From Wikipedia, the free encyclopedia
અંગ્રેજી એ પશ્ચિમ જર્મેનીક ભાષા છે, જેનો વિકાસ એન્ગ્લો સાક્સોન કાળમાં ઇંગ્લેન્ડ અને દક્ષિણ પૂર્વીય સ્કોટલેન્ડમાં થયો હતો. 18મી, 19મી અને 20મી સદીની શરૂઆત સુધી બ્રિટિશ રાજના લશ્કરી, આર્થિક, વૈજ્ઞાનિક, રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક પ્રભાવને કારણે તેમજ 20મી સદીના મધ્ય ભાગ સુધી[1][2][3][4] યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સને કારણે અંગ્રેજી ભાષા દુનિયાના ઘણા ખૂણાઓમાં લિન્ગ્વા ફ્રાન્કા બની ગઇ અને આંતરરાષ્ટ્રીય વેપાર તેમજ વિજ્ઞાનની આગળ પડતી ભાષા બની ગઇ. [5][6]રાષ્ટ્ર સમૂહ દેશો (કોમન વેલ્થ દેશો) તેમજ ઘણાં આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનોમાં બીજી કે ગૌણ ભાષા અને અધિકૃત ભાષા તરીકે અંગ્રેજોનો ઉપયોગ બહોળા પ્રમાણમાં કરવામાં આવે છે.
 | વિકિપીડિયાના માપદંડ મુજબ આ લેખને ઉચ્ચ કક્ષાનો બનાવવા માટે તેમાં સુધારો કરવાની જરુર છે. તેમાં ફેરફાર કરીને તેને સુધારવામાં અમારી મદદ કરો. ચર્ચા પાના પર કદાચ આ બાબતે વધુ માહિતી મળી શકે છે. |
.svg)
ઐતિહાસિક રીતે અંગ્રેજી ભાષા કેટલીક તળપદી ભાષાઓથી બનેલી છે જેને સંયુક્તપણે જૂની અંગ્રેજી ભાષા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ ભાષા ગ્રેટ બ્રિટનના પૂર્વીય ટાપુઓ ઉપરથી લાવવામાં આવી હતી. આ ભાષાને એન્ગ્લો સેક્સોન લોકો લાવ્યા હતા કે જેઓ 5મી સદીની શરૂઆતમાં સ્થાયી થયા હતા[સંદર્ભ આપો]. ત્યારબાદ અંગ્રેજી ઉપર જૂની નોર્વેની ભાષાનો પ્રભાવ પડ્યો. આ ભાષા આઠમાથી દસમા સૈકાના કાળ દરમિયાનના યુરોપીય આક્રમણકારોની ભાષા હતી.
નોર્મનોની જીતના સમયગાળા દરમિયાન જૂની અંગ્રેજી ભાષા મધ્યકાલિન અંગ્રેજી ભાષા તરીકે વિકાસ પામી. તેના શબ્દો અને જોડણી મોટા ભાગે નોર્મન (એન્ગ્લો ફ્રેન્ચ) ભાષાના શબ્દભંડોળમાંથી એકત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા. અંગ્રેજી કે ઇન્ગલિશ ભાષાનાં વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્ર અંગે જોઇએ તો "ઇન્ગલિશ" શબ્દ 12મી સદીની જૂની અંગ્રેજી ભાષા એન્ગલિસ્ક અથવા તો ઇન્જલ , એન્જલ્સ શબ્દનું બહુવચન છે તેના ઉપરથી ઉતરી આવ્યો છે. (" જે ઇંગ્લેન્ડ કે ઇન્ગલેન્ડનાં લક્ષણોને પ્રતિબિંબિત કરે છે).[7]
આધુનિક અંગ્રેજી ભાષામાં સ્વરોમાં ધરખમ બદલાવ આવ્યો. આ બદલાવ 15મી સદીમાં ઇંગ્લેન્ડ ખાતે થયો. આ દરમિયાન અંગ્રેજી ભાષાએ વિવિધ વિદેશી ભાષાઓમાંથી નવાનવા શબ્દો લીધા અને નવા શબ્દો બનાવ્યા. અંગ્રેજી ભાષાનાં શબ્દો પૈકી નોંધપાત્ર માત્રાના શબ્દો ખાસ કરીને તકનિકી શબ્દો મૂળતઃલેટિન અને ગ્રીક ભાષા ઉપરથી બનાવવામાં આવ્યા છે.
આધુનિક અંગ્રેજી ભાષાને કેટલીક વખત વિશ્વની પ્રથમ લિન્ગ્વા ફ્રાન્કા[8][9] તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ ભાષાનું વર્ચસ્વ પુષ્કળ પ્રમાણમાં છે. કેટલીક વખત તે સંચાર, વિજ્ઞાન, વેપાર, ઉડ્ડયન, મનોરંજન, રેડિયો અને મુત્સદ્દીગીરી માટેની આવશ્યક આંતરરાષ્ટ્રીય ભાષા ગણવામાં આવે છે.[10](લવાજમ જરૂરી) જેમજેમ બ્રિટિશ રાજનો વિકાસ થતો ગયો તેમતેમ આ ભાષા બ્રિટિશ ટાપુઓ ઉપર ફેલાવા લાગી અને 19મી સદીના અંત સુધીમાં તો તે સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રસરી ગઇ.[11] ઉત્તર અમેરિકામાં બ્રિટિશ વસાહત સ્થપાઇ ગયા બાદ તે યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને કેનેડામાં વર્ચસ્વ ધરાવતી ભાષા બની. યુએસના વિકસતા જતા આર્થિક અને સાંસ્કૃતિક પ્રભાવને કારણે તેને વિશ્વની મહાસત્તાનો દરજ્જો મળ્યો. અને બીજાં વિશ્વયુદ્ધ દરમિયાન આ ભાષા સમગ્ર વિશ્વમાં નોંધપાત્ર રીતે ફેલાઇ ગઇ.[9]
ઘણાં બધાં ક્ષેત્રો, વ્યવસાય અને વેપારમાં જેવા કે તબીબી અને કોમ્પ્યૂટર વગેરેમાં અંગ્રેજી ભાષાનાં જ્ઞાનને પ્રાથમિક જરૂરીયાત ગણવામાં આવી છે. જેનાં પરિણામે અંદાજે 1 અબજ લોકો અંગ્રેજીનું પ્રાથમિક જ્ઞાન મળે તેટલો અભ્યાસ તો કરે જ છે. (જુઓ અંગ્રેજી ભાષાનો અભ્યાસ અને શિક્ષણ). યુનાઇટેડ નેશન્સ (યુએન)ની છ અધિકૃત ભાષાઓ પૈકીની અંગ્રેજી એક છે.
ડેવિડ ક્રિસ્ટલ જેવા ભાષાશાસ્ત્રીએ નોંધ્યું હતું કે વૈશ્વિક ભાષાઓ કરતાં અંગ્રેજી ભાષાના ધરખમ વિકાસને કારણે વિશ્વના કેટલાક ભાગોમાં જન્મની ભાષાશાસ્ત્રની વિવિધતા ઘટવા માંડી હતી. ખાસ કરીને ઓસ્ટ્રેલેશિયા અને ઉત્તર અમેરિકામાં આનું પ્રમાણ વધારે માત્રામાં જોવા મળ્યું હતું. ભાષાઓનાં પતનમાં અંગ્રેજી ભાષાનાં વિશાળ પ્રભુત્વએ અગત્યની ભૂમિકા ભજવી છે.[12] તેવી જ રીતે ઐતિહાસિક ભાષાશાસ્ત્રીઓ કે જેઓ ભાષાના બદલાવ અંગેની જટિલતા અને પ્રવાહિત ગતિશીલતા અંગે સાવચેત હતા. તેઓ અંગ્રેજીના પ્રભાવ અંગે પણ સાવચેત હતા તેથી તેમણે અંગ્રેજી ભાષાને તેમની સ્થાનિક ભાષા સાથે સુવ્યવસ્થિત અને કુદરતી રીતે સંમિશ્રિત કરી જેમ કે ક્રિઓલ્સ અને પિડગિન્સ સમયાંતરે અંગ્રેજી સમકક્ષ આ ભાષાઓનાં નવાં કુટુંબો બન્યાં.[26]
અંગ્રેજી પશ્ચિમ જર્મનીની ભાષા છે જેનાં મૂળિયાં એન્ગ્લો ફ્રિસિયન અને લોવર સાક્સોનમાં રહેલાં છે. આ બે એવી તળપદી ભાષાઓ છે કે જે બ્રિટનમાં સ્થાયી થયેલા જર્મની નાગરિકો અને રોમનના લશ્કરી સહાયકો દ્વારા વિવિધ ભાગો કે જેમને હાલમાં ઉત્તર-પશ્ચિમી જર્મની, ડેનમાર્ક અને નેધરલેન્ડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે ત્યાંથી 5મી સદીમાં લાવવામાં આવી હતી. જર્મનીની આદિવાસી પ્રજાતિઓ પૈકીની એક એન્જેલ્સ,[28] હતી તેઓ એન્ગેલ્ન અને બેડે પ્રાંતમાંથી આવ્યા હતાં તેમ માનવામાં આવે છે તેઓ પોતાની જૂની ભૂમિ છોડીને જે જગ્યાએ સ્થાયી થયા તેને બેડે અને એન્ગેલ્નનું સંમિશ્રિત નામ બ્રિટન[30] આપવામાં આવ્યું. 'ઇંગ્લેન્ડ'(ઇન્ગ્લા લેન્ડ "એન્જલ્સની ભૂમિ") અને ઇન્ગલિશ (જૂનું અંગ્રેજી ઇન્ગલિસ્ક ) નામો આ આદિવાસી પ્રજાતિ દ્વારા ઉતરી આવ્યાં છે.
એન્ગ્લો સાક્સોન લોકોએ ઇ.સ.449ની સાલથી ડેનમાર્ક અને જુટલેન્ડના પ્રદેશોથી આક્રમણ કરવાની શરૂઆત કરી.[13][14] એન્ગ્લો સાક્સોન લોકોનું બ્રિટનમાં આગમન થયું તે પૂર્વે ત્યાંના સ્થાનિક લોકો બ્રિથોનિક ભાષા બોલતા હતા. આ ઇંગ્લેન્ડના કેટલાક ભાગોમાં બોલાતી કેલ્ટ લોકોની કેલ્ટિક ભાષા હતી.[સંદર્ભ આપો][શંકાસ્પદ ]ઢાંચો:POV-statement જોકે તળપદી ભાષામાં નોંધપાત્ર ફેરફારો વર્ષ 1066ના નોર્માન લોકોનાં આક્રમણ બાદ થયા. ભાષાએ તેનું નામ જાળવી રાખ્યું અને નોર્માન લોકોના આક્રમણ પહેલાંની ભાષા જૂની અંગ્રેજીના નામે ઓળખાવા લાગી.[15]
શરૂઆતમાં જૂની અંગ્રેજી વિવિધ પ્રકારની તળપદી ભાષાઓનો સમૂહ હતી. આ ભાષાઓનાં મૂળિયાં ગ્રેટ બ્રિટનના એન્ગ્લો સાક્સોન રાજની વિવિધતાને પ્રતિબિંબિત કરતાં હતાં.[16] આ તમામ વિવિધ તળપદી ભાષાઓ પૈકી લેટ વેસ્ટ સાક્સોન ભાષાનું પ્રભુત્વ ધીરેધીરે વધવા લાગ્યું. અંગ્રેજી ભાષાના ક્રમિક અને ઝડપી વિકાસના મહત્વની ભૂમિકા કેથલિક દેવળોએ પણ ભજવી હતી. વર્ષ 530માં સંત બેનેડિટનું શાસન શરૂ થયું અને તે 1536 સુધી મઠોનાં વિસર્જન સુધી યથાવત રહ્યું.આ દરમિયાન રોમન કેથલિક દેવળોએ મઠોને અને કેટનબરીના ઓગસ્ટિન જેવા કેથલિક અધકૃતોને સૂચના આપી કે તેમની શાળાઓમાં સ્ક્રિપ્ટોરિયા અને પુસ્તકાલય જેવા બુદ્ધિગમ્ય સાંસ્કૃતિક વારસાનું જતન કરવું.
