լճի մոտ են գտնվում Ռդեյի վանքի մնացորդները (18-րդ դար), շրջանում են Բոբրովներ (19-րդ դար) և Շախովներ (18-րդ դար) իշխանների նախկին կալվածքները։

Խոլմեցիների հանգստի վայրերից մեկը «Կապույտ ծովածոցն» է։

Խոլմում է գտնվում Տիխվինյան Մայր Աստծվամր գործող տաճարը։

Բնակչություն

Բնակչության թվաքանակը
1825[3]	1833[4]	1840[5]	1856[6]	1863[7]	1867[8]	1870[9]
2789	↗3283	↗3858	↗5056	↘4210	↘3834	↗4718
1885[10]	1897[11]	1910[12]	1913[13]	1917[12]	1920[12]	1923[12]
↗5718	↗5894	↗6517	↗6800	↘6006	↘5591	↗5830
1926[14]	1931[13]	1939[15]	1959[16]	1970[17]	1979[18]	1989[19]
↘5533	↘4200	↗6071	↘2977	↗3827	↗4435	↗4849
1992[13]	1996[13]	1998[13]	2000[13]	2001[13]	2002[20]	2003[13]
↘4800	↘4700	→4700	→4700	↘4600	↘4325	↘4300
2005[13]	2006[13]	2007[13]	2008[13]	2009[21]	2010[22]	2011[13]
↘4200	↘4100	↘4000	↘3900	↘3867	↘3830	↘3800
2012[23]	2013[24]	2014[25]	2015[26]	2016[27]	2017[28]	2018[29]
↗3829	↘3704	↘3633	↘3552	↘3493	↘3445	↘3422
2019[30]	2020[31]	2021[32]
↘3392	↘3359	↘3214

Ծանոթագրություններ

1. https://rosstat.gov.ru/storage/mediabank/tab-5_VPN-2020.xlsx (ռուս.)
2. АТД-80|180
3. Статистическое изображение городов и посадов Российской империи по 1825 год. Сост. из офиц. сведений по руководством директора Департамента полиции исполнительной Штера. Спб., 1829.
4. Обозрение состояния городов российской империи в 1833 году / Изд. при министерстве внутренних дел. — Спб., 1834.
5. Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи. Сост. в Стат. отд. Совета МВД. — Спб., 1840.
6. Статистические таблицы Российской империи, составленные и изданные по распоряжению министра внутренних дел Стат. отделом Центрального статистического комитета. [Вып. 1]. За 1856-й год. Спб., 1858.
7. Статистический временник Российской империи. Серия 1. Вып. 1. Спб., 1866.
8. Статистический временник Российской империи. Серия 2. Вып. 1. — Спб., 1871, с. 180.
9. Статистический временник Российской империи. Серия 2. Вып. 10. Спб., 1875, с. 98.
10. Статистика Российской империи. 1: Сборник сведений по России за 1884—1885 гг. Спб., 1887, с. 24.
11. demoscope.ru/weekly/ssp/rus_gub_97.php?reg=34
12. Города Союза ССР / НКВД РСФСР, Стат. отдел. — М., 1927
13. «Народная энциклопедия «Мой город». Холм (город)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-27-ին. Վերցված է 2014-06-17-ին.
14. Всесоюзная перепись населения 1926 года = Recensement de la population de L’U.R.S.S. 1926 / Центральное статистическое управление СССР; Отд. переписи. Т.2. Западный район. Центрально-Промышленный район: народность, родной язык, возраст, грамотность. — М.: Изд. ЦСУ СССР, 1928
15. РГАЭ, ф. 1562, оп. 336, д. 1248, лл. 49—57.
16. «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-28-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
17. «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-09-29-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
18. «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Демоскоп Weekly. Արխիվացված օրիգինալից 2021-11-07-ին. Վերցված է 2013-09-25-ին.
19. «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-26-ին.
20. «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2012-02-03-ին.
21. «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-05-18-ին. Վերցված է 2014-01-02-ին.
22. «Всероссийская перепись населения 2010 года. 12. Численность населения муниципальных районов, поселений, городских и сельских населённых пунктов Новгородской области» (PDF) (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014-03-30-ին. Վերցված է 2014-02-02-ին.
23. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-16-ին. Վերցված է 2014-05-31-ին.
24. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов)» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2013-10-12-ին. Վերցված է 2013-11-16-ին.
25. «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-10-ին. Վերցված է 2014-08-02-ին.
26. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-09-23-ին. Վերցված է 2015-08-06-ին.
27. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
28. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года». 2017-07-31. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-31-ին. Վերցված է 2017-07-31-ին.
29. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-26-ին. Վերցված է 2018-07-25-ին.
30. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года». Վերցված է 2019-07-31-ին.
31. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года» (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020-10-17-ին. Վերցված է 2020-10-17-ին.
32. «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более» (XLSX) (ռուսերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022-09-01-ին. Վերցված է 2022-09-01-ին.

Գրականություն

• Котов В. В. Сколько лет Холму на Ловати? // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2008. — № 28. — С. 3—7.
• Котов В. В. Холмскàя крепость XVI века // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2008. — № 29. — С. 3—15.
• Котов В. В. Экскурсия в город Холм XVI века // Псков. Научно-практический, историко-краеведческий журнал. — 2013. — № 38. — С. 43—51.
• Антонов В. А. Холм. Серия «Города Новгородской области» −1984

Արտաքին հղումներ

• Город Холм
• План города
• Холм на сайте «Мой город»
• Город Холм
• История герба Холма

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Խոլմ (քաղաք)» հոդվածին։