XIX և XX դարերում Ավստրիան համարվում էր եվրոպական գիտական կենտրոն և աշխարհին է նվիրել շատ ճանաչված գիտնականներ։
Ֆիզիկա և մաթեմատիկա
- Լյուդվիգ Բոլցման, մեխանիկայի Ստատիկա բաժնի և մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնադիր։ Նրա աշխատանքը հիմնականում վերաբերվում է դիէլեկտրիկների հատկություններին, գազերի կինետիկ տեսությանը, թերմոդինամիկային և օպտիկային[1]։
- Էռնստ Մախ, ֆիզիկոս և փիլիսոփա, մեծ ներդրում է ունեցել պոզիտիվիզմի երկրորդ փուլի զարգացման գործում, որն, ի պատիվ իրեն, ստացավ «մախաիզմ» անվանումը։ Նա աշխատել է լսողության և տեսողության պրոցեսների ուսումնասիրության վրա, ուսումնասիրել է լույսի գերձայնային թռիչքն ուղեկցող աերոդինամիկական գործընթացները։ Նա ուսումնասիրել և բացահայտել է ալիքային պրոցեսների հատկությունները՝ արդյունքն անվանելով Հարվածային ալիք։
- Վիկտոր Ֆրանց Գեսս, 1936 թ. ստացել է Նոբելյան մրցանակ՝ ֆիզիկայի բնագավառում, տիեզերական ճառագայթների հայտնաբերման համար։
- Քրիստիան Դոպլեր, հիմնական աշխատանքները կատարել է օպտիկայի և ակուստիկայի բնագավառներում։ Այսօր նրա անունով է կոչվում հիվանդների ալիքային հետազոտության մեթոդը և այդ նպատակին ծառայող ապարատը։ Դոպլերի էֆեկտ Տիեզերական կարմիր շեղումը բացատրվում է Դոպլերի էֆեկտով, որն իրար է կապում գալակտիկաների շարժումները։ Այդ էֆեկտը 1842 թվականին հայտնաբերել է Քրիստիան Դոպլերը։ Որևէ միջավայրում տարածվող ալիքի (օրինակ՝ ձայնի) համար պետք է հաշվի առնել ինչպես աղբյուրի շարժումը, այնպես էլ այդ միջավայրի նկատմամբ ալիքի ընդունիչի շարժումը։ Էլեկտրամագնիսական ալիքի (օրինակ՝ լույսի) դեպքում, որի տարածման համար որևէ միջավայր անհրաժեշտ չէ, վակուումում նշանակություն ունի միայն աղբյուրի և ընդունիչի հարաբերական շարժումը։ Եթե ալիքի աղբյուրը շարժվում է միջավայրի նկատմամբ, ապա ալիքի երկարությունը կախված է արագությունից և շարժման ուղղությունից։ Եթե աղբյուրը շարժվում է ընդունիչի ուղղությամբ, այսինքն առաջ է անցնում իր առաքած ալիքից, ապա երկարությունը փոքրանում է, իսկ եթե հեռանում է՝ ալիքի երկությունը մեծանում է։ Ըստ Դոպլերի էֆեկտի, կարմիր շեղումը վկայում է նրա մասին, որ գալակտիկաները մեզնից հեռանում են։ Եթե գալակտիկաների հեռավորությունը բաժանենք նրանց շարժման արագության վրա, կստանանք տիեզերքի տարիքը։ Այդ հաշվարկից բխում է, որ 13,6 միլիարդ տարի առաջ գալակտիակաները գտնվել են մեկ կետում[2]։
- Իոհան Յոզեֆ Լոշմիդտ, ֆիզիկ և քիմիկ, աշխատել է թերմոդինամիկայի, էլեկտրոդինամիկայի, օպտիկայի բնագավառներում, 1861 թ. առաջադրել է բենզոլի օղակաձև կառուցվածքը։
- Կուրտ Գյոդել, լոգիստ, մաթեմատիկոս և փիլիսոփա։
- Ֆիլիպ Ֆրանկ, ֆիզիկ և փիլիսոփա։
1920-1930- ական թվականներին ավստրիացի գիտնականները մեծ ներդրումներ ունեցան Ատոմային ֆիզիկայի և քվանտային մեխանիկայի բնագավառներում։
- Էրվին Շրյոդինգեր, քվանտային ֆիզիկայի հիմնադիրներից մեկը, ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր(1933 թ.):
- Վոլֆգանգ Պաուլի, մեծ ներդրում է ունեցել քվանտային ֆիզիկայի բնագավառում, Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1945 թ)։