મધ્યકાલિન યુગ દરમિયાન કેથલિક દેવળોએ બુદ્ધિગમ્ય જીવન અને લેખિત ભાષાનાં પ્રભુત્વને ક્રિયાશિલ બનાવ્યું. કેથલિક સંતોએ મુખ્યત્વે લેટિન ભાષાનું લખાણ લખ્યું અથવા તો તેની નકલો કરી. જે મધ્યકાલિન યુરોપની લિન્ગ્વા ફ્રાન્કામાં વધારે પડતું જોવા મળતું હતું.[17] જ્યારે સંતો પ્રસંગોપાત સ્થાનિક ભાષામાં લખતા ત્યારે લેટિન ભાષામાંથી અંગ્રેજી ભાષામાં બનાવેલા શબ્દો અવેજી તરીકે મૂકતાં. કોઇ વસ્તુની સમજણ આપવા માટે લેટિન ભાષાનો ઉપયોગ કરવામાં આવતો અંગ્રેજી શબ્દોનો ઉપયોગ કરવામાં નહોતો આવતો. અંગ્રેજી ભાષામાં મોટા ભાગના શબ્દો લેટિન ભાષામાંથી લેવામાં આવ્યા છે. અંગ્રેજી ભાષાના વોકેબ્યુલેરિયમ માં મોટા ભાગના શબ્દોનું સર્જન લેટિન ભાષામાંથી થયું હોવાનું માનવામાં આવે છે. એમ માનવામાં આવે છે કે બ્રિટિશ સમાજનો શ્રેષ્ઠ વર્ગે કેથલિક સંતો દ્વારા બનાવવામાં આવેલા શબ્દભંડોળને કાયમી બનાવ્યો. વધુમાં તેમણે લેટિન ભાષામાંથી નવા શબ્દોની શોધોની પરંપરા પણ ચાલુ રાખી. જે કેથલિક ચર્ચના અસ્ત સુધી ચાલુ રહી.[સંદર્ભ આપો]
જૂની અંગ્રેજી સ્થાનિક ભાષા પણ આક્રમણોનાં બે મોજાંથી પ્રભાવિત હતી. સૌપ્રથમ ભાષા બોલનારા ઉત્તર જર્મનીના લોકો કે જેઓ જર્મની કુટુંબના હતાં તેમણે 8મી અને 9મી સદીમાં બ્રિટિશ ટાપુઓ અને વસાહતો ઉપર ચડાઇ કરી હતી (જુઓ ડેનલો). બીજું આક્રમણ નોર્માનો દ્વારા 11મી સદીમાં કરવામાં આવ્યું હતું. તેઓ જૂની નોર્માન ભાષા બોલતા હતા. તેમણે વિશિષ્ટ અંગ્રેજી ભાષા તૈયાર કરી જેને એન્ગ્લો નોર્માન તરીકે ઓળખવામાં આવતી. (સમય જતાં તેમાંથી નોર્માન નામનું તત્વ લુપ્ત થવા લાગ્યું. તેના ઉપર પેરિસિયન ફ્રેન્ચનું પ્રભુત્વ વધવા લાગ્યું. પાછળથી અંગ્રેજી ભાષા એન્ગ્લો ફ્રેન્ચ ભાષા તરીકે ઓળખાવા લાગી.) બે આક્રમણોને કારણે અંગ્રેજી કેટલાક અંશે મિશ્રિત ભાષા બની. (જોકે ભાષાશાસ્ત્રના શબ્દોની દૃષ્ટિએ અંગ્રેજી ક્યારેય મિશ્રિત ભાષા નહોતી. વિવિધ ભાષા બોલનારા લોકોનો સહનિવાસને કારણે અંગ્રેજી મિશ્રિત ભાષા બની આ લોકોએ પાયાનાં સંચાર માધ્યમ તરીકે એક નવી ભાષાનો વિકાસ કર્યો).
સ્કેન્ડેનેવિયન લોકોના સહનિવાસને કારણે એન્ગ્લો ફ્રિસિયન અંગ્રેજીમાં શબ્દોની પૂરવણી વધી. પાછળથી નોર્મન વ્યવસાયને કારણે લેટિન ભાષામાંથી ઉતરી આવેલા જર્મની શબ્દોનું પ્રમાણ વધવા પામ્યું. અંગ્રેજી ભાષા ઉપર નોર્માનનું પ્રભુત્વ કોર્ટ અને સરકાર મારફતે થયું. આવી રીતે અંગ્રેજીનો વિકાસ સ્થિતિસ્થાપક અને વિશાળ શબ્દભંડોળ ધરાવતી "ઉછીની" ભાષા તરીકે થયો.
બ્રિટિશ રાજના ઉદ્ભવ અને ફેલાવાની સાથે અંગ્રેજી ભાષાનો સ્વીકાર ઉત્તર અમેરિકા, ભારત, આફ્રિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને અન્ય પ્રાંતમાં થયો. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સનો મહાસત્તા તરીકે ઉદ્ભવ થતા અંગ્રેજી ભાષાના ફેલાવાને મદદ મળી.
અંગ્રેજી ભાષા જર્મની કુટુંબની પેટાશાખા પશ્ચિમી જર્મનીના એન્ગ્લો ફ્રિસિયન ભાષા બોલતા પેટાજૂથ ઉપરથી ઉતરી આવી છે. આ જૂથ ઇન્ડો-યુરોપીયન ભાષાઓ બોલતાં જૂથના સભ્યો હતા. અંગ્રેજીની એકદમ નજીકની પડોશી ભાષા સ્કોટ્સ ભાષા છે. આ ભાષા મુખ્યત્વે સ્કોટલેન્ડ, ઉત્તર આયર્લેન્ડના કેટલાક ભાગો, અને ફ્રિસિયનમાં બોલાય છે. ઘણા ભાષાશાસ્ત્રીઓ સ્કોટ્સ ભાષાને અલગ ભાષા નહીં ગણતા તેને અંગ્રેજી તળપદી ભાષાનાં જૂથ તરીકે ગણે છે. ફ્રિસિયન ભાષાને પણ ઘણા લોકો દ્વારા અંગ્રેજીની નજીકની પડોશી ભાષા ગણવામાં આવી છે.
સ્કોટ્સ અને ફ્રિસિયન બાદ એવી જર્મની ભાષાઓ આવે છે કે જે અંગ્રેજી સાથે થોડે દૂરથી સંકળાયેલી છે જેમા નોન એન્ગ્લો ફ્રિસિયન પશ્ચિમી જર્મની ભાષાઓ, લો જર્મન, ડચ, આફ્રિકન્સ, હાઇ જર્મન, તેમજ ઉત્તર જર્મની ભાષાઓ સ્વિડિશ, ડેનિશ, નોર્વેયન, આઇલેન્ડિક અને ફારોઇસના નામો ગણાવી શકાય. સ્કોટ્સ ભાષાના અપવાદને બાદ કરતાં અને પાયાના સ્તરે ફ્રિસિયન ભાષાને બાદ કરતાં અન્ય કોઇ પણ ભાષા અંગ્રેજી સાથે પરસ્પર બુદ્ધિગ્રાહ્ય રીતે સંકળાયેલી નથી. જેની પાછળ તે ભાષાના નિયમો, વાક્યરચના, ભાષાશાસ્ત્રની શાખા અને ધ્વનિશાસ્ત્રમાં વિવિધતાને જવાબદાર ગણાવી શકાય.બ્રિટિશ ટાપુઓ ઉપરની અંગ્રેજી ભાષા અલગ તરી આવે છે. જોકે કેટલેક અંશે ડચ ભાષા અંગ્રેજી સાથે ઘણી જ સામ્યતા ધરાવતી ભાષા છે. પોતાની આ અલગતાને કારણે અંગ્રેજી અને સ્કોટ્સ ભાષાઓ ખંડીય જર્મની ભાષાઓ તરીકે વિકાસ પામી છે. તેમજ પોતાનું પ્રભુત્વ બતાવતી આવી છે.[18]
અન્ય જર્મની ભાષાઓના નિયમોમાં તફાવત કેટલાક કારણોસર આવ્યો હોવો જોઇએ જેમ કે અલગતાથી ભાષાશાસ્ત્રની શાખા જુદી તરી આવવી તેમજ અંગ્રેજી ભાષામાં લેટિન શબ્દોનો કરવામાં આવતો બહોળા પ્રમાણમાં ઉપયોગ દા.ત. "એક્ઝટ" વિરુદ્ધ ડચ યુટગેન્ગ (શરૂઆતમાં "આઉટ-ગેન્ગ" સાથે "ગેન્ગ" "ગેન્ગવે" તરીકે) અને ફ્રેન્ચ "ચેન્જ" વિરુદ્ધ જર્મન એન્ડેરન્ગ , "મુવમેન્ટ" વિરુદ્ધ જર્મન બેવેગન્ગ (શાબ્દિક રીતે "અધરિંગ" અને "બિ-વે-ઇન્ગ" ("એકલાં આગળ વધવું")). બંને શબ્દો જર્મનીના હોવા છતાં પણ કોઇ એક સમાનાર્થીને બદલે બીજાની પસંદગીના કારણે પણ નિયમમાં બદાલ કે તફાવત જોવા મળે છે. (દા. ત. અંગ્રેજીમાં કેર અને જર્મનીમાં સોર્જ બંને શબ્દો પ્રોટો જર્મનિક શબ્દો અનુક્રમે * કારો અને * સર્ગો ઉપરથી ઉતરી આવ્યા છે. પરંતુ અંગ્રેજી શબ્દ કેરમાં * કારો નું પ્રભુત્વ વિશેષ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે. જ્યારે જર્મન, ડચ સ્કેન્ડેનેવિયન ભાષાઓમાં * સર્ગો શબ્દનાં મૂળિયાં જોવા મળે છે. * સર્ગો શબ્દ હજી પણ અંગ્રેજી ભાષામાં સોરો શબ્દ તરીકે અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
વાક્ય રચના માટે દરેક ભાષાના અલગ નિયમો છે. (દા. ત., જર્મનમાં ઇચ હેબ નોચ નાઇ એટવાસ આઉફ ડે પ્લાટ્ઝ ગેસેહેન , વિરુદ્ધ અંગ્રેજી " આઇ હેવ નેવર સિન એનિથિંગ ઇન ધ સ્ક્વેર").અંગ્રેજી ભાષાની વાક્યરચના ઉત્તરીય જર્મની ભાષાની ખૂબ જ સમાન રહે છે. એમ માનવામાં આવે છે કે મધ્યકાલિન અંગ્રેજી કાળ દરમિયાન ઉત્તરીય જર્મની ભાષાએ અંગ્રેજી વાક્યરચના ઉપર પોતાનું સારું એવું પ્રભુત્વ જમાવ્યું છે. (દા. ત. નોર્વેની ભાષામાં જેગ હાર લિકેવેલ આલ્ડ્રી સેટ નોએ આિ ટોરગેટ ; સ્વિડિશમાં જેગ હાર એન્નુ એલ્ડ્રિગ સેટ નાગોટ પા ટોરગેટ . અન્યની સરખામણીએ તેઓ એકબીજાની ભાષા સરળતાથી શીખી શકે છે.[સંદર્ભ આપો]
ડચ ભાષાની વાક્યરચના અંગ્રેજી અને જર્મન ભાષા વચ્ચેની મધ્યસ્થી છે (દા. ત. ઇક હેબ નોગ નૂઇટ ઇએટ્સ ગેઝિએન ઓપ હેટ પ્લેઇન આ તફાવતને બાદ કરતાં અંગ્રેજી અને અન્ય જર્મની ભાષાઓમાં ઘણી સામ્યતા રહેલી છા. (દા. ત. અંગ્રેજીમાં બ્રિંગ/બ્રોટ/બ્રોટ , ડચમાં બ્રેન્ગેન/બ્રેશ્ત/ગેબ્રેશ્ત , નોર્વેની ભાષામાં બ્રિન્ગે/બ્રાક્તે/બ્રાક્ત ; અંગ્રેજી ઇટ/એટ/ઇટન , ડચ ઇટેન/એટ/ગેગેટન , નોર્વે એટે/એટ/એટ્ટ અંગ્રેજી અને નીચલા પ્રદેશો )ડચ અને લો જર્મન) અને સ્કેન્ડેનેવિયાની ભાષામાં વધારે સમાનતા જોવા મળે છે.
ભાષાશાસ્ત્રની શાખાના તફાવતોને કારણે અંગ્રેજી તેમજ તેને સંલગ્ન ભાષાના ઘણા ખોટા મિત્રો પણ છે (દા. ત. અંગ્રેજીમાં ટાઇમ વિરુદ્ધ નોર્વેની ભાષામાં ટાઇમ "અવર"), અને ધ્વનિશાસ્ત્રના તફાવતો એવા શબ્દોમાં સાંભળી શકાય છે કે જે શબ્દો વંશપરંપરાથી સંકળાયેલા હોય ("ઇનફ" વિરુદ્ધ જર્મન જેનુગ , ડેનિશ શબ્દ નોક . કેટલીક વખત ભાષાશાસ્ત્ર અને ધ્વનિશાસ્ત્ર બંનેના ફેરફારો (જર્મન ઝેઇટ , "ટાઇમ" અંગ્રેજી શબ્દ "ટાઇડ" સાથે સંલગ્ન છે, પરંતુ આ અંગ્રેજી શબ્દ મતલબના પારંપરિક તબક્કા સાથે "પિરિયડ"/"ઇન્ટરવલ" મતલબ દર્શાવે છે. આ શબ્દોનો મતલબ થાય છે દરિયા ઉપર ચંદ્રનાં ગુરુત્વાકર્ષણ બળની અસર જોકે ટાઇડિંગ્સ અને બિટાઇડ જેવા કેટલાક શબ્દોમાં મૂળ અર્થ જળવાઇ રહ્યો છે. ટુ ટાઇડ ઓવર જેવા કેટલાક શબ્દસમૂહમાં પણ મૂળ અર્થ સચવાઇ રહ્યો છે. [સંદર્ભ આપો]સાધારણ, પરસ્પરની બુદ્ધિગ્રાહ્યતાથી પાડવામાં આવેલા ભેદો છતાં પણ અંગ્રેજી ભાષા તેના કુટુંબની અન્ય ભાષાઓ કરતાં જર્મની ભાષાઓની વધારે નજીક છે.
