Makarantar Nahawu CMS da ke Bariga, wani yanki a Legas na jihar Legas, ita ce makarantar sakandare mafi tsufa a Najeriya, wacce Cocin Missionary Society ta kafa a ranar 6, ga Yunin shekarar 1859. Shekaru da dama ita ce babbar tushen limamai da masu gudanar da mulki a Afirka a lokacin mulkin mallaka ta Legas.[1]
James Pinson Labulo Davies ne ya samar da kudaden fara gudanar da makarantar CMS Grammar School, Legas a cikin watan Afrilun shekarar 1859, wanda a watan Afrilun 1859, ya baiwa Babington Macaulay fam 50, (daidai da miliyan ₦1.34 kamar na 2014), don siyan littattafai da kayan aikin makarantar. Tare da tallafin da ya bada, Macaulay ya buɗe Makarantar Grammar CMS a ranar 6, ga Yuni 1859, wanda ya sanya ta zama makarantar sakandare ta farko a Najeriya.[2] A shekarar 1867, Davies ya ba da gudummawar £100 (₦2.68 miliyan kamar na 2014),ga Asusun Gina Makaranta na CMS.[3] Sauran masu ba da gudummawa ga Asusun Gina CMS ba Saros ba ne kamarsu Daniel Conrad Taiwo AKA Taiwo Olowo wanda ya ba da gudummawar £50. Masu ba da gudummawa na Saro Contributors kuma sun haɗa da maza irin su Moses Johnson, IH Willoughby, TF Cole, James George, da Charles Foresythe waɗanda suka ba da gudummawar £40.[4] Makarantar Grammar ta CMS a Freetown, wacce aka kafa a 1848, ta zama abin koyi.
Makarantar ta fara ne da dalibai shida, dukkansu a makarantan kwana a wani karamin ginin bene mai suna 'Cotton House' a unguwar Broad Street. Dalibai da aka fara yayewa sun zamo ma'aikata a makarantan.[1] Manhajar ta ƙunshi Turanci, Logic, Girkanci, Lissafi, Geometry, Geography, Tarihi, Ilimin Bible da Latin.[5] Shugaban makarantar na farko shi ne malami kuma masanin tauhidi Babington Macaulay, wanda ya yi aiki har zuwa mutuwarsa a 1878.[6] Shi ne mahaifin Herbert Macaulay.[7] Lokacin da Birtaniya ta yi mulkin mallaka a Legas a shekara ta 1861, hukumomin mulkin mallaka sun sami mafi yawan ma'aikatansu na gudanarwa na daga mutanen Afirka daga makarantar.[1]
Babington Macaulay, 1859-1878.
Henry Johnson, 1879-1881 (mai aiki).
Isaac Oluwole, 1881–1893.
James Johnson, 1893-1894 (mai aiki).
EA Godson, 1894-1895.
Melville Jones 1895-1896 (aiki)
Joseph Suberu Fanimokun, 1896–1914.
EJ Evans, 1915-1927.
A. Hobson, 1927-1929.
F. Washington 1929-1932.
J. Olumide Lucas, 1932-1935 (mai aiki).
CG Thorne, 1935-1936.
Solomon Odunaiya Odutola, 1936–1938. (aiki)
Leonard John Lewis, 1938-1943.
Seth Irunsewe Kale, 1944-1950.
BA Adelaja, 1950-1970.
TA Ojo, 1970-1972, (aiki).
IA Olowu 1972–1984.
BA Nigwo, 1984–1986.
JBA Edema, 1986-1997.
Taiwo O. Jemilugba, 1997–2001.
Johnson Onayinka, 2001-2005.
Tunde Oduwole, 2005–2017
OlaOluwa Adeyemi, 2017-2018
Sunday O. Sofekun, 2021
Mai Girma Victor A. Olusa (Mai Gudanarwa) 2021 har zuwa yau
Wasu fitattun tsofaffin ɗalibai:
Babban Chief Edem Duke (an haife shi a shekara ta 1955),
Ministan Al'adu, Yawon bude idanu & Wayar da Kan Jama'an Kasa, Ministan Yada Labarai mai sa ido
Herskovits Kopytoff, Jean. A preface to modern Nigeria: the "Sierra Leonians" in Yoruba, 1830–1890. University of Wisconsin Press, 1965. p. 365 note 87.
Ambassador Dapo Fafowora (4 June 2009). "150 years of the CMS Grammar School, Lagos". The Nation (Nigeria). Archived from the original on 3 October 2009. Retrieved 21 May 2011.
"Macaulay, Thomas Babington 1826 to 1878 Anglican Nigeria". Dictionary of African Christian Biography. Archived from the original on 19 August 2014. Retrieved 23 January 2015.