Połobšćina je mortwa rěč Połobskich Słowjanow w sewjernej Němskej. Jako dźěl lechitiskeho dźěla zapadosłowjanskich rěčow bě podobna pólšćinje a kašubšćinje, ale wězo tež ze serbšćinu. Na juhu mjezowaše rěčny teritorij ze staroserbskimi kmjenami, rěčna hranica da so dźensa na zakładźe městnych mjenow poměrnje derje rekonstruować.
| kraje | Sewjerna Němska do 18. lětstotka | |
| rěčnicy | mortwa rěč | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | Indoeuropske rěče
| |
| družina pisma | łaćonski alfabet | |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-2: |
sla | |
| ISO 639-3 (SIL): | ||
Połobskich pomnikow njeje přewjele, rěčne dokumenty pochadźeja ze wšelakich časow a wšelakich regionow. Wo staršej dobje je jenož mało znate. Zajimawy přikład je pječat z połobskim nadpismom, kotryž dokumentuje, zo bě połobšćina zdźěla tež hamtska rěč. Na tutu móžnosć skedźbni Edward Wornar w swojim nastawku Nastărei̯să venstă slüvesa?, kotryž wozjewi 2002 w Lětopisu. Najwjetši podźěl znatych połobskich tekstow maja drjewjanske teksty a zběrki z 18. lětstotka.
Cyłkowny něhdyši rěčny teritorij da so na zakładźe městnostnych mjenow rekonstruować, kotrež pokazuja wěste charakteristika we wuwiću rěče, kotrež wotmjezuja połobšćinu wot staroserbskich dialektow w juhu a pomoranšćiny na wuchodźe. Při tym běchu hranicy mjez tutymi rěčnymi teritorijemi skerje šěroke přechodne pasma. Sćěhuje zarys typiskich połobskich zwukowych inowacijow resp. archaizmow:
1. zachowanje nosowkow
2. wuwiće *ě před twjerdymi dentalemi na a
3. změna prasłowjanskeje tort-skupiny > tart
4. zdźerženje palatalneho *ť a *ď
Na wjetšinje něhdyšeho teritorija zańdźe połobšćina hižo do 13./14. lětstotka. W někotrych kónčinach zdźerži so prawdźepodobnje trochu dlěje, na př. na Rujanach (prawdźepodobnje do 15. lětstotka) abo wokoło dźensnišeju městow Ludwigslust a Grabowa. W někotrych kónčinach Stareje marki zachowa so połobšćina zdźěla hač do 17. lětstotka. Najdlěje zamó wona w Hannoverskim Wendlandźe, w dźensnišim wokrjesu Lüchow-Danneberg přežiwić. Tuta wotnožka połobšćiny mjenowaše so drjewjanšćina, kotraž je hač do srjedź 18. lětstotka dokładźena. Charakteristika drjewjanšćiny tutoho časa su:
1. změna *a w nimale wšěch pozicijach na o, potrjechene je tež a < *ě resp. sekundarne a w něhdyšej tort-skupinje
2. dalokosahaca diftongizacija *i, *y, *u > ai, åi, au
3. změna *o > ü, ö
4. dalokosahaca změna *ь, *ъ > a, å (tež w słabej poziciji)
5. změna *g, *k we wěstych pozicijach > ď, ť
6. wuwiće *ьl, *ъl > åu.
Kaž za wobě serbšćinje je tež za drjewjanšćinu zachowanje aorista a imperfekta dokładźene.