અંતે અંગ્રેજીએ સંયુક્ત શબ્દો બનાવવાની શરૂઆત કરી દીધી અને હાલના શબ્દોને અન્ય જર્મની ભાષાઓથી અલગ પાડવા માટે તેમને જોડવાની શરૂઆત કરી. આ કવાયત છેલ્લાં 1500 વર્ષોથી ચાલી રહી છે અને તેને લગતી આદતો પણ અલગ-અલગ છે. દા.ત. અંગ્રેજી ભાષાની ભાવવાચક સંજ્ઞામાં મૂળ શબ્દની પાછળ "-હૂડ", "-શિપ", "-ડોમ" અને "-નેસ" જેવા પ્રત્યેયો લગાડીને બનાવવામાં આવે છે. એક જ મૂળમાંથી નીકળેલા તમામ પ્રત્યેયો મોટાભાગના કે તમામ અન્ય જર્મની ભાષાઓમાં છે.પરંતુ તેમના ઉપયોગની પદ્ધતિ અલગ-અલગ છે.જેમ કે જર્મની ભાષાનો "ફ્રેહેઇટ" વિરુદ્ધ અંગ્રેજી ભાષાનો "ફ્રિડમ" શબ્દ (પ્રત્યેય "-હેઇટ" એ "-હૂડ" શબ્દનો સગોત્ર છે, જ્યારે "-ડોમ" પ્રત્યેય જર્મનના "-ટમ" પ્રત્યેયનો સગોત્ર છે). આઇલેન્ડિક અને ફેરાઓસ ભાષાઓ જર્મન ભાષાઓ છે. તેઓ પોતપોતાની રીતે અંગ્રેજી ભાષાને અનુસરે છે.અંગ્રેજીની જેમ જ તેમણે પણ સ્વતંત્ર રીતે જર્મન ભાષાનું પ્રભુત્વ વિકસાવ્યું છે.
ઘણા લિખિત ફ્રેન્ચ શબ્દો પણ અંગ્રેજી ભાષાની બુદ્ધગ્રાહ્યતાથી સ્વીકારવામાં આવ્યા છે. (જોકે તેમનાં ઉચ્ચારણો ખૂબ જ અલગ છે.) કારણ કે અંગ્રેજી ભાષાએ નોર્માન અને ફ્રેન્ચ ભાષાનાં ઘણા શબ્દોનો પોતાનામાં સમાવેશ કર્યો છે. નોર્માનોની જીત બાદ આ શબ્દો એન્ગલો નોર્માન ભાષા મારફતે ઉતરી આવ્યા છે. ત્યારબાદની સદીઓમાં આ શબ્દો સીધા ફ્રેન્ચ ભાષામાંથી ઉતરી આવ્યા છે. જેનાં પરિણામે અંગ્રેજી શબ્દભંડોળ પૈકીના મોટા ભાગનાં શબ્દો ફ્રેન્ચ ભાષામાંથી ઉતરી આવ્યા છે. જોકે તેમના સ્પેલિંગમાં સાધારણ તફાવત જોવા મળે છે. (શબ્દોના અંત જૂની ફ્રેન્ચ ભાષાના સ્પેલિંગ સાથે કરવામાં આવે, વગેરે.) આ ઉપરાંત પ્રસંગોપાત કહેવાતા જૂઠ્ઠા મિત્રોને કારણે પણ બદલાવ જોવા મળે છે. (દા.ત. "લાઇબ્રેરી", વિરુદ્ધ ફ્રેન્ચ શબ્દ "લાઇબ્રેરાઇ", જેનો મતલબ છે પુસ્તકોની દુકાન) (ફ્રેન્ચ ભાષામાં "લાઇબ્રેરી" શબ્દનો મતલબ થાય છે "ગ્રંથાગાર")
મોટાભાગના ફ્રેન્ચ લોનશબ્દોનું અંગ્રેજી ભાષામાં ઉચ્ચારણ ( મિરાજ નામના શબ્દ અથવા તો કુપ દ ઇટાત શબ્દસમૂહના અપવાદને બાદ કરતાં) સંપૂર્મપણે અંગ્રેજીકરણ થઇ જવા પામ્યું છે. અને તેના ઉપર અંગ્રેજી ભાષાની જેમ જ ભારણ આપવામાં આવે છે. [સંદર્ભ આપો]ડેનિશ આક્રમણને કારણે તેના થોડા સમય પહેલા જ કેટલાક ઉત્તર જર્મની શબ્દો પણ અંગ્રેજીમાં આવ્યા (જુઓ ડેનલો); આ પ્રકારના શબ્દોમાં "સ્કાય", "વિન્ડો", "એગ", અને "ધે" (અને તેનાં રૂપો) તેમજ "આર", (ટુ બીનું હાલનુ બહુવચન)નો સમાવેશ થાય છે. [સંદર્ભ આપો]
આશરે 37.5 કરોડ લોકો અંગ્રેજીને તેમની પ્રથમ ભાષા તરીકે બોલે છે.[19] મંદારિયન ચીની અને સ્પેનિશ ભાષાઓ બાદ આજે અંગ્રેજી જન્મની ભાષા તરીકે સંભવતઃ સૌથી વધુ બોલાતી ત્રીજા ક્રમની ભાષા છે.[20][21] જોકે જન્મની ભાષા બોલનારા અને તે સિવાયના લોકોને સંયુક્ત રીતે ગણવામાં આવે તો સંભવતઃ તે વિશ્વમાં બોલાતી સૌથી સામાન્ય ભાષા છે. તેમ છતાં પણ ચીની ભાષાઓની સરખામણીએ તે બીજા ક્રમે આવે છે. (પરંતુ "ભાષાઓ" અને "બોલીઓ" વચ્ચેનો ફરક પાડ્યો છે કે નહીં તેના ઉપર આધાર રાખે છે).[22][23]
આ અંદાજોમાં બીજી કે ગૌણ ભાષા બોલનારા 47 કરોડ લોકોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં તેમની ભાષાની સાક્ષરતા અને નિપુણતાનો ક્યાસ કાઢીને તેને માપવામાં આવી છે.[24][25] ભાષાશાસ્ત્રના પ્રાધ્યાપક ડેવિડ ક્રિસ્ટલે ગણતરી માંડી છે કે જેમના જન્મની ભાષા અંગ્રેજી નથી તેવા લોકોની સંખ્યા જન્મની ભાષા અંગ્રેજી છે તેવા લોકો કરતા સંખ્યામાં વધી ગયા છે અને તેમનો ગુણોત્તર 3માંથી 1નો છે.[26]
જે દેશોમાં જન્મની ભાષા બોલનારા લોકોની સંખ્યા વધુ છે તેવા દેશોના નામ ઉતરતા ક્રમની સંખ્યા અનુસારઃ યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (21.5 કરોડ),[27] યુનાઇટેડ કિંગડમ (6.1 કરોડ),[28] કેનેડા (1.82 કરોડ),[29] ઓસ્ટ્રેલિયા (1.55 કરોડ),[30] નાઇજિરિયા (40 લાખ),[31] આયર્લેન્ડ (38 લાખ),[28] દક્ષિણ આફ્રિકા (37 લાખ),[32] ન્યૂ ઝિલેન્ડ (36 લાખ) વસતી ગણતરી 2006.[33] દક્ષિણ આફ્રિકામાં જન્મની ભાષા બોલનારા લોકોની સંખ્યા દર્શાવવામાં આવી નથી. પરંતુ જે લોકો માત્ર અંગ્રેજી બોલે છે તે લોકોની સંખ્યા અંદાજે 30,08,058 અને કુલ 1,97,187 લોકોએ યોગ્ય જાણકારી આપી નથી તેવા લોકોને બાદ કરવામાં આવે તો અંગ્રેજી બોલનારા લોકોની કુલ સંખ્યા 36,73,623ની થશે.[સંદર્ભ આપો]
ફિલિપાઇન્સ, જમૈકા અને નાઇજિરિયા જેવા દેશોમાં પણ જન્મની ભાષા ડાયલેક્ટ કન્ટિન્યુઆ બોલનારા લોકોની સંખ્યા લાખોમાં છે. જેમાં અંગ્રેજી આધારિત ક્રિઓલ ભાષા બોલનારાથી માંડીને આધુનિક અંગ્રેજી સ્વરૂપ ધરાવનારી ભાષા બોલનારા લોકોનો સમાવેશ થાય છે. જે દેશોમાં અંગ્રેજી બીજી કે ગૌણ ભાષા તરીકે બોલાય છે તેવા દેશોમાં જોઇએ તો ભારતમાં આ ભાષા બોલનારા લોકો સૌથી વધુ છે કે જેઓ ('ભારતીય અંગ્રેજી') ભાષા બોલે છે. ક્રિસ્ટલનો એવો દાવો છે કે જન્મની ભાષા બોલનારા અને નહીં બોલનારા લોકોને સંયુક્ત રીતે ગણવામાં આવે તો વિશ્વમાં અંગ્રેજી બોલતા હોય અને સમજી શકતા હોય તેવા લોકોની સંખ્યા ભારતમાં સૌથી વધુ છે.[34][35]
| ક્રમ | દેશ | કુલ સંખ્યા | વસતીની ટકાવારી | પ્રથમ ભાષા | અધિક ભાષા તરીકે | વસ્તી | ટિપ્પણી |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ (અમેરિકા) | 251,388,301 | 96% | 215,423,557 | 35,964,744 | 262,375,152 | સ્રોતઃ યુએસ વસતી ગણતરી 2000: ભાષાનો ઉપયોગ અને અંગ્રેજી બોલવાની ક્ષમતા:2000, કોષ્ટક 1. બીજી ભાષા તરીકે અંગ્રેજી બોલનારા લોકોની સંખ્યા તેમણે જણાવ્યું હતું કે તેઓ ઘરે અંગ્રેજી ભાષા નથી બોલતા પરંતુ તેઓ અંગ્રેજી ભાષા "સારી" અથવા તો "ખૂબ જ સારી" રીતે જાણે છે. નોંધઃ આ આંકડાઓ 5 કે તેથી વધુ ઉંમર ધરાવતી વસતીમાંથી લેવામાં આવ્યા છે. |
| 2 | ભારત | 90,000,000 | 8% | 178,598 | બીજી ભાષા તરીકે બોલનારા લોકોની સંખ્યા 6,50,00,000 ત્રીજી ભાષા તરીકે બોલનારા લોકોની સંખ્યા 2,50,00,000 |
1,028,737,436 | જે લોકો અંગ્રેજી ભાષાનો ઉપયોગ બીજી ભાષા અને ત્રીજી ભાષા તરીકે કરે છે તે તમામ લોકોનો સમાવેશ આ આંકડાઓમાં કરવામાં આવ્યો છે. આંકડાઓ 1991ની સાલના છે.[36][37] આ આંકડાઓમાં અંગ્રેજી ભાષા બોલનારા લોકોનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે અંગ્રેજી ભાષાનો ઉપયોગ કરનારાઓ નો નહીં.[38] |
| 3 | નાઇજિરિયા | 79,000,000 | 53% | 4,000,000 | >75,000,000 | 148,000,000 | આ આંકડાઓ નાઇજિરિયાની પિડગિન ભાષા બોલનારા લોકોના છે. પિડગિન અંગ્રેજી ભાષા ઉપર આધારિત પ્રાંતીય ભાષા હોય છે. ઇહેમિરના જણાવ્યા અનુસાર આશરે 30થી 50 લાખ લોકો જન્મની ભાષાનો પ્રયોગ કરે છે. કોષ્ટકમાં દર્શાવેલી સંખ્યા આ અંદાજનું મધ્યબિંદુ છે. ઇહેમિર, કેલેચુક્વુ ઉચેચુક્વુ 2006). "નાઇજિરિયન પિડગિન ભાષાના નામ વાક્યાંશોનું પાયાનું વર્ણન અને વિષય નિરૂપણનું વિશ્લેષણ સંગ્રહિત ૨૦૦૭-૦૬-૧૦ ના રોજ વેબેક મશિન" નોર્ડિક જરનલ ઓફ આફ્રિકન સ્ટડીઝ 15(3): 296-313. |
| 4 | યુનાઇટેડ કિંગડમ | 59,600,000 | 98% | 58,100,000 | 1,500,000 | 60,000,000 | સ્રોતઃ કેરિસ્ટલ (2005), પી. 109. |
| 5 | ફિલિપાઈન્સ | 48,800,000 | 52%[39] | 3,427,000[39] | 45,373,000 | 92,000,000 | બોલનારાની કુલ સંખ્યાઃ વસતી ગણતરી 2000 7ના આંકડા કરતાં ઉપરની ટેક્સ્ટમાં સંગ્રહિત ૨૦૦૮-૦૧-૨૭ ના રોજ વેબેક મશિન 5 વર્ષ કે તેથી વધુની ઉંમર ધરાવનારા 6.67 કરોડ લોકો પૈકી 63.71 ટકા લોકો અંગ્રેજી બોલી શકે છે. માતૃભાષાના બોલનારા: વસતી ગણતરી 1995 એન્ડ્રુ ગોન્ઝાલેસના લેખ ધ લેન્ગ્વેજ પ્લાનિંગ સિચ્યુએશન ઇન ફિલિપાઇન્સ, બહુભાષી અને બહુસાંસ્કૃતિક વિકાસ અંગેના સામયિકમાં જણાવ્યા અનુસાર, 19 (5 અને 6), 487-525. (1998) ઇથેનોલોગની યાદી અનુસાર જન્મની ભાષા બોલનારા 34 લાખ લોકો પૈકી 52 ટકા લોકો અંગ્રેજીને અધિક ભાષા તરીકે બોલે છે.[39] |
| 6 | કેનેડા | 25,246,220 | 85% | 17,694,830 | 7,551,390 | 29,639,030 | સ્રોતઃ 2001ની વસતી ગણતરી- અધિકૃત ભાષાઓ સંગ્રહિત ૨૦૧૮-૧૦-૧૬ ના રોજ વેબેક મશિનનું જ્ઞાન અને માતૃભાષા સંગ્રહિત ૨૦૧૮-૧૦-૧૬ ના રોજ વેબેક મશિન. જન્મની ભાષા બોલનારા પૈકી 1,22,660 લોકોની માતૃભાષા અંગ્રેજી અને ફ્રેન્ચ બંને હતી. જ્યારે 1,75,72,170 લોકોની માતૃભાષા અંગ્રેજી હતી ફ્રેન્ચ નહીં. |
| 7 | ઓસ્ટ્રેલિયા | 18,172,989 | 92% | 15,581,329 | 2,591,660 | 19,855,288 | સ્રોતઃ 2006ની વસતી ગણતરી.[40] પ્રથમ ભાષા અંગ્રેજીનાં ખાનાંમાં દર્શાવવામાં આવેલા આંકડાઓ ઓસ્ટ્રેલિયાના રહેવાસીઓનાં આંકડા છે કે જેઓ ઘરે પણ અંગ્રેજી ભાષા બોલે છે. અધિક ભાષા અંગ્રેજીનાં ખાનાંમાં દર્શાવવામાં આવેલા આંકડાઓ અન્ય દેશોના રહેવાસીઓના આંકડાઓ છે જેમનો દાવો છે કે તેઓ અંગ્રેજી "સારી" અથવા તો "ખૂબ જ સારી" રીતે બોલી શકે છે. અન્ય 5 ટકા લોકોએ તેમની ઘરની ભાષા કે અંગ્રેજી ભાષાની કૌશલ્યતા અંગેની સ્થિતિ જણાવી નહોતી |
| નોંધઃ કુલ= પ્રથમ ભાષા+અન્ય ભાષા; ટકાવારી = કુલ/વસતી | |||||||
એન્ગ્વિલા, એન્ટિગુઆ અને બાર્બુડામાં અંગ્રેજી પ્રાથમિક ભાષા છે. ઓસ્ટ્રેલિયા (ઓસ્ટ્રેલિયાઇ અંગ્રેજી), બાહમાસ, બાર્બાડોસ, બેલાઇઝ (બેલિઝિયન ક્રિઓલ), બર્મુડા, બ્રિટિશ ઇન્ડિયન ઓશન ટેરિટરી, બ્રિટિશ વર્જિન ટાપુઓ, કેનેડા (કેનેડિયન અંગ્રેજી), કેમેન ટાપુઓ, ફાકલેન્ડ ટાપુઓ, જિબ્રાલ્ટાર, ગ્રેનાડા, ગુઆમ, ગર્નસી, (ચેનલ આઇલેન્ડ અંગ્રેજી), ગયાના આયર્લેન્ડ, (હાઇબેર્નો-અંગ્રેજી), આઇસત ઓફ મેન (મેન્ક્સ અંગ્રેજી), જમૈકા (જમૈકન અંગ્રેજી), જર્સી, મોન્સ્ટેરાટ, (નૌરુ), ન્યૂ ઝિલેન્ડ (ન્યૂઝિલેન્ડ અંગ્રેજી), પિટકેરિયન ટાપુઓ, સેઇન્ટ હેલેના, સેઇન્ટ કિટ્સ એન્ડ નેવિસ, સેઇન્ટ વિન્સેન્ટ એન્ડ ગ્રેનાડાઇન્સ, સિંગાપુર, દક્ષિણ જ્યોર્જિયા અને દક્ષિણ સેન્ડવિચ ટાપુઓ, ટ્રિનિદાદ અને ટોબાગો, તુર્ક્સ અને કાઇકોસ ટાપુઓ, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ.
ફેડરેટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ માઇક્રોનેશિયા, ફિજી, ગામ્બિયા, ઘાના, ભારત, કેન્યા, કિરિબાતી, લેસોથો, લાઇબેરિયા, મેડાગાસ્કર, માલ્ટા, માર્શલ ટાપુઓ, મોરેશિયાસ નામિબિયા, નાઇજિરિયા, પાકિસ્તાન, પલાઉ, પાપુઆ, ન્યૂ ગયાના, ફિલિપાઇન્સ (ફિલિપાઇન અંગ્રેજી), રવાન્ડા, સેઇન્ટ લ્યુસિયા, સામોઆ, સિશિલિસ, સિએરા લેઓન, સોલોમન ટાપુઓ, શ્રીલંકા, સુદાન, સ્વાઝિલલેન્ડ, તાન્ઝાનિયા, યુગાન્ડા, ઝામ્બિયા અને ઝિમ્બાબ્વે.
આ એવી 11 અધિકૃત ભાષાઓ પૈકીની એક છે કે જેને દક્ષિણ આફ્રિકામાં સમાન દરજ્જો આપવામાં આવ્યો છે. (દક્ષિણ આફ્રિકી અંગ્રેજી) ઓસ્ટ્રેલિયાના હાલના આનુસંગિક પ્રાંતોમાં પણ અંગ્રેજીને અધિકૃત ભાષા તરીકે માનવામાં આવી છે.(નોરફોક ટાપુ, ક્રિસમસ ટાપુ અને કોકોસ ટાપુ) અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં (અમેરિકન સામોઆ, ગુઆમ, ઉત્તર મારિયાના ટાપુઓ, પ્યુઅર્ટો રિકો અને યુએસ વર્જિન ટાપુઓ).[41] અને હોંગકોંગની જૂની બ્રિટિશ વસાહત. (વધુ માહિતી માટે જુઓ જે દેશોમાં અંગ્રેજી અધિકૃત ભાષા તરીકે ગણવામાં આવે છે તેની યાદી)
યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ કે યુનાઇટેડ કિંગડમમાં અંગ્રેજી અધિકૃત ભાષા નથી.[42][43] યુએસની સરકારમાં કોઇ જ અધિકૃત ભાષા ન હોવાને કારણે 50 રાજ્યોની સરકારો પૈકી 30 રાજ્યોની સરકારે અંગ્રેજીને અધિકૃત ભાષાનો દરજ્જો આપ્યો છે.[44] અધિકૃત ભાષાનો દરજ્જો મળ્યો ન હોવા છતાં પણ યુનાઇટેડ કિંગડમની કેટલીક જૂની વસાહતો અને તેના દ્વારા રક્ષિત રાષ્ટ્રો જેવા કે બહેરિન, બ્રુનેઇ, બાંગ્લાદેશ, મલેશિયા અને યુનાઇટેડ આરબ અમિરાતમાં અંગ્રેજી મહત્વની ભાષા ગણાય છે. અંગ્રેજીને ઇઝરાયેલની ડિ જ્યુર અધિકૃત ભાષા ગણવામાં આવતી નથી. જોકે આ ભાષાએ અધિકૃત ભાષાનો ઉપયોગ[સ્પષ્ટતા જરુરી] યથાવત રાખ્યો છે. ડિ ફેક્ટો બ્રિટિશ ચૂકાદાથી ચાલતી આવતી અંગ્રેજીની ભૂમિકા.[45]
અંગ્રેજી બહોળા પ્રમાણમાં બોલાતી હોવાને કારણે ઘણી વખત તેને "વિશ્વ ભાષા" તરીકે સંબોધવામાં આવે છે. જેને આધુનિક જમાનાની લિન્ગ્વા ફ્રાન્કા ગણી શકાય.[9] મોટાભાગના દેશોમાં અંગ્રેજીને અધિકૃત ભાષા ગણવામાં ન આવતી હોવાથી હાલમાં તે એવી ભાષા છે કે જેને સમગ્ર વિશ્વમાં વિદેશી ભાષા તરીકે શીખવવામાં આવે છે. કેટલાક ભાષાશાસ્ત્રીઓ (જેવા કે ડેવિડ ગ્રેડોલ)નું માનવું છે કે આ ભાષા "જન્મની અંગ્રેજી બોલનારા લોકો"ની સાંસ્કૃતિક સંપત્તિ નથી. પરંતુ જેમ જેમ આ ભાષા વિકાસ પામી તેમ તેમ તેણે વિશ્વભરની સંસ્કૃતિને તેનામાં સમાવી છે.[9] આંતરરાષ્ટ્રીય સંધિ અનુસાર તેને હવાઇ અને દરિયાઇ સંચાર માધ્યમ માટેની અધિકૃત ભાષા ગણવામાં આવે છે.[46] અંગ્રેજી સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની અધિકૃત ભાષા છે. આ ઉપરાંત આંતરરાષ્ટ્રીય ઓલિમ્પિક સમિતિ સહિતના ઘણા આંતરરાષ્ટ્રીય સંગઠનોની તે અધિકૃત ભાષા છે.
યુરોપીય દેશોમાં અંગ્રેજી સૌથી વધુ વિદેશી ભાષા તરીકે ભણવામાં આવે છે. (89 ટકા શાળાનાં બાળકો), ત્યારબાદ ફ્રેન્ચ (32 ટકા), જર્મન (18 ટકા), સ્પેનિશ (8 ટકા) અને રિશયન ભણવામાં આવે છે; જ્યારે યુરોપમાં વિદેશી ભાષાની ઉપયોગિતામાં જોઇએ તો 68 ટકા અંગ્રેજી, 25 ટકા ફ્રેન્ચ, 22 ટકા જર્મન અને 16 ટકા સ્પેનિશનો ઉપયોગ થાય છે.[47] અંગ્રેજી નહીં બોલનારા યુરોપીય દેશોમાં ટકાવારીની દૃષ્ટિએ મોટાભાગના લોકો અંગ્રેજીમાં વાતચીત કરી શકે છે. (નોંધનીય છે કે ટકાવારી વયસ્ક લોકોની વસતીમાંથી લીધી છે કે જેમની ઉંમર 15 વર્ષ કે તેથી વધુની છે.) સ્વિડનમાં (85 ટકા), ડેનમાર્કમાં (83 ટકા), નેધરલેન્ડમાં (79 ટકા), લક્ઝેમ્બર્ગમાં (66 ટકા), ફિનલેન્ડમાં (60 ટકા), સ્લોવેનિયામાં (56 ટકા), ઓસ્ટ્રિયામાં (53 ટકા), બેલ્જિયમમાં (52 ટકા) અને જર્મનીમાં (51 ટકા).[48]
અંગ્રેજી ભાષામાં છપાતાં પુસ્તકો, સામાયિકો અને અખબારો વિશ્વના ઘણા દેશોમાં મળે છે. વિજ્ઞાનમાં પણ અંગ્રેજી ભાષાનો પ્રયોગ ખૂબ જ સહજતાથી થાય છે.[9] વર્ષ 1997માં સાયન્સ સાઇટેશન ઇન્ડેક્સે નોંધ્યું હતું કે વિજ્ઞાનને લગતા 95 ટકા લેખો અંગ્રેજી ભાષામાં લખાયા હતા. જે પૈકીના અંગ્રેજી ભાષા બોલનારા દેશોના લેખકોના લેખો માત્ર અડધી માત્રામાં જ હતા.
અંગ્રેજી ભાષા નવી વૈશ્વિક લિન્ગ્વા ફ્રાન્કા બની ગઇ હોવાને કારણે તેણે બીજી ભાષાઓઢાંચો:Lopsided ઉપર વિપરીત અસર કરવાની શરૂ કરી છે. લાંબે ગાળે તે ભાષામાં બદલાવ આણે છે તો કેટલીક વખત નબળી ભાષાને ખતમ પણ કરી નાખે છે.ઢાંચો:Lopsided આ કારણોસર જ ભાષાશાસ્ત્રીઓએ તેને "અંગ્રેજી ભાષાનો સામ્રાજ્યવાદ" નામનો પારિભાષિક શબ્દ આપ્યો છે.[49]
બ્રિટિશ રાજનાં વિસ્તરણથી લઇને બીજાં વિશ્વ યુદ્ધ સુધી યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સના પ્રભુત્વએ અંગ્રેજીનોપ્રસાર સમગ્ર વિશ્વમાં કર્યો.[9] વિશ્વવ્યાપકતાને કારણે અંગ્રેજી ભાષાએ ઘણી અંગ્રેજી બોલીઓ અને અંગ્રેજી આધારિત ક્રિઓલ ભાષાઓ તેમજ પિડજિન્સ વિકસાવી
અંગ્રેજીની બે શિક્ષિત બોલીઓને સમગ્ર વિશ્વસ્તરે બહોળા પ્રમાણમાં પ્રતિસાદ સાંપડ્યો- એક હતી દક્ષિણ બ્રિટિશની શિક્ષિત ભાષા અને બીજી હતી શિક્ષિત મધ્યપશ્ચિમી અમેરિકન ભૂતપૂર્વ ભાષાને કેટલીક વખત બીબીસી (અથવા તો રાણીની) અંગ્રેજી ભાષા કહેવામાં આવતી. આ ભાષા કદાચ તેના "અધિકૃત ઉચ્ચારણો"ને કારણે ધ્યાનાકર્ષક બની હશે. આ ભાષા કેમ્બ્રિજ પ્રતિકૃતિના નમૂનારૂપ છે. યુરોપ, આફ્રિકા અને ભારતીય ઉપખંડોમાં અન્ય ભાષા બોલનારા લોકોને અંગ્રેજી શીખવવા માટે તેનું ધોરણ ઉત્તમ ગણવામાં આવે છે. ઉપરાંત બ્રિટિશ કોમનવેલ્થ દ્વારા પ્રભાવિત કે પછી યુએસ સાથે પોતાની જાતને ન સરખાવવા ઇચ્છતા રાષ્ટ્રો પણ આ ધોરણને માન્ય રાખે છે.
