![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/NSALibertyReport.p13.jpg/640px-NSALibertyReport.p13.jpg&w=640&q=50)
Գաղտնի տեղեկատվության դասակարգումն ԱՄՆ-ում
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ներկայումս ԱՄՆ-ում գործող գաղտնի տեղեկատվության դասակարգման համակարգը սահմանվել է նախագահ Բարաք Օբամայի՝ 2009 թվականին արձակած №13526 հրամանով։ Այն փոխարինել է տեղեկատվության գաղտնիացման ոլորտում նախկինում գործող նորմատիվ ակտերին[1]։ №13526 հրամանը սահմանում է ԱՄՆ կառավարության, նրա աշխատակիցների և կապալառուների կողմից ստեղծված տեղեկատվության, ինչպես նաև իշխանության այլ մարմիններից ստացված տեղեկատվության դասակարգման համակարգը, գաղտնիացման կարգը, գաղտնազերծումն ու մշակումը[1]։
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/NSALibertyReport.p13.jpg/320px-NSALibertyReport.p13.jpg)
ԱՄՆ-ում տեղեկատվության գաղտնիության աստիճանը գնահատելիս կիրառվում է «information sensitivity» (տեղեկատվության զգայունակություն) եզրը, որը նշանակում է վնասի մակարդակը, որը կարող է տվյալ տեղեկատվության բացահայտումը պատճառել ԱՄՆ ազգային անվտանգությանը։ ԱՄՆ-ում կա տեղեկատվության գաղտնիության 3 մակարդակ՝ ըստ աճման՝ «Confidential» («կոնֆիդենցիալ»), «Secret» («գաղտնի») и «Top Secret» («հույժ գաղտնի»)[2]։
ԱՄՆ օրենսդրության մեջ պետական գաղտնիքի վերաբերյալ չկա միասնական օրենք, ինչպես Մեծ Բրիտանիայի (Օրենք պետական գաղտնիքի մասին (1989), Կանադայի (Security of Information Act), Նոր Զելանդիայի (The Official Secrets Act 1951), Հնդկաստանի (Official Secrets Act) և այլ երկրների օրենսդրություններում է, թեև ԱՄՆ-ի՝ լրտեսության մասին օրենքում նմանատիպ նորմեր կան։ Այդ պատճառով ԱՄՆ-ում գաղտնի տեղեկատվության հրապարակումը, ճիշտն ասած, անօրինական չէ։ Օրենսդիր և գործադիր իշխանությունների ներկայացուցիչները, այդ թվում՝ ԱՄՆ նախագահները, հաճախ են լրագրողներին գաղտնի տեղեկատվություն «տրամադրել»[3][4][5][6]։ ԱՄՆ կոնգրեսը բազմիցս հակադրվել է այնպիսի օրենքի ընդունմանը, որը կարգելեր ընդհանուր առմամբ գաղտնի տեղեկատվության բացահայտումը։ Փոխարենը ԱՄՆ-ում գործում է քրեական պատասխանատվության ենթարկող օրենքների «պատառիկային» համակարգ, որը կիրառվում է միայն հատուկ տեսակի գաղտնի տեղեկատվության հրապարակման դեպքում, այն էլ միայն որոշակի հանգամանքներում։ Դատական գործընթացներում, այդ թվում՝ լրտեսության դատական գործերում, հազվադեպ չէին իրավիճակները, երբ դատավորները որոշում էին կայացնում յուրաքանչյուր փաստաթղթի համար, թե որքան իրավաչափ է այն դասակարգել որպես «գաղտնի»։ Բացի այդ, օրենքով տեղեկատվությունը չի կարող գաղտնիացվել, որպեսզի քողարկի անօրինական գործունեությունը․ տեղեկատվությունը կարող է գաղտնիացվել միայն ազգային անվտանգության նկատառումներով։