| połobsce | pólsce | delnjoserbsce | hornjoserbsce | čěsce | rusce |
|---|---|---|---|---|---|
| clawak, clôwak | człowiek | cłowjek | čłowjek | člověk | человек (čelowjek) |
| vicer | wieczór | wjacor | wječor | večer | вечер (wječer) |
| brot | brat | bratš | bratr | bratr | брат (brat) |
| dôn | dzień | źeń | dźeń | den | день (deń) |
| ręka | ręka | ruka | ruka | ruka | рука (ruka) |
| prenja zaima, jisin | jesień | nazymje | nazyma | podzim | осень (oseń) |
| sneg | śnieg | sněg | sněh | sníh | снег (snjeg) |
| lato | lato | lěśe | lěćo | léto | лето (leto) |
| sestra | siostra | sotša | sotra | sestra | сестра (sestra) |
| ryba | ryba | ryba | ryba | ryba | рыба (ryba) |
| widin | ogień | wogeń | woheń | oheň | огонь (ogoń) |
| wôda | woda | woda | woda | voda | вода (woda) |
| wjôter | wiatr | wětš | wětřik, wětr | vítr | ветер (wjeter) |
| zaima | zima | zymje | zyma | zima | зима (zima) |
Aita nos (Wótče naš)
| połobsce |
|---|
| Aita nos, tâ toi jis wâ nebesai, sjętü wordoj tüji jaimą; tüji rik komaj; tüja wüľa mo są ťüńot kok wâ nebesai tok no zemi; nosę wisedanesnę sťaibę doj nam dâns; a wütâdoj nam nose greche, kok moi wütâdojeme nosim gresnarem; ni bringoj nos wâ warsükongę; toi losoj nos wüt wisokag chaudag. Pritü tüje ją tü ťenądztwü un müc un câst, warchni Büzac, nekąda in nekędisa. Amen. |
- Čěska webstrona wo połobskej rěči. (čěsce)
- Kazimierz Polański[→pl]: Gramatyka języka połabskiego. Elektroniska wudaće, bjez datuma. (pól.)
- Reinhold Olesch: Thesaurus linguae Dravaenopolabicae. (= Slavistische Forschungen; Band 42). Böhlau, Köln und Wien 1983-1987 (Wörterbuch in 3 Bänden und Registerband)
- August Schleicher: Laut- und Formenlehre der polabischen Sprache. Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, Sankt Petersburg 1871 (Nachdrucke: Saendig-Reprint-Verlag, Wiesbaden 1967; Reprint-Verlag, Vaduz/Liechtenstein 1999)
- Johann Parum Schultze; Reinhold Olesch (Hrsg.): Fontes linguae Dravaenopolabicae minores et Chronica Venedica J. P. Schultzii. (= Slavistische Forschungen; Band 7). Böhlau, Köln und Graz 1967
- Christian Hennig von Jessen: Vocabularium Venedicum (oder Wendisches Wörter-Buch) (1705). Nachdruck besorgt von Reinhold Olesch. - Köln [u.a.]: Böhlau 1959 (Gewährsmann des Pastors C. Hennig von Jessen war der polabisch sprechende Bauer Johann Janieschge aus Klennow)
- Wornar, Edward: Nastărei̯să venstă slüvesa? : pomnik srjedźowěkowskeje połobšćiny, W: Lětopis 49(2002)2, str. 83-91.
| wuchodosłowjanske rěče: | běłorušćina - rušćina - rusinšćina - rutenšćina † - stara wuchodosłowjanšćina † - stara Nowgorodska narěč† - ukrainšćina - zapadopolešćina |
| zapadosłowjanske rěče: | čěšćina - lešon kenaan † - lachšćina - pólšćina - połobšćina † - pomoršćina (kašubšćina, słowinšćina †) - serbšćina (delnjoserbšćina - hornjoserbšćina - wuchodoserbske dialekty †) - słowakšćina - šlešćina |
| južnosłowjanske rěče: | bołharšćina (Banatska bołharšćina) - bosnišćina - chorwatšćina (Hrodowska chorwatšćina, molišćina) - čornohóršćina - makedonšćina - serbišćina - słowjenšćina (prekmuršćina, rezijanšćina) - starocyrkwinosłowjanska rěč † |
| konstruowane słowjanske rěče: | Glagolica - Lydnevi - Mezislovanska - Mjezysłowjanšćina - Proslava - Ruslavsk - Slovio |
| fiktiwne słowjanske rěče: | Mrezisk - Seversk - Sevorian - Skuodian - Slavisk - Slavëni - Vozgian - Wenedyk |
| druhe: | prasłowjanšćina † |
| † mortwe |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