પાછળથી અસ્તિત્વમાં આવેલી જનરલ અમેરિકન બોલી સમગ્ર યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ અને કેનેડામાં બહોળા પ્રમાણમાં ફેલાયેલી છે. આ અમેરિકી ઉપખંડ અને તેના વિસ્તારો (જેવાકે ફિલિપાઇન્સ)ની પ્રતિકૃતિ છે. આ પ્રકારના દેશોને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ સાથે ગાઢ સંબંધ છે અથવા તો તેઓ તે દેશ સાથે સરખાવવા ઇચ્છે છે. આ બે મહત્વની બોલીઓ ઉપરાંત અંગ્રેજીમાં સંખ્યાબંધ વિવિધ પ્રકારની બોલીઓ અસ્તિત્વમાં છે. જેમાં ઘણા કિસ્સાઓમાં પેટાબોલીઓ જેવી કે બ્રિટિશ અંગ્રેજીમાં; કોકની, સ્કાઉસ અને જ્યોર્ડીનો સમાવેશ થાય છે. કેનેડિયન અંગ્રેજીમાં; ન્યૂફાઉન્ડલેન્ડ અંગ્રેજી અને આફ્રિકન અમેરિકન સ્થાનિક અંગ્રેજીમાં ("ઇબોનિક્સ") તેમજ અમેરિકન અંગ્રેજીમાં દક્ષિણ અમેરિકી અંગ્રેજીનો સમાવેશ થાય છે. અંગ્રેજી અનેકત્વ ધરાવનારી ભાષા છે. તેની કોઇ મધ્ય કે સત્તાધિશ ભાષા નથી જેવી રીતે ફ્રાન્સમાં એકેડેમી ફ્રાન્કાઇસ છે તેમ અંગ્રેજીમાં કંઇ જ નથી; એટલા માટે જ કોઇ એક પ્રકારની અંગ્રેજી ભાષાને "સાચી" કે "ખોટી" ગણવામાં નથી આવતી. સિવાયકે એવો કોઇ એક ચોક્કસ વર્ગ કે જે ભાષા થકી દોરવાતો હોય.
{{0}સ્કોટ્સ ભાષાનાં મૂળિયાં ઉત્તરીય મધ્ય અંગ્રેજી[50]માંથી ઉતરી આવ્યા છે. અન્ય સ્રોતોના પ્રભાવને કારણે તેના ઇતિહાસમાં બદલાવ અને વિકાસ આવતા રહ્યા છે. પરંતુ એક્ટ્સ ઓફ યુનિયન 1707 બાદ ભાષાની ક્ષીણ થવાની પ્રક્રિયા શરૂ થઇ. ત્યારબાદની પેઢીએ વધુને વધુ આધુનિક અંગ્રેજી ભાષાનો સ્વીકાર કરવાની શરૂઆત કરી જેના પરિણામે તે એક બોલી બનીને રહી ગઇ. હાલમાં ભલે તે અંગ્રેજીની એક અલગ ભાષા કે બોલી હોય તેને સ્કોટિશ અંગ્રેજી તરીકે ગણાવી શકાય. આ ભાષા હાલમાં વિવાદાસ્પદ છે. જોકે બ્રિટિશ સરકાર તેને પ્રાદેશિક ભાષા તરીકે સ્વીકારે છે. ઉપરાંત તેને યુરોપિયન ચાર્ટર ફોર રિજનલ એન્ડ માઇનોરિટી લેન્ગવેજિસ અંતર્ગત આવરી લેવામાં આવી છે.[51] સ્કોટ્સની પ્રાદેશિક બોલીઓ પણ સંખ્યાબંધ છે અને આ ભાષાનાં ઉચ્ચારણો, વ્યાકરણ અને નિયમો અલગ છે. ઘણી વખત તો તે અંગ્રેજી ભાષા કરતાં પણ નોંધપાત્ર રીતે જુદા પડે છે.
અંગ્રેજી બોલનારા લોકોની લઢણ ઘણી અલગ હોય છે જેના કારણે તે વ્યક્તિની જન્મની બોલી કે ભાષાનો સંકેત મળી જાય છે. પ્રાદેશિક ભાષા બોલનારાની લઢણના ભેદને વધુ સ્પષ્ટ રીતે સમજવો હોય તો જુઓ રિજનલ એસેન્ટ્સ ઓફ ઇન્ગલિશ અને પ્રાદેશિક બોલીઓના ભેદને તેમજ લક્ષણોને વધુ સ્પષ્ટ રીતે સમજવા હોય તો જુઓ અંગ્રેજી ભાષાની બોલીઓની યાદી. ઇંગ્લેન્ડમાં વ્યાકરણ અને શબ્દભંડોળ કરતા તફાવત ઉચ્ચારણો વચ્ચે મર્યાદિત બની ગયો છે. સર્વે ઓફ ઇન્ગલિશ ડાયલેક્ટ્સના સમયગાળા દરમિયાન સમગ્ર દેશમાં વ્યાકરણ અને શબ્દભંડોળ અલગઅલગ હતા. પરંતુ નિયમો ક્ષીણ થતા ગયા તેમતેમ તફાવતો કે અલગતા મરી પરવારી.[52]
પોતાના ઇતિહાસ દરમિયાન અંગ્રેજી ભાષાએ ઘણી બધી ભાષામાંથી શબ્દો લીધા હોવાને કારણે ઇન્ગલિશ લોનવર્ડ હવે વિશ્વભરની ઘણી ભાષામાં જોવા મળે છે. જે તેના બોલનારાનો તકનિકી અને સાંસ્કૃતિક પ્રભુત્વને પ્રતિબિંબિત કરે છે. કેટલીક પિડજિન્સ અને ક્રિઓલ ભાષાઓ અંગ્રેજીના આધાર ઉપર બનેલી છે. જેમ કે જમૈકન પેટોઇસ, નાઇજિરિયન પિડજિન અને ટોક પિસિન. અંગ્રેજી ભાષામાંના અમુક શબ્દો બિન અંગ્રેજી ભાષાના રૂપોનું વિવરણ કરે છે. આ બિન અંગ્રેજી ભાષામાં અંગ્રેજી ભાષાનો હિસ્સો વિશાળ માત્રામાં હોય છે.
આ ભાષાના સ્વરો છે જે દરેક પ્રાંત પ્રમાણે જુદા પડે છે. કેટલીક ઉત્તર અમેરિકી અંગ્રેજી બોલીઓમાં લંબાઇની સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી નથી.
| આઇપીએ (IPA) | વર્ણન | શબ્દ |
|---|---|---|
| દેખીતી રીતે ગુણવત્તાવાળા સ્વરો | ||
| iː | નિમ્ન અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર | બી eaડી |
| ɪ | નિમ્ન મધ્ય અગ્ર મધ્ય બિનવર્તુળાકાર સ્વર | બી iડી |
| ɛ | ઉચ્ચ મધ્ય અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર | બીe ડી[vn 1] |
| æ | ઉચ્ચ અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર | બીa ડી[vn 2] |
| ɒ | ઉચ્ચ પૃષ્ઠ વર્તુળાકાર સ્વર | બીo એક્સ[vn 3] |
| ɔː | ઉચ્ચ મધ્ય પૃષ્ઠ વર્તુળાકાર સ્વર | પીaw ઇડી[vn 4] |
| ɑː | ઉચ્ચ પૃષ્ઠ બિનવર્તુળાકાર સ્વર | બીઆરa |
| ʊ | નિમ્નમધ્ય મધ્યપૃષ્ઠ સ્વર | જીoo ડી |
| uː | નિમ્નપૃષ્ઠ વર્તુળાકાર સ્વર | બીoo ઇડી[vn 5] |
| ʌ | ઉચ્ચ મધ્ય પૃષ્ઠ બિનવર્તુળાકાર સ્વર, ઉચ્ચ મધ્ય સ્વર[vn 6] | બીu ડી |
| ɜr | ઉચ્ચમધ્ય મધ્ય બિનવર્તુળાકાર સ્વર | બીir ડી[vn 7] |
| ə | શ્વા અથવા સ્વા | aઆરઓએસ પોસ્ટઓફ એસ[vn 8] |
| ɨ | નિમ્ન મધ્ય બિનવર્તુળાકાર સ્વર | eઆરઓએસ[vn 8]એસ[vn 9] |
| સંધ્યક્ષર | ||
| eɪ | નિમ્નમધ્ય અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર- નિમ્ન અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર |
બીay ઇડી[vn 10] |
| oʊ | નિમ્ન મધ્ય પૃષ્ઠ વર્તુળાકાર સ્વર- નિમ્ન મધ્ય પૃષ્ઠ મધ્ય સ્વર |
બીo ડીઇ[vn 11][vn 10] |
| aɪ | ઉચ્ચ અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર નિમ્ન મધ્ય અગ્ર મધ્ય બિનવર્તુળાકાર સ્વર |
સીઆરy[vn 12] |
| aʊ | ઉચ્ચ અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર નિમ્નમધ્ય મધ્યપૃષ્ઠ સ્વર |
સીow[vn 13] |
| ɔɪ | ઉચ્ચ મધ્ય પૃષ્ઠ વર્તુળાકાર સ્વર નિમ્ન અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર |
બીoy |
| ʊər | નિમ્ન મધ્ય અને મધ્યપૃષ્ઠ સ્વર શ્વા અથવા સ્વા |
બીoor[vn 14] |
| ɛər | ઉચ્ચ મધ્ય અગ્ર બિનવર્તુળાકાર સ્વર શ્વા |
એફair[vn 15] |
આ અંગ્રેજી વ્યંજન પ્રક્રિયા માટે ઉપયોગમાં લેવામાં આવતાં પ્રતીકો છે જેને આંતરરાષ્ટ્રીય ધ્વનિઉચ્ચારણના મૂળાક્ષરો (આઇપીએ)માંથી લેવામાં આવ્યા છે.
{અંગ્રેજી ભાષાના {0}વિરામ વ્યંજનોમાં અવાજ અને મહાપ્રાણ બોલી ઉપર આધાર રાખે છે પરંતુ કેટલાક સામાન્ય નિયમો આપી શકાયઃ
અંગ્રેજી એ અવાજના આરોહ-અવરોડની ભાષા છે. એનો મતલબ એ થાય છે કે અવાજની ઊંચાઇ કે તીવ્રતાનો ઉપયોગ વાક્યરચનાના નિયમોનાં રૂપે કરવામાં આવે છે. દા. ત. આશ્ચર્ય કે વક્રોક્તિ દર્શાવવા માટે અથવા તો વાક્યને પ્રશ્નાર્થમાં તબદિલ કરવા માટે.
અંગ્રેજી ભાષામાં આરોહ-અવરોહની પદ્ધતિ શબ્દોનાં જૂથ ઉપર આધારિત હોય છે. જેમને ધ્વનિનાં જૂથો, ધ્વનિના એકમો, આરોહ-અવરોહનાં જૂથો અથવા તો તાત્પર્ય જૂથો કહેવામાં આવે છે. ધ્વનિ જૂથો એકશ્વાસે અને પરિણામસ્વરૂપે બોલાય છે. તેમની લંબાઇ મર્યાદિત હોય છે. તેમાં સરેરાશ પાંચ શબ્દો હોય છે અને તેને બોલતા સમયગાળો અંદાજે બે સેકન્ડ જેટલો લાગે છે. ઉદાહરણ તરીકે:
અંગ્રેજી ભાર આપીને બોલવામાં આવતી ભાષા છે. આ પ્રકારની વાક્યરચનાના નિયમોમાં શબ્દો અને શબ્દસમૂહોનાં ઉચ્ચારણમાં અવાજની ઊંચાઇ/પ્રબળતા જોવા મળે છે જે અન્ય ભાષામાં જોવા મળતી નથી. જૂના એકસ્વરી શબ્દોને ભારયુક્ત/ભાર આપીને અને ત્યારબાદ ભારમુક્ત/ભારરહિત કહેવામાં આવતા હતા.
તેથી જ વાક્યમાં દરેક ધ્વનિજૂથને એકસ્વરી શબ્દમાં વહેંચી શકાય છે.જે ભારયુક્ત કે ભારમુક્ત હોઇ શકે છે. ભારપૂર્વક બોલાતા એકસ્વરી શબ્દોને અણુકેન્દ્રીય એકસ્વરી શબ્દો કહે છે. ઉદાહરણ તરીકે:
| વોઝ | ધ | બેસ્ટ | થિંગ | યુ | કુડ | હેવ | ડન !'
અહીં તમામ એકસ્વરી શબ્દો ભારરહિત છે સિવાય કે બેસ્ટ અને ડન શબ્દો આ બંને ભારયુક્ત છે. બેસ્ટ શબ્દને ખૂબ જ ભારપૂર્વક બોલવામાં આવતો હોવાથી તેને અણુકેન્દ્રીય એકસ્વરી શબ્દ કહેવાય છે.