- Լիզա Մեյտներ, միջուկային ֆիզիկայի և ռադիոֆիզիկայի բնագավառի հետազոտող, բազում մրցանակների դափնեկիր։
Փիլիսոփայություն
- Լյուդվիգ Վիտգենշթայն, ավստրիացի փիլիսոփա, անալիտիկ փիլիսոփայության հիմնադիր, 20-րդ դարի նշանավոր մտածողներից մեկը։
- Կարլ Պոպպեր, փիլիսոփա և սոցիոլոգ, XX դարի գիտության ամենաազդեցիկ փիլիսոփաներից մեկը։ Հայտնի է քաղաքական և սոցիալական փիլիսոփայությանը նվիրված իր աշխատություններով։
Բժշկություն և հոգեբանություն
Ավստրիացի գիտնականների հետազոտության հիմնական ոլորտներից են եղել նաև բժշկությունն ու հոգեբանությունը, որոնք հիմնադրել և զարգացրել է հայտնի միջնադարյան բժիշկ Պարացելսը։
Բժշկություն
- Կարլ Լանդշտեյներ — բժիշկ, քիմիկոս, իմմունոլոգ, վարակաբան։ Հայտնաբերել է արյան խմբերի գոյությունը (1930 թ.): Ֆիզիոլոգիայի և բժշկության նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1930 թիվ)։
- Թեոդոր Բիլրոթ — վիրաբույժ, ժամանակակից որովայնային վիրահատությունների և բուժումների հայրը։
- Կլեմենս ֆոն Պիրկե — բժիշկ, մանրէաբանության և իմունոլոգիայի վերաբերյալ գիտական աշխատանքների հեղինակ[3]։
- Անտոն Էյսելսբերգ — բժիշկ, նյարդավիրաբուժության հիմնադիրներից մեկը։
- Իգնաց ֆիլիպ Զեմմելվայս — բժիշկ, ով հեղինակել է ձեռքերը քրորի լուծույթով ախտահանելու գաղափարը, ինչը թույլ է տվել զգալիորեն կրճատել ծննդատներում մահացությունների մակարդակը։ 1906 թ Բուդապեշտում բացվեց նրա հուշարձանը, որի համար ամբողջ աշխարհի բժիշկները հանգանակություն կատարեցին։ Հուշարձանի վրա գրված է՝ «Մայրերի փրկիչին»։
- Ռոբերտ Բարանի — բժիշկ-օտորինոլարինգոլոգ, Ֆիզիոլոգիայի և բժշկության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1914 թիվ)։
Հոգեբանություն
- Զիգմունդ Ֆրեյդ — համաշխարհային ճանաչում ստացած հոգեբույժ, հոգեվերլուծական դպրոցի հիմնադիր։
- Ալֆրեդ Ադլեր — հոգեբան, հոգեբույժ, նեոֆրեյդիզմի հիմնադիրներից մեկը, «անհատի հոգեբանություն» տեսության հիմնադիր։
- Փոլ Վացլավեկ — հոգեբան, հոգեբույժ, հեգեթերապեվտ։
- Հանս Ասպերգեր — բժիշկ, հետազոտող։
- Վիկտոր Ֆրանկլ — հոգեբույժ, հոգեթերապևտ, այսպես կոչված, Վիեննայի Երրորդ Հոգեթերապիայի Դպրոցի հիմնադիր։
- Յուլիուս Վագներ-Յաուրեգգ — հոգեբույժ, Ֆիզիոլոգիայի և բժշկության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1927 թ.):
Տնտեսություն
Ավստրիայի տնտեսագիտության դպրոցը համարվում է լավագույններից մեկն աշխարհում։ Այն բարձր հիմքերի վրա են դրել այնպիսի գիտնականներ, ինչպիսիք են՝ Կառլ Մենգերը, Յոզեֆ Շումպետերը, Օյգեն Բյոմ-Բավերկը, Լյուդվիգ ֆոն Միզեսը, Ֆրիդրիխ ֆոն Վիզերը, Ֆրիդրիխ ֆոն Հայեկը[4]։
Կենսաբանություն
- Գրեգոր Մենդել — կենսաբան և բուսաբան, հսկայական ներդրում է ունեցել ժառանգականության հասկացության զարգացման գործում։ Ժամանակակից գենետիկայի հիմքում ընկած է Մենդելի ուսմունքը։
- Կոնրադ Լորենց — էթոլոգիայի հիմնադիրներից մեկը, ֆիզիոլոգիայի և բժշկության Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր (1973 թ.):
Տեխնիկա
- Ֆերդինանդ Պորշե — XX դարի ամենահայտնի ավտոմոբիլային դիզայներներից մեկը։
- Զիգֆրիդ Մարկուս — ավտոարդյունաբերության նորարար և գյուտարար։
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