અણુકેન્દ્રીય એકસ્વરી શબ્દ બોલનાર જે વાત કહેવા માગતો હોય તેના મુખ્ય મુદ્દાને પ્રતિબિંબિત કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે:
તેવી જ રીતે
આનો ઉપયોગ લાગણીઓ પ્રદર્શીત કરવા માટે પણ થઇ શકે છે:
અણુકેન્દ્રી એકસ્વરી શબ્દ અન્ય શબ્દો કરતાં મોટેથી બોલાય છે અને સ્વરના આરોહમાં બદલાવ આવવો તેની લાક્ષણિકતા છે. અવાજના આરોહ-અવરોહ બદલાવવા એ અંગ્રેજીમાં સામાન્ય બાબત છે. આ ભાષામાં અવાજ મોટો થવો કે ઉપર જવો અને અવાજ નીચો જવો ઉપરાંત અવાજ નીચેથી ઉપર જવો અથવા તો ઉપરથી નીચે જવો જેવા આરોહ-અવરોહ પણ ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે. અવાજના ઉપર અને નીચે જવાના વિરોધાભાસ વચ્ચે અંગ્રેજી સહિતની અન્ય ભાષાઓમાં નીચે જતો અવાજ નિશ્ચિતતા સૂચવે છે જ્યારે ઉપર જતો અવાજ અનિશ્ચિતતા સૂચવે છે. જેના કારણે શબ્દોના અર્થો ઉપર ઘેરી અસર પડે છે. ખાસ કરીને અર્થનાં વલણ, તેનો સકારાત્મક, નકારાત્મક વિરોધાભાસ; આમ નીચે જતા અવાજનો મતલબ થાય છે "જાણકારીનું વલણ" જ્યારે ઊંચા જતા અવાજનો મતલબ થાય છે "નહીં જાણકારીનું વલણ". નીચે લીટી દોરેલા શબ્દોમાં પ્રશ્નોના હા/નામાં જવાબ આપતાં સ્વર ઊંચો જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે:
અન્ય ઇન્ડો-યુરોપીયન ભાષાઓની સરખામણીએ અંગ્રેજી વ્યાકરણમાં વિભક્તિ ખૂબ જ ઓછી માત્રામાં જોવા મળે છે. ઉદાહરણ તરીકે આધુનિક અંગ્રેજીથી વિપરીત આધુનિક જર્મન અને ડચ તેમજ રોમાન્સ ભાષાઓમાં વ્યાકરણીય લિંગનો અભાવ જોવા મળે છે. તથા વિશેષણ યુક્ત કરારનો અભાવ જોવા મળે છે. કેસના અભ્યાસ અનુસાર આ તમામ સમગ્ર ભાષાઓમાંથી નાબૂદ થઇ ગયા છે અને માત્ર સર્વનામોમાં અસ્તત્વ ધરાવે છે. વિકારકોના નમૂના (દા. ત. સ્પિક/સ્પોક/સ્પોકન વિરુદ્ધ નબળાં ક્રિયાપદો કે જેઓ મૂળ રીતે જર્મની ભાષામાંથી ઉતરી આવ્યાં હતાં તેમણે આધુનિક અંગ્રેજીમાં તેમનું મહત્વ ગુમાવી દીધું છે. તેના સ્થાને વિભક્તિઓ (જેવી કે બહુવચન પ્રદર્શીત કરતી)નો વપરાશ નિયમિત બન્યો છે.
સમય જતાં ભાષા વધુ પૃથ્થકરણાત્મક બની છે. તેમાં ક્રિયાપદના અર્થ બતાવનારાં ક્રિયાપદો વિકસાવ્યા છે. તેમજ શબ્દનો અર્થ સમજાવવા માટે સુવ્યવસ્થિત શબ્દો બનાવ્યા છે. સહાયક ક્રિયાપદો પ્રશ્નાર્થો, નકારાત્મક વલણ, કર્મણી પ્રયોગ અને ગતિશીલ ભાવને બતાવે છે.
સદીઓથી અંગ્રેજી ભાષાના શબ્દભંડોળમાં નોંધપાત્ર ફેરફારો થયા છે.[54]
અન્ય ઘણી ભાષાઓની જેમ પ્રોટો-ઇન્ડો-યુરોપીયન ભાષા (પી.આઇ.ઇ.)માંથી ઉતરી આવેલી અંગ્રેજીનાં ઘણા શબ્દો સમાન છે જે તેમને તેમનાં મૂળ (જર્મની શાખા)થી પીઆઇઇ સુધી મારફતે પકડી શકાય છે.આ શબ્દોનું પાયાનું ઉચ્ચારણ આઇ , થાય છે. જૂની અંગ્રેજીમાંથી તે આઇસી , (સીએફ. જર્મન આઇસીએચ , ગોથિક આઇકે , લેટિન ઇજીઓ , ગ્રીક ઇજીઓ , સંસ્કૃત અહમ્ ), હું (સીએફ જર્મન એમઆઇસીએચ, એમઆઇઆર , ગોથિક એમઆઇકે, એમઆઇએસ , લેટિન મી , ગ્રીક ઇએમઇ , સંસ્કૃત મામ , આંકડાઓ (દા. ત. એક , બે , ત્રણ , (સીએફ. ડચ ઇઇએન , ટીડબલ્યુઇઇ , ડીઆરઆઇઇ , ગોથિક એઆઇએનએસ , ટીડબલ્યુેઆઇ , ટીએચઆરઇઆઇએસ (þreis) , લેટિન યુએનયુએસ, ડીયુઓ, ટીઆરઇએસ , ગ્રીક ઓઆઇએનઓએસ , "એસ (ઓન ડાઇસ)", ડીયુઓ, ટીઆરઇઆઇએસ , માતા, પિતા, ભાઈ, બહેન વગેરે જેવા સામાન્ય કુટુંબનાં સંબંધો માટે (સીએફ. ડચમા મોએદર , ગ્રીક મેટેર , લેટિન માતેર , સંસ્કૃત માતૃ માતા ) ઘણાં પ્રાણીઓનાં નામ છે. (સીએફ. જર્મન માઉસ , ડચ મ્યુઇસ , સંસ્કૃત મૂષ , ગ્રીક માઇસ , લેટિન મુસ ; માઉસ કે ઉંદરડો અને અન્ય ઘણાં ક્રિયાપદો (સીએફ. ટુ નો એટલે કે જાણવું શબ્દ જૂની ઉચ્ચ જર્મન નાજાન , જૂની નોર્સ ના , ગ્રીક ગિગ્નોમી , લેટિન ગ્નોસ્કેર , હિતિતે કેનેસ ; વગેરે શબ્દો ઉપરથી બન્યો છે.
જર્મની શબ્દો (સામાન્યતઃ જૂની અંગ્રેજી ભાષાના શબ્દો અથવા તો કેટલેક અંશે જૂની નોર્સ ભાષાનાં મૂળનાં શબ્દો) આધુનિક અંગ્રેજી ભાષામાં વપરાતા લેટિની શબ્દો કરતાં ટૂંકા છે. સામાન્ય બોલચાલમાં તેનો ઉપયોગ પુષ્કળ પ્રમાણમાં થાય છે. તેમાં પાયાના તમામ ઉચ્ચારણો, નામયોગી શબ્દો, ઉભયાન્વયી ક્રિયાની વિશેષતા દર્શાવતા ક્રિયા વિશેષણોનો સમાવેશ થઇ જાય છે. આ તમામ મળીને અંગ્રેજી ભાષાનાં નિયમો, વાક્યરચના અને વ્યાકરણનું નિર્માણ કરે છે. મધ્યકાલિન અંગ્રેજીમાં શબ્દોનું સંક્ષેપી કરણ શરૂ થયું જેના કારણે શબ્દો ટૂંકાણમાં લખાવાના શરૂ થયા. ઓલ્ડઇન્ગ હિફોડ , > મોડઇન્ગ હેડ , ઓલ્ડઇન્ગ સાવોલ > મોડઇન્ગ સોલ , અને ભારણના કારણે એકસ્વરીનો લોપ થાય છે. ઓલ્ડઇન્ગ ગેમેન > મોડઇન્ગ ગેમ , ઓલ્ડઇન્ગ એરેન્ડે > મોડઇન્ડ એરાન્ડ , જર્મનીના શબ્દો લેટિની શબ્દો કરતાં નાના હોય છે તે કારણોસર નહીં. જૂની અંગ્રેજીનાં લંબાણપૂર્વકના, ઉચ્ચ અને નોંધણી પામેલા શબ્દો નોર્માન લોકોની જીત થઇ તે બાદ ભાષા તેમના તાબામાં આવવાને કારણે ભૂલાઇ ગયા. જૂની અંગ્રેજીના મોટા ભાગના શબ્દો અંગ્રેજી સાહિત્ય, કળા અને વિજ્ઞાનને અર્પણ કરવામાં આવ્યા. તેમનો ઉપયોગ નહીં થતો હોવાને કારણે તેમનો વિકાસ બંધ થઇ ગયો. આધુનિક અંગ્રેજી ભાષામાં વપરાતા લેટિની શબ્દો કાળક્રમે વધુ શાલિન અને શિક્ષિત ગમાવા માંડ્યા. જોકે લેટિન શબ્દોના વધારે પ્રમાણમાં કરવામાં આવતા ઉપયોગને દંભ અથવા તો વાતને ગોળ-ગોળ ફેરવવા માટે કરવામાં આવતો હોવાનું માનવામાં આવે છે. જ્યોર્જ ઓરવેલના નિબંધ પોલિટિક્સ એન્ડ ધ ઇન્ગલિશ લેન્ગવેજને અંગ્રેજી ભાષાના અગત્યના શોધ નિબંધ તરીકે માનવામાં આવે છે. તેમાં ટિકા ઉપરાંત અંગ્રેજી ભાષાના અન્ય ગેરઉપયોગને સમજાવવામાં આવ્યા છે.
ઘણા કિસ્સાઓમાં અંગ્રેજી બોલનારા લોકો પાસે લેટિન અને જર્મન ભાષાના સમાનાર્થી પસંદ કરવાની તક હોય છે: કમ (આવવું) અથવા તો અરાઇવ (આગમન) ; સાઇટ (દૂરંદેશી) અથવા તો વિઝન (દીર્ઘદૃષ્ટિ) ; ફ્રીડમ (સ્વતંત્રતા) અથવા લિબર્ટી (મુક્તિ) . કેટલાક કિસ્સાઓમાં જર્મની મૂળનો શબ્દ ઓવરસી (દેખરેખ રાખવી), લેટિન ભાષાના શબ્દ સુપરવાઇઝ (નજર રાખવી) અને લેટિન ભાષામાંથી ફ્રેન્ચમાં આવેલો ફ્રેન્ચ ભાષાના શબ્દ સર્વે (કાળજીપૂર્વક જોવું)માં પણ પસંદગીનો અવકાશ મળે છે. તો વળી ઘણી વખત નોર્માન ફ્રેન્ચમાંથી ઉતરી આવેલા શબ્દ (દા. ત. વોરંટી ), પેરિસિયન ફ્રેન્ચ શબ્દ ગેરંટી , ઉપરાંત જર્મની અને લેટિન મૂળનાં ઘણા શબ્દો જેવા કે સિક (જૂની અંગ્રેજી) ઇલ , (જૂની નોર્સ) ઇન્ફર્મ , (ફ્રેન્ચ) એફ્લિક્ટેડ (લેટિન)ની પસંદગીનો પણ અવકાશ મળે છે. આ પ્રકારના સમાનાર્થીઓ વિવધ પ્રકારના અર્થોની અને મતલબોની વિવિધતા ઊભી કરે છે. જેના કારમે બોલનારી વ્યક્તિને પોતાના વિચારો રજૂ કરવા માટેના અનેકવિધ વિકલ્પો મળે છે. સમાનાર્થીઓનાં જૂથો સાથે વ્યુત્પત્તિશાસ્ત્રની નિકટતા ભાષા બોલનારને ભાષાશાસ્ત્રના નિયમન ઉપરનો અભૂતપૂર્વ કાબૂ આપે છે. જુઓ: લિસ્ટ ઓફ જર્મનિક એન્ડ લેટિનેટ ઇક્વિવેલન્ટ્સ ઇન ઇન્ગલિશ, ડબ્લેટ (લિન્ગ્વિસ્ટિક્સ).
આના અપવાદરૂપે અને કદાચ દુનિયાની ખૂબ જ ઓછી ભાષાઓમાં જ આવું હશે કે અંગ્રેજીને તેના શબ્દ મિટ્સ (માંસ)ના નામો છે. તે તમામ ભાષાઓ કરતાં અલગ અને કદાચ તે જે પ્રાણીમાંથી માંસ પેદા થાય છે તેની સાથે સરખાવી શકાય તેવાં પણ નથી હોતાં. કારણ કે પ્રાણીઓનાં નામ જર્મન મૂળનાં હોય છે જ્યારે માંસ કે મિટ ફ્રેન્ચ મૂળનો શબ્દ છે. ઉ.દા. તરીકે ડીયર (હરણ) અને વેનિસન (હરણનું માંસ), કાઉ (ગાય) અને બીફ (ગૌમાંસ), સ્વાઇન/પિગ (ડુક્કર) અને પોર્ક (ભૂંડનું માંસ); અને શિપ (ઘેટું) અને મટન (ઘેટાંનું માંસ) નો સમાવેશ થાય છે. આ બાબતની શરૂઆત નોર્માન આક્રમણ બાદ થઇ હતી. એ જમાનામાં એન્ગ્લો-નોર્માન બોલનારો શાલિન વર્ગ માંસનો ખરીદાર હતો. માંસ નિમ્ન વર્ગના લોકો દ્વારા વેચવામાં આવતું હતું. જે મોટા ભાગના લોકો એન્ગ્લો સાક્સોન લોકો હતા.[સંદર્ભ આપો]
કેટલાક એવા લેટિન ભાષાના શબ્દો છે જે રોજબરોજની ભાષામાં ઉપયોગમાં લેવાય છે. ઘણી વખત આ શબ્દો લેટિન ભાષાના નથી લાગતા અને ઘણી વખત તેમાં જર્મન સામ્યતા પણ નથી હોતી. દા. ત. માઉન્ટેઇન (પર્વત) , વેલી (ખીણ) , રિવર (નદી) , આન્ટ (કાકી) , અંકલ (કાકા) , મૂવ (ચાલવું) , યુઝ (ઉપયોગ) , પુશ (ધકેલવું) , અને સ્ટે ("બાકી રહેવું") વગેરે લેટિન ભાષાનાં શબ્દો છે. તે જ પ્રમાણે વ્યસ્તતા જોઇ શકાય છે: એકનોલેજ , મિનિંગફુલ , અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ , માઇન્ડફુલ , બિહેવિયર , ફોરબિયરન્સ , બિહૂવ , ફોરસ્ટોલ , એલાય , રાઇમ , સ્ટાર્વેશન , એમ્બોડિમેન્ટ એન્ગ્લો-સાક્સોનમાંથી આવેલા છે અને એલિજિયાન્સ , એબેન્ડનમેન્ટ , ડેબુટન્ટ , ફ્યુડેલિઝમ , સિઝ્યોર , ગેરંટી , ડિસરિગાર્ડ , વોર્ડરોબ , ડિસેનફ્રેન્ચાઇઝ , ડિઝારે , બેન્ડોલિયર , બોર્જિઓઇસી , ડિબાઉશેરી , પરફોર્મન્સ , ફર્નિચર , ગેલાન્ટ્રી બધા જર્મની મૂળના છે. સામાન્યતઃ આ જર્મન મૂળ ફ્રેન્ચમાં છે તેથી ઘણી વખત આ શબ્દોનું મૂળ શોધવું શક્ય બનતું નથી.
સામાન્ય ઉપયોગમાં લેવાતી તકનિકી બાબતો અંગ્રેજી સરળતાથી સ્વીકારી લે છે. તેમજ સમયાંતરે બીજી ભાષાઓમાંથી શબ્દો અને શબ્દ સમૂહો પોતાનામાં સમાવે છે. હાલના અંગ્રેજીમાં વપરાતા તકનિકી શબ્દોનાં ઉદાહરણ જોઇએ તો કૂકી , ઇન્ટરનેટ અને યુઆરએલ આ ઉપરાંત જોન્રે , ઉબેર , લિન્ગ્વા ફ્રાન્કા અને એમિગો ગણાવી શકાય (તમામ શબ્દો/શબ્દ સમૂહો અનુક્રમે ફ્રેન્ચ, જર્મન, ઇટાલિયન અને સ્પેનિશ ભાષામાંથી લેવામાં આવ્યા છે.) આ ઉપરાંત રોજિંદા જીવનમાં બોલાતી ભાષા પણ ઘણી વખત જૂના શબ્દોના અને શબ્દ સમૂહોના નવા અર્થો આપે છે. ખરેખર તો આ અસ્થિરતા અંગે એમ કહી શકાય કે ઔપચારિક અંગ્રેજી અને સમકાલિન અંગ્રેજી વચ્ચેના ભેદની સ્પષ્ટતા કરવાની જરૂર છે.
ઓક્સફર્ડ ઇન્ગલિશ ડિક્શનરી ની શરૂઆતમાં આપવામાં આવેલી જનરલ એક્સપેક્ટેશન્સ માં ઝણાવવામાં આવ્યું છે કે:
અંગ્રેજી ભાષાનો શબ્દભંડોળ નિઃશંકપણે વિશાળ છે પરંતુ તેના કદ વિશેનો ક્યાસ કાઢવો તે ગણતરી કરવા કરતાં વ્યાખ્યાયિત કરવાનો મુદ્દો વિશેષ પ્રમાણમાં છે. અન્ય ભાષાઓ જેવી કે ફ્રેન્ચ (ધ એકેડમી ફ્રાન્કાઇસે), જર્મન (રેટ ફર ડ્યુત્સે રેશ્તસ્ક્રેઇન્બન્ગ), સ્પેનિશ (રિયલ એકેડેમિયા એસ્પામોલા), અને ઇટાલિયન (એકેડેમિયા ડેલા ક્રુસ્કા)થી વિપરીત અંગ્રેજી ભાષામાં અધિકૃત રીતે સ્વીકારવામાં આવેલા શબ્દો અને સ્પેલિંગ્સને વ્યાખ્યાયિત કરવા માટેની કોઇ જ સંસ્થા નથી. તબીબી, વિજ્ઞાન, ટેકનોલોજી અને અન્ય ક્ષેત્રોમાં નવા શબ્દો બનાવવાની પ્રક્રિયા નિયમિતરૂપે થતી આવે છે. અને રોજિંદા જીવનમાં ઉપયોગમાં લેવાતી ભાષા પણ સતત વિકાસ પામી રહી છે. જે પૈકીના કેટલાક શબ્દોનો ઉપયોગ બહોલા પ્રમાણમાં થવા માંડ્યો છે; જ્યારે કેટલાક શબ્દો અમુક વર્તુળો પૂરતા મર્યાદિત બની ગયા છે. વિદેશી સ્થાનાંતરિતો દ્વારા બોલવામાં આવતા વિદેશી શબ્દો પણ ઘણી વખત બહોળી માત્રામાં બોલાતી અંગ્રેજી ભાષાનો એક ભાગ બની ગયા છે. અનાદિકાળના, બોલીના અને સ્થાનિક શબ્દો બહોળા પ્રમાણમાં "અંગ્રેજી" તરીકે સ્વીકારાઇ શકે છે અને કદાચ નથી પણ સ્વીકારાતા.
ઓક્સફર્ડ ઇન્ગલિશ ડિક્શનરી , બીજી આવૃત્તિ (ઓઇડી2) માં સમાવિષ્ટ નીતિ બાદ 6,00,000 જેટલી સ્પષ્ટતાઓ કરવામાં આવી છે.
વેબસ્ટર્સ થર્ડ ન્યૂ ઇન્ટરનેશનલ ડિક્શનરી, ઉનાબ્રિજ્ડ (4.75,000 મુખ્ય શીર્ષ શબ્દો)ના તંત્રીઓએ તેમની પ્રસ્તાવનામાં લખ્યું છે કે આંકડો તેના કરતાં ઘણો વધારે છે. એક અંદાજ મુજબ દર વર્ષે ભાષામાં 25,000 નવા શબ્દોનો ઉમેરો થાય છે.[55]
ગ્લોબલ લેન્ગવેજ મોનિટરે જાહેર કર્યું છે કે તારીખ 10મી જૂન, 2009ના રોજ અંગ્રેજી ભાષામાં 10 લાખમા શબ્દનો ઉમેરો થયો હતો.[56] આ જાહેરાતને પગલે ભાષાશાસ્ત્રીઓ અને કોશકારો[57]એ વિવાદનો મધપૂડો છંછેડ્યો હતો. પરંતુ ઘણા બિનકુશળ લોકોએ[58] આ આંકડાને[59] ટીકા-ટિપ્પણી વિના સ્વીકારી લીધો હતો.
ફ્રેન્ચ ભાષાનાં પ્રભુત્વનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે અંગ્રેજી ભાષાના શબ્દભંડોળને કેટલેક અંશે જર્મની (ખાસ કરીને પશ્ચિમ જર્મની થોડે અંશે ઉત્તરીય જર્મની પણ) અને લેટિનેટ (લેટિન ભાષામાંથી આવેલા, અથવા તો નોર્માન ફ્રેન્ચ કે પછી રોમાન્સ ભાષામાંથી ઉતરી આવેલા શબ્દો) એ પ્રમાણે વહેંચી શકાય છે.
1,000 શબ્દોમાંથી સૌથી વધારે (83 ટકા) અતિસામાન્ય અંગ્રેજી શબ્દો જેમાંથી 100 જેટલા જર્મન શબ્દો હોય છે.[60] તેથી વિપરીત વિવિધ વિષયો માટે આપવામાં આવેલા મોટા ભાગના શબ્દો જેમ કે વિજ્ઞાન, તત્વજ્ઞાન, ગણિત વગેરેના પારિભાષિક શબ્દો મોટા ભાગે ગ્રીક કે લેટિન ભાષામાંથી આવેલા છે. ખગોળશાસ્ત્ર, ગણિતશાસ્ત્ર, અને રસાયણશાસ્ત્રને લગતા મોટી સંખ્યામાંના પારિભાષિક શબ્દો અરેબિકમાંથી આવ્યા છે.
અંગ્રેજી શબ્દોનાં મૂળને સુવ્યવસ્થિત કરવા માટે અનેક આંકડાકીય દરખાસ્તો મૂકવામાં આવી છે. જોકે તેમાંની કોઇ પણ પદ્ધતિ ભાષાશાસ્ત્રી દ્વારા સ્વીકારવામાં આવી નથી.
જૂની શોર્ટર ઓક્સફર્ડ ડિક્શનરી 3જી આવૃત્તિમાં 80,000 શબ્દોનું એક કમ્પ્યુટરાઇઝ્ડ સર્વેક્ષમ કરવામાં આવ્યું છે. જેને ઓર્ડર્ડ પ્રોફ્યુશન માં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું. આ સર્વેક્ષણ થોમસ ફેન્કેન્સ્ટેટ અને ડિએટેર વુલ્ફ (1973)[61] દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું તેના અંદાજ મુજબ અંગ્રેજી શબ્દોનાં મૂળિયાં નીચે મુજબ છે.
જોસેફ એમ. વિવિયમ્સ દ્વારા ઓરિજિન્સ ઓફ ઇન્ગલિશ લેન્ગવેજ નામનાં સર્વેક્ષણમાં અમુક હજાર વ્યાપારિક પત્રોમાંથી 10,000 જેટલા શબ્દો લેવામાં આવ્યા હતા જેમાંથી નીચે મુજબના આંકડાઓ પ્રાપ્ય બન્યા હતા.[62]
ઘણા શબ્દો નૌકાદળ, જહાજનાં પ્રકારો તેમજ પાણીમાં થતી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓનું વર્ણન કરે છે તે ડચ મૂળના શબ્દો છે. યોટ જોટ , સ્કિપર શ્ચિપર , અને ક્રૂઝર ક્રૂઝર તેનાં ઉદાહરણો છે. અન્ય શબ્દો કલા અને રોજિંદા જીવનને લગતા છે. ઇઝલ ઇઝેલ , એચ એટ્સન , સ્લિમ સ્લિમ , સ્ટેપલ (મધ્યકાલિન ડચ અનુસાર સ્ટેપલ "બજાર"), સ્લિપ (મધ્યકાલિન ડચ સ્લિપન ). રોજિંદા જીવનમાં બોલાતી અંગ્રેજી ભાષામાં પણ ડચ ભાષાનું યોગદાન છે. દા. ત. સ્પૂક , અને હવે ઓબ્સોલેટ સ્નાઇડર (દરજી) અને સ્ટાઇવર (નાનો સિક્કો).
લો જર્મન ભાષામાંથી આવેલા શબ્દોમાં ટ્રેડ (મધ્યકાલિન લો જર્મન શબ્દ ટ્રેડ , સ્મગલ , સ્મગ્લન , અને ડોલર (ડેલર/થેલર ).
અંગ્રેજી ભાષાના શબ્દભંડોળ પૈકી મોટા ભાગનો ફ્રેન્ચ ભાષામાંથી ઉતરી આવેલો અથવા તો લાન્ગવેસ દ ઓઇલનાં મૂળનો છે.આ શબ્દોનું અંગ્રેજી ભાષામાં પરિવર્તન એન્ગ્લો નોર્માન ભાષા મારફતે થયું છે. નોર્માન લોકોના આક્રમણ બાદ આ ભાષા ઉચ્ચ કોટિના લોકો દ્વારા ઇંગ્લેન્ડમાં બોલાતી હતી. ફ્રેન્ચ મૂળનાં શબ્દોમાં કોમ્પિટિશન , માઉન્ટેઇન , આર્ટ , ટેબલ , પબ્લિસિટી , પોલીસ , રોલ , રૂટિન , મશીન , ફોર્સ , અને બીજા હજારો શબ્દોનો સમાવેશ થાય છે.અંગ્રેજીના ધ્વનિશાસ્ત્રને બંધ બેસતાં થવા માટે આ પૈકી મોટા ભાગના શબ્દો ફ્રેન્ચના બદલે એન્ગ્લિસાઇઝ્ડ કરવામાં આવ્યા છે. (જોકે તેમાં અપવાદરૂપે ફસાડ અને અફેયર દ કોયુર ગણાવી શકાય).
અંદાજે 19મી સદીની આસપાસ અંગ્રેજી લેટિન લિપિમાં લખાતી હતી. ત્યાર બાદ તે એન્ગ્લો સાક્સોન લિપિમાં લખાવાની શરૂઆત થઇ. જોડણીની રચના અથવા તો શુદ્ધ જોડણી બહુસ્તરીય છે. જેમાં ફ્રેન્ચ, લેટિન અને ગ્રીક જોડણી જન્મની જર્મની ભાષા અનુસાર અગ્રતા ક્રમ ધરાવે છે. ભાષાના ધ્વનિશાસ્ત્ર ઉપરથી તેનો વિકાસ નોંધપાત્ર માત્રામાં થયો છે. શબ્દોની જોડણી ઘણી વખત શબ્દ જે રીતે બોલાય છે તેના કરતા નોંધપાત્ર માત્રામાં જુદી પડતી હોય છે.
અક્ષરો અને ધ્વનિનો મેળ ન ખાતો હોવા છતાં પણ જોડણીના કારણે તે વાક્યરચના, ધ્વનિ અને બોલી 75 ટકા જેટલી વિશ્વસનીય હોય છે.[63] કેટલીક જોડણીના ધ્વનિ સાંભળતા એવો અહેસાસ થાય છે કે અંગ્રેજી 80 ટકા ધ્વનિશાસ્ત્ર ઉપર આધારિત ભાષા છે.[64] જોકે બીજી ભાષાઓની સરખામણીએ અંગ્રેજી ભાષાનો અક્ષરો અને ધ્વનિ સાથેનો સંબંધ સાતત્યપૂર્ણ રહ્યો છે; દા. ત ઓયુજીએચ નું ઉચ્ચારણ 10 જુદી-જુદી રીતે કરી શકાય છે. ગૂંચવણ ભરેલી જોડણીના ઇતિહાસના પરિણામે ભાષાનું વાંચન પડકારજનક બને છે.[65] ફ્રેન્ચ, ગ્રીક અને સ્પેનિશ સહિતની ભાષાઓ કરતાં વિદ્યાર્થીઓને અંગ્રેજી ભાષાનું કડકડાટ વાચન કરતાં સમય લાગે છે.[66]
| વર્ણમાળાના અક્ષરો | નિશ્ચત ભાષા | |
| પી | પી | |
| બી , | બી , | |
| ટી | ટી, ટીએચ (જવલ્લેજ) થાઇમ, થેમ્સ | ટીએચ થિંગ આફ્રિકન અમેરિકન, ન્યૂ યોર્ક |
| ડી. | ડી. | ટીએચ ધેટ (આપ્રિકન અમેરિકન, ન્યૂયોર્ક) |
| કે | સી (+ એ,ઓ, યુ, વ્યંજનો) , કે, સીકે, સીએચ, ક્યુયુ (જવલ્લેજ) વશ થાય છે , કેએચ (વિદેશી શબ્દોમાં) | |
| જી. | જી, જીએચ, જીયુ (+ એ, ઇ, આઇ) જીયુઇ (અંતિમ સ્થિત) | |
| એમ | એમ | |
| એન | એન | |
| ŋ | એન (જી અને કે પહેલા લખાતો) , એનજી | |
| એફ. | એફ, પીએચ, જીએચ (શબ્દાંતે, ક્યારેક વચ્ચે) લાફ, રફ | ટીએચ થિંગ (ઇંગ્લેન્ડમાં બોલાતી અંગ્રેજી ભાષાનાં ઘણાં રૂપોમાં) |
| વી | વી | ટીએચ વિથ (કોકની, ઇસ્ટ્યુઅરી અંગ્રેજી) |
| Θ | ટીએચ થિક, થિંક, થ્રુ | |
| ð | ટીએચ ધેટ, ધિસ, ધ | |
| એસ | એસ, સી (+ ઇ, આઇ, વાય) , એસસી (+ ઇ, આઇ, વાય) , ç કેટલીક વખત સી (façade/ફસાડ) | |
| ઝેડ | ઝેડ, એસ (શબ્દાંતે અથવા કેટલીક વખત શબ્દ વચ્ચે) , એસએસ (જવલ્લેજ) પઝેસ્ડ, ડેઝર્ટ , શરૂઆતમાં એક્સ અક્ષર લગાવવાથી બનતો શબ્દ ઝાયલોફોન | |
| [[|ʃ]] | એસએચ, એસસીએચ, ટીઆઇ (સ્વર પહેલા) પોર્શન , સીઆઇ/સીઇ (સ્વર પહેલા) સસ્પિશિયન , ઓશન ; એસઆઇ/ એસએસઆઇ (સ્વર પહેલા) ટેન્શન , મિશન ; સીએચ (ખાસ કરીને ફ્રેન્ચ મૂળનાં શબ્દોમાં) ; જવલ્લેજ એસ/એસએસ યુની પહેલા શુગર , ઇશ્યુ ; સીએચએસઆઇ તરીકે માત્ર ફ્યુશિયા માં | |
| [[|ʒ]] | મધ્યભાગમાં આવતો એસઆઇ (સ્વર પહેલા) ડિવિઝન , મધ્યભાગમાં આવતો એસ ("યુઆર" પહેલા) પ્લેઝર , ઝેડએચ (વિદેશી શબ્દોમાં) , યુ પહેલાંનો ઝેડ એઝ્યોર , જી (ફ્રેન્ચ મૂળના શબ્દોમાં) (+ ઇ, વાય આઇ) ઝાર , જે (ફ્રેન્ચ મૂળના શબ્દોમાં) બીઝ | |
| એકસ | કેએચ, સીએચ,એચ (વિદેશી શબ્દોમાં) | પ્રસંગોપાત સીએચ લોક , (સ્કોટિશ અંગ્રેજી, વેલ્શ અંગ્રેજી) |
| એચ | એચ (શરૂઆતમાં એક સ્વરવાળો શબ્દ નહીંતર શાંત કે ઉચ્ચાર વિનાનો) , જે (સ્પેનિશ મૂળના શબ્દોમાં) આઇ આલાઇ | |
| [[|tʃ]] | સીએચ, ટીસીએચ, ટી યુ પહેલા ફ્યુચર , કલ્ચર | ટી (+ યુ, યુઇ, ઇયુ) ટ્યુન, ટ્યુઝડે, ટ્યુટોનિક (કેટલીક ભાષાઓમાં જુઓ- ફોનોલોજિકલ હિસ્ટ્રી ઓફ ઇન્ગલિશ કોન્સોનન્ટ ક્લસ્ટર્સ) |
| [[|dʒ]] | જે, જી (+ ઇ, આઇ, વાય) ડીજી, (+ ઇ, આઇ વ્યંજન સાથે) બેજ, જજમેન્ટ | ડી (+ યુ, યુઇ, ઇડબલ્યુ) ડ્યુન, ડ્યુ, ડિ્યુ (કેટલીક ભાષાઓમાં સ્વિસ સંધિનાં ઉદાહરણ તરીકે) |
| [[|ɹ]] | આર, ડબલ્યુઆર (શરૂઆતમાં) રેન્ગલ | |
| જે | વાય (શરૂઆતમાં અથવા તો સ્વરોની વચ્ચે હોય ત્યારે) , જે હેલિલૂજ | |
| એલ | એલ | |
| [[|w]] | ડબલ્યૂ | |
| [[|ʍ]] | ડબલ્યુએચનું ઉચ્ચારણ એચડબલ્યુ થાય | સ્કોટિશ અને આઇરિશ અંગ્રેજી ઉપરાંત અમેરિકન, ન્યૂ ઝિલેન્ડ અને ઇન્ગલિશ અંગ્રેજી ભાષામાં |
અન્ય જર્મની ભાષાઓથી વિપરીત અંગ્રેજી ભાષામાં વિશેષક નથી હોતા. વિદેશી લોનવર્ડ્સને બાદ કરતા (જેમ કે કાફે નું તીક્ષ્ણ ઉચ્ચારણ) બે સ્વરોનું ઉચ્ચારણ અલગ-અલગ થાય છે તેમ બતાવવા માટે વિશેષકોનો અસામાન્ય ઉપયોગ થતો જોવા મળ્યો છે. (ઘણી વખત ઔપચારિક લખાણોમાં) ( દા. ત. નેઇવ, ઝોએ ). ડેકોર, કાફે રિઝ્યુમ, રિઝ્યુમે, એન્ટ્રી, ફિયાન્સી અને નેઇવ જેવા શબ્દોનો ઉપયોગ ઘણી વખત વિશેષક સાથે કે તેના વિના કરવામાં આવે છે.
કેટલાક અંગ્રેજી શબ્દોએ પોતાને બીજા શબ્દોથી જુદા પાડવા માટે વિશેષકો જાળવી રાખ્યા છે. જેમ કે એનાઇમ, એક્સપોઝ, લેમ, ઓર, ઓર, પેટ પિક અને રોઝ જોકે આ શબ્દોને ઘણી વખત પડતા પણ મૂકવામાં આવે છે. (દા. ત. રિઝ્યુમ રિઝ્યુમ રિઝ્યુમે ઘણી વખત યુએસમાં તેનો સ્પેલિંગ આરઇેસયુએમિ કરવામાં આવે છે. ઉચ્ચારણોની સ્પષ્ટતા કરવા માટે કેટલાક લોનવર્ડ્ઝ વિશેષક નીમી શકે તેમ છે. આ વિશેષક અસલ શબ્દમાં જોવા નહીં મળે. જેમ કે મેટ સ્પેનિશમાં યેરબા યેટ વળી મેલ , માલદિવનું પાટનગર આ શબ્દો લખવા માટે ફ્રેન્ચનો ઉપયોગ થાય છે.
અંગ્રેજી ભાષાના સ્વરૂપ સાથે તમામ લોકો સર્વાનુમતે સહમત થયા છે કે શિક્ષિત લોકો અને અંગ્રેજી ભાષા બોલનારા લોકો વિશ્વભરમાં જે લખે છે તે ઔપચારિક અંગ્રેજી છે. બોલનારા તેના ઉપર ખાસ ધ્યાન નથી આપતાં પરંતુ દેખીતી રીતે તે સમાન લાગે છે પણ અંગ્રેજી બોલવા કરતાં અલગ તે બોલી, ઉચ્ચારણો, રોજિંદા ઉપયોગમાં લેવાતી ભાષા બોલચાલની પ્રાદેશિક ભાષા કરતા અલગ પડે છે. લેખિત અંગ્રેજીમાં સ્થાનિક સ્તરે જોવા મળતા તફાવતો ખૂબ જ મર્યાદિત છે. મુખ્યત્વે તેઓ જોડણીના તફાવતથી અટકાયેલા છે. અમેરિકન અંગ્રેજી અને બ્રિટિશ અંગ્રેજીમાં જોડણીના તફાવતો છે તેમજ વ્યાકરણ અને વાક્યરચનામાં પણ સાધારણ તફાવતો છે.
અંગ્રેજી ભાષાનું વાચન સરળ બનાવવા માટે ભાષાના કેટલાક સરળ વૃત્તાંતો આપવામાં આવ્યા છે. એક વૃત્તાંતને પાયાનું અંગ્રેજી એવું નામ આપવામાં આવ્યું છે. એક બનાવેલી ભાષા કે જેમાં શબ્દોની સંખ્યા ખૂબ જ ઓછી છે જેને ચાર્લ્સ કેય ઓજન દ્વારા બનાવવામાં આવી છે. આ ભાષાને તેણે તેના પુસ્તક બેઝિક ઇન્ગલિશ: અ જનરલ ઇન્ટ્રોડક્શન વિથ રૂલ્સ એન્ડ ગ્રામર (1930)માં વર્ણવી છે. આ ભાષા અંગ્રેજી ભાષાના સરલ વૃત્તાંતને આધારિત છે. ઓજને જણાવ્યું હતું કે અંગ્રેજી ભાષાને શીખતા સાત વર્ષ લાગે છે, એસ્પેરાન્ટોને શીખતા સાત મહિના લાગે છે અને પાયાનાં અંગ્રેજીને શીખતા સાત મહિના લાગે છે. આમ પાયાના અંગ્રેજીનો સ્વીકાર એવી કેટલીક કંપનીઓ દ્વારા કરવામાં આવ્યો છે કે જેમને આંતરરાષ્ટ્રીય ઉપયોગ માટે પોતાનાં પુસ્તકો બનાવવાની જરૂર રહે છે અને એવી કેટલીક સંસ્થાઓ દ્વારા સ્વીકાર કરાયો કે જેઓ તેમના વિદ્યાર્થીઓને ટૂંકાગાળામાં અંગ્રેજી શીખવાડવા માગે છે.
પાયાના અંગ્રેજીમાં ઓજને એક પણ શબ્દ એવો નથી મૂક્યો કે જેને બીજા શબ્દોના ઉપયોગ સાથે બોલી શકાય. તેણે એવા શબ્દો બનાવ્યા છે કે જે કોઇ પણ ભાષા બોલનારા લોકો ઉપયોગમાં લઇ શકે. તેણે ઘણાં પરીક્ષણો અને ગોઠવણો કર્યા બાદ ભાષાના શબ્દો બનાવ્યા છે. તેણે વ્યાકરણને પણ સરળ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે પરંતુ અંગ્રેજીના વપરાશકારો માટે વ્યાકરણ સામાન્ય રાખ્યું છે.
આ વિચારને બીજાં વિશ્વયુદ્ધ બાદ તરત જ ખૂબ જ પ્રસિદ્ધિ મળી અને તે વિશ્વશાંતિના સાધન તરીકે વપરાવા માંડ્યું.[સંદર્ભ આપો] તે એક કાર્યક્રમના રૂપે નહીં બનાવવામાં આવી હોવા છતાં પણ વિવિધ પ્રકારનાં આંતરરાષ્ટ્રીય ઉપયોગ માટે તેના સમાન પ્રકારના સરળ નિયમોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
અન્ય એક નમૂનો છે સરળ અંગ્રેજી તે હયાત છે અને તેને અંકુશાત્મક ભાષા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ ભાષા એરોસ્પેસ ઉદ્યોગની સમારકામ મેન્યુઅલ માટે બનાવવામાં આવી હતી. આ ભાષા સંભાળપૂર્વકના મર્યાદિત અને ગુણવત્તા યુક્ત[કોના દ્વારા?] અંગ્રેજીને અર્પણ કરે છે. સરળ અંગ્રેજીમાં મંજૂરી પામેલા શબ્દોનો કોષ છે. આ શબ્દોનો ઉપયોગ અમુક રીતે જ કરી શકાય છે. દા. ત. શબ્દ ક્લોઝ (બંધ કરવું)નો ઉપયોગ વાક્ય "ક્લોઝ ધ ડોર" એટલે કે દરવાજો બંધ કરો તરીકે થઇ શકે છે પરંતુ "ડુ નોટ ગો ક્લોઝ ટુ લેન્ડિંગ ગિયર" એટલે કે લેન્ડિંગ ગિયરની નજીક ના જશો તે વાક્યમાં ઉપયોગ નહીં કરી શકાય.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